نمایشنامه›ذَبیح

دکتر عطاالله کوپال:
جنایت همواره ذهن بشر را از دیرباز، از بدو خلقت تا امروز، به خود مشغول داشته است. جنایت و مکافاتِ آن، موضوعی است که ادبیات نمایشی از یونان باستان تاکنون، به آن پرداخته است. از هنگام کشته شدن قابیل به دست برادر و قتل لائیوس توسط پسرش ادیپوس، جنایت خانوادگی به عنوان نوعی تبهکاریِ خصوصی در تاریخِ رذالت‏های بشری ثبت شده است. نمایشنامه «ذبیح»، نوشته‏ صبوره رنگرز، واگویه‏ نوینی از گونه‌‏ای جنایت خانوادگی است. در این واگویه، شاهد روایتی ادیپوس‏گونه هستیم؛ قتلِ پدری به دست پسری. اما برخلاف تراژدی ادیپوس، این خودِ عمل نیست که گره‌‏افکنیِ اصلیِ درام را پدید آورده، بلکه نتایج آن در یک گره‏‌افکنیِ جدید، پسری را که مظنون به قتل قلمداد می‏‌گردد، همچون پاندولی بین مرگ و زندگی در نوسان نگه‏داشته است. در تراژدیِ نخستینِ سوفوکل، فرزندان ادیپوس کوچکتر از آنند که در سرنوشتِ پدر نقش ایفا کنند، اما در نمایشنامه ذبیح، پسر بزرگ‏تر پس از مرگ پدر، اینک خود به عنوان جانشینی مستبد بر اریکه‌‏ی قدرتِ پدرِ ستمگر نشسته‏ است و خانواده را زیر مهمیزِ زورگوییِ خویش به بند کشیده است. کشمکش در نمایشنامه‏‌ی ذبیح، کشمکشی خانوادگی با نتیجه‌‏ا‌ی دردناک است آنچه پایانِ این نمایشنامه را بغرنج و دردناک می‏‌کند، عبارت است از به کار افتادن ماشه‏‌ی زنجیره‌‏ی جنایت. گویی پس از هر قتل عَمد، دروازه‏ای برای جنایتِ دیگری گشوده می‏گردد و بدون اراده‏ای آهنین، این دروازه هرگز بسته نمی‏شود. بی‌تردید نمایشنامه‏‌ی ذبیح، لحظات دراماتیک برجسته‏ای را در کشمکش میان مرگ و زندگی آفریده است و با تعلیق‏های چشمگیر، همانند رمان «برادرانِ کارامازوفِ» داستایِفسکی، ما را به گونه‏ای حیران و انباشته از بی‏صبری در برابر این سوال قرار می‏‌دهد که قاتل اصلی چه کسی است و آیا هرگز مجازات خواهد شد؟ یا آنکه فرد بی‏گناهی، به جای قاتل، به دار مکافات آویخته خواهد گردید. نمایشنامه‌‏ی ذبیح یک تک‏پرده‏ای موفق برای اجرا در سالن‏های کوچک است.