«گذر از مرز قصه»

(به چاپ رسیده در روزنامۀ فرهنگ و هنر صبا 95/4/30 شمارۀ 532)

نمایش «چهل گیس و حسن کچل» یک اثر اجرایی تلفیقی و ترکیبی از جهات مختلف است. از سویی این تلفیق مابین سنت و مندرنیته صورت می گیرد یعنی نویسنده، داستان قدیمی حسن کچل را با رواتی نو و امروزی تصویر می کند و از سوی دیگر این آمیختگی در ساختار روایتی و داستان نمایش انجام می پذیرد، به این گونه که یک گذوه تئاتری ترسیم می شود که قصد دارند نمایش «چهل گیس و حسن کچل» را بر روی صحنه ببرند اما اتفاقاتی که بین بازیگران و کارگردان می افتد ماجراهایی را رقم می زند که هم شاهد دو داستان موازی با همدیگر می شویم و هم به مسائل روز از قبیل معضلاتی اجتماعی نظیر شیوع روزافزون سرطان، مشکلات و چالش های هنرمندان و آسیب های محیط های هنری به خصوص تئاتر، همچنین به فضیلت ها و رذیلت های انسانی و نواقص و نقطع ضعف های بشری پرداخته می شود. نمایشنامه نویس به خوبی ایجاز را در اثرش مراعات می کند و هر برهه از نمایش در نهایت کوتاه بودن پیام های مورد نظر را به خوبی در کپسول انتقال به ذائقۀ مخاطب ... دیدن ادامه ›› می گنجاند.
از لحاظ نوع و تکنیک های اجرایی با تئاتری موزیکال، روایی و همراه با حرکات فرم در میزانسن های گوناگون مواجه هستیم. یک گروه ورزیدۀ فرم در خدمت کار قرار گرفته که گهگاهی نقش های کوچک را نیز اجرا می کنند و در نهایت به جذابیت های بصری و حرکتی نمایش می افزایند. محتوا و تقابل مفهوم های مهمی از قبیل عشق و هوس، انسانیت و بدسرشتی در این نمایش مطرح و بر صحنه به چالش کشیده می شوند.
بازیگران جوان این نمایش با تمرین های مستمر بدنی بسیار در مواردی نظیر حرکات ریتمیک و موزون، پرورش صدای آوازی به قدر لزوم و انجام چند اکت توأمان (بازیگر نقش حسن کچل) به مهارت رسیده و موفق می شوند توجه تماشاگر را به صحنه جلب کرده و برای او جاذبه ایجاد کنند. مرز بین افسانه و واقعیت در هم آمیخته می شود و در این بین، مفاهیم در قالبی شیرین عرضه و به سوی هدف پرتاب می شوند. ترکیب دیگری نیز در بخش موسیقی این کار وجود دارد؛ موسیقی سنتی و مدرن هر کدام در جای مخصوص به خود مورد استفاده قرار می گیرندو گاه در هم می آمیزند. نویسنده و کارگردان این نمایش به جد کوشیده اند تا فرزند زمانۀ خود باشند و از دل یک داستان قدیمی که همۀ مخاطبان آن را از بر هستند، مفاهیم امروزی بیرون بکشند و معضلات و مسائل زمانۀ خود را مطرح کنند و به چالش بکشند که خوشبختانه تا حد مطلوبی نیز از عهدۀ این مهم بر آمده اند.
ترکیب و آمیزش دیگری که در این اثر اجرایی رخ می دهد مابین استفاده از برخی عناصر آرکائیک هنر نمایش از قبیل استفاده از ماسک و در مقابل استفاده از نور ویژه در تاریکی و لباس با پارچۀ حساس به نور صورت می گیرد که تنوع های دیداری جداگانه ای را برای تماشاگر خلق می کند. استفاده از این ادوات اخیراً از تئاتر اروپا به خصوص ایتالیا الهام گرفته و به تئاتر ایران منتقل شده است که در صورت بسط بیشتر به صورت تخصصی – جدای از ایجاد جذابیت های بصری – امکان استفاده های بیشتری نظیر گریز از برخی ممیزی های رایج با به کارگیری این تکنیک امکان پذیر خواهد شد.
دکور غالب نمایش نیز که شامل پنج چهارچوب با نوارهای سفید مرتعش می شود در فضاسازی و استفاده های چندگانه از آن، کاربردی و به جا عمل می کند و مفهوم مکان های گوناگون را به خوبی بیرونی می کند. کاراکترها عناصری از خصوصیات سنتی و مدرن را توأمان با خود دارند و گویی مدام بر پلی میان گذشته و حال در نوسانند. فضایی سیال و آمیزه ای بین قصه و زندگی، افسانه و واقعیت، نقش و خود واقعی فرد تصویر می شود که با طراحی خوبی که در ارتباط بین تمامی این مؤلفه ها صورت گرفته، موتور طرح کلی اثر به حرکت افتاده و موفق عمل می کند.
در نهایت، تئاتر «چهل گیس و حسن کچل» اثری صمیمی است که می تواند تمامی سنین از خردسال تا کهنسال را در دایرۀ مخاطبین خود بگنجاند و ساعتی آنان را از روزمرگی دنیای بیرون رهایی بخشد.

منتقد: وحید عمرانی