نمایشنامه›صبا

دکتر عطاالله کوپال:
نمایشنامه‏‌ی صبا در واقع نوعی متادرام است. یعنی نمایشنامه‏ ای در باره‌‏ی نمایشی دیگر، که شخصیت ‏های نمایشنامه‏‌ی نخستین قرار است آن را به صحنه ببرند. این اصطلاح (به صورت متاتئاتر) از دهه‏‌ی 1960 میلادی در دنیای نمایش مطرح گردید. «لیونل آبل» نمایشنامه‏‌نویس و منتقد آمریکایی (1910 تا 2001)، در سال 1963 این اصطلاح را برای نخستین بار به کار برد. این شگرد نمایشی برای اولین بار در نمایشنامه‫‌ی تراژدی اسپانیایی نوشته‫‌ی «تامس کید» نمایشنامه‫ نویس انگلیسی، به کار برده شد. این نمایشنامه که بین سال های 1582 تا 1592 نوشته شده، سپس منبع الهامی شد برای ویلیام شکسپیر در نگارش نمایشنامه «تله موش» درمیانه‫‌ی نمایشنامه‫ هملت، تا یکی از مهم‫ترین و برجسته‫ ترین شگردهای «نمایش در نمایش» (Play – Within – Play) را در تاریخ ادبیات نمایشی جهان بیافریند. شکسپیر از این تکنیک، همچنین در نمایش رویا در شب نیمه‌‌ی تابستان و برخی نمایشنامه‫ های دیگرش نیز استفاده کرده است. در تئاتر مدرنِ اروپایی، چخوف از این تمهید در پرده‏ی اول نمایشنامه‏‌ی مرغ دریایی بهره برده است. همچنین لوئیجی پیراندلّو در نمایشنامه‏‌ی «شش شخصیت در جستجوی نویسنده» ، آرین منوشکین در نمایشنامه‏‌ی «مفیستو» و در ایران، اکبر رادی در نمایشنامه‌‏ی « باغ شب‏نمای ما» و یا «منجی در صبح نمناک»و بهرام بیضایی در نمایشنامه‏‌ی «هشتمین سفر سندباد» و برخی نمایشنامه‏‌های دیگرش، این روش را به‏ کاربرده‌‏اند.‬‬‬‬