صحنه
سال ثانیه یا سالثانیه؟
نگاهی به کار تازه حمید پورآذری و لحظاتی که می کشیم

نویسنده: هادی عیار

تا قبل از شروع نمایش سوالی که مدام با آن درگیر بودم این بود که «سال ثانیه» به کدام وجه این ترکیب اشاره دارد. سال هایی که مانند ثانیه می گذرند یا ثانیه هایی که به اندازه یک سال کش می دهند آدم را و زندگی اش را؟ به نمایش وقتی می رسیم حمید پورآذری از «لحظه ها» می گوید: لحظه هایی که در میانه این کش و قوس دادن ها یا کوتاه شدن های ما فدا می شود. سال ثانیه را اگر بخواهیم به یک جمله خلاصه کنیم همین می شود که هر دوی این دو سو بلایی است که بر ... دیدن ادامه ›› سر لحظه ها می آوریم، یا آنقدر سریع می گذرند که آنها را نمی بینیم یا آنقدر طول می کشند که در هر ثانیه اش عمرجهانی بر ما می گذرد و در این میان این لحظه ها یا در خوانشی خیام وار این «دم»ها هستند که از کنار ما می گذرند. سال ثانیه چه قبل از اجرا چه در میانه آن و چه بعد از آن اصرار دارد که این نمایش یک تئاتر صرف نیست. برخوردی از آنگونه که بنشینیم، بازی ها و دیالوگ های خوبی ببینیم و از آن بگذریم: قبل و بعد از نمایش با پرفورمنس فیلمبرداری چند جوان که قیافه ای شبیه به سربازها دارند از مخاطبانی که از سربالایی غروب سعد آباد بالامی روند و کفش هایی که در پایان نمایش در سرپایینی شب هنگام سعدآباد چیده شده اند و مخاطبان از کنارشان می گذرند تا به در آهنی زنگ زده ای برسند. در هنگام نمایش اما گاهی نمایش از صحنه خود خارج می شود. صداهایی که در طول نمایش در فضا شنیده می شود. بازیگرانی که از بیرون حصار توری می آیند همگی نشان از این دارند که کارگردان می خواهد حرفش را به بیرون از صحنه تئاتر نیز بکشاند. همین نشانه ها نشان از آن دارد که کارگردان می خواهد از فرم اثر به محتوای آن برسیم. و اما در حوزه محتوا. مضامین کلیدی سال ثانیه را می توان در چند مورد ذکر کرد: شتاب لحظه ها، روزمرگی انسان امروز، تاثیری که انسان ها بر جسم و جان همدیگر به یادگار می گذارند و تاریخ. تاریخی که همچون یک نقطه رنگی به سمتت پرت می شود و هر چقدر هم بر آن آب بریزی پاک نمی شود. تاریخی که دیگر ٢٩ آبان ٧٤ یا نهم بهمن ٧٠ را برای ما به عنوان یک عدد و یک تاریخ نگه نمی دارد بلکه کوله باری از خاطرات تلخ و شیرین را بر آن سوار می کند. در کنار همه این مفاهیم اما مفهومی که کمتر در یادداشت ها و مطالبی که درباره سال ثانیه نوشته شده به چشم خورد. به گمان من آنچه بیش از همه در این اثر با استفاده از بازی های فرمی و دیالوگ، عریانی خود را در برابر بیننده به نمایش می گذارد، همین در میان دیروز و فردایش است. محور این بخش نیز باز همان «لحظات» هستند. زنی که از یک سو صخره سنگین سنت را بر دوش می کشد و از سوی دیگر در بازار داد و ستد کالا، در بورس کار و عرضه و تقاضا، باید خود را وفق دهد. صحنه هایی همچون کار کردن زنان با غلتک ها، کار در آشپزخانه و آرایش اغراق گونه و غیرطبیعی شخصیت ها نشان از همین موضوع دارد. زنانی که اگرچه مانند هر انسان مدرن دیگری کار می کنند، اما در لحظه های خلوت خود، بندهایی را به دست و پای خود احساس می کنند که اجازه نمی دهند فرار کند، به پیش برود، فریاد بزند و... وضعیتی که در آن هرچقدر هم روی آن آب بپاشی باز از بدنت پاک نمی شود. این اما به دوراز نگاهی ارزشی و اینکه زن امروز چگونه خود را باآن وفق داده، در یکی از صحنه ها اما این موضوع بیشتر از همه نمود دارد. یکی از بازیگرها لباس های کهنه ای را بغل کرده، روی زمین می نشیند و از کارهایی که به جای دیگران باید بکند می گوید. امروز یکشنبه است، باید به جای برادرم کنکور بدهم، امروز دوشنبه است، باید به جای پدرم سر کار بروم، امروز چهارشنبه است، باید به جای مادرم غذا درست کنم و در میانه همه این به جای دیگران کار کردن ها ناگهان روسری ای را از میان کهنه ها بیرون می کشد و به دیگری می گوید: «این به من میاد؟». این گونه صحنه های استعاری نمایش همچون جایی که دختری در حال اعتراف کردن است و با درد زیاد پارچه ای قرمز خارج می کند نشان از در هم مچاله شدن نقش هایی است که روح زن را خراش می دهد و به گمان من موفق ترین و قابل توجه ترین پیامی است که کارگردان تلاش دارد از میان خرده روایت های فرمیک خود و در قالب بازی به تماشاگر نشان دهد.