هنرمند معاصر کشورم را بهتر بشناسید ...........مایه افتخار مشهد وایران


Articles of mohammad mohammadzadeh titkanloo



محمدزاده تیتکانلو

محمّد محمّدزاده تیتکانلو متولد 1343 بجنورد، عکاس، داگریّن، نقاش، محقق تاریخ عکاسی و هنر می باشد و مهمترین ... دیدن ادامه ›› فعالیتهای هنری و علمی وی در باب عکاسی به قرار ذیل می باشد:
احیای شیوة عکاسی داگرئوتیپ در ایران، برگزاری نمایشگاهها و گارگاه با شیوة داگرئوتیپ برای نخستین بار در کشور، تألیف و نشر کتاب و مقالات دربارة داگرئوتیپ و ارتقاء این فرایند با ابداعات و اختراعات نو از جمله ابداع شیوه عکاسی "میم داگ" که دارای چهار گام و فرایند مستقل با عنوان "دیجیتال داگرئوتیپ"، "آنالوگ داگرئوتیپ"، " تری دی داگ 3D dag" و "پولاریزه یا قطبش داگرئوتیپ" می باشد.
اولین نمایشگاه داگرئوتیپ ایران در موزة عکسخانه شهر تهران، بهار 1392 برگزار گردید و داگهایی از معماری باستانی ایران در نمایشگاهی با عنوان "داگرئوتیپ های شرقی" پاییز 1392 در نگارخانة "آذر نور" مشهد به نمایش عموم درآمد. نخستین کارگاه داگرئوتیپ نیز در بهار 1392 در موزة عکسخانة شهر تهران برگزار شد و داگرئوتیپی از روی تصویر ستارخان، با شیوة ابداعی "میم داگ" در جمع حاضران به ثبت رسید. هم اکنون نیز عکس "سعدیة شیراز" از مجموعة داگهای "معماری باستانی" از محمدزاده در موزة ملی عکس ایران موجود است که با شیوة میم داگ در گام قطبی برداشته شده است. تالیفات محمدزاده عبارتند از: کتاب «کُهن پرتره های تاریخ عکاسی ایران» 1388 ، کتاب عکس «رستاخیز درارمنستان» 1388 ، کتاب «نخستین داگرئوتیپ های معاصر ایران» 1389 ، کتاب «سیاحان عکاس در خراسان» 1393 ، کتاب تاریخ داگرئوتیپ ایران 1393 همچنین تألیف بیش از 60 مقاله با موضوع "تاریخ عکاسی"، "هنر" و چاپ آنان در نشریات معتبر مختصری از فعالیتهای ایشان می باشد.
ابداعات نو در حیطة عکاسی داگرئوتیپ و ادغام تکنولوژی باستانی عکاسی با عکاسی مدرن یکی از مهمترین فعالیتهای استاد محمدزاده در کشور و حتی در جهان می باشد این ابداعات اگر در کشور بین اصحاب هنر عکاسی و حتی متصدیان عکاسخانه ها باب شود، عکاسی فاخر خاص کشورایران می تواند بصورتی بی نظیر جهانی شود. در اینجا این ابدعات و اختراعات را مجموعأ نام می بریم:
1- ابداع روش عکاسی «میم داگ» (دیجیتال داگرئوتیپ، آنالوگ داگرئوتیپ، قطبش داگرئوتیپ) 1390
2- اختراع دستگاه “ داگ ساز Dag maker apparatus " جهت استفادة متصدیان عکاسخانه ها برای ساخت عکس فاخر داگرئوتیپ مثبت.
3- ابداع "دستگاه پوزدهی(Exposer unit) " جهت استفاده در شیوة میم داگ گام دیجیتال داگرئوتیپ و آنالوگ داگرئوتیپ
4- ابداع "مایع ارتقاء" جهت تشکیل فیلم محافظ و افزایش کنتراست درعکس "میم داگ داگرئوتیپ" بجای «کلرطلا»
5- ابداع داگرئوتیپ سه بعدی ( تری دی داگ 3D dag )
6- اختراع دستگاه " تری دی داگ 3D dag " 1392 جهت تولید داگرئوتیپ سه بعدی.


برخی از پروژه های مهم عکاسی محمدزاده از آغاز کار ایشان در دنیای عکاسی عبارتنداز:
- پروژه عکاسی از معماری محله های قدیم مشهد 1381 تا1385 به طریق آنالوگ
- پروژه ده ساله عکاسی از "تحولات نوین کوهسنگی مشهد" 1382 تا 1392 به طریق آنالوگ و دیجیتال
- پروژه عکاسی از معماری کشور ارمنستان به طریق آنالوگ و دیجیتال 1388
- پروژه عکاسی از معماری 120سینمای قدیم تهران به طریق آنالوگ و دیجیتال 1388
- پروژه عکاسی "کوهسنگی مشهد از منظر زیبایی شناختی در زمستان" به شیوه دیجیتال 1389
- پروژه داگرئوتیپ معماری باستانی به روش داگرئوتیپ 1391 (از این مجموعه، داگرئوتیپ "سعدیه" در موزة عکسخانه شهر تهران نگهداری می شود)
- پروژه داگرئوتیپ پرترة مفاخر ایران به روش داگرئوتیپ 1392 تا 1393
- پروژه داگرئوتیپ هنرمندان ایران 1392 تا ...
- پروژه "بازتولید نخستین عکس جهان" به شیوه "هیلوگرافی" ژوزف نیپس. مرداد 1393(این عکس در موزة کتابخانه انجمن صنفی عکاسان مشهد نگهداری می شود)
- پروژه داگرئوتیپ کاخهای ایرانی 1392 تا 1393

معرفی فرایند ابداعی در عرصة داگرئوتیپ معاصر ایران؛ "میم داگ" (گام دیجیتال، گام آنالوگ، گام قطبی)
هر شیوه و فرمتی از عکاسی دارای محسنات و دنیای جذاب مخصوص به خود می باشد و با توجه به پتانسیل تغییرپذیری آنان، می شود آن شیوه ها را از نظر فنی با دانش روز بروز و هماهنگ نمود و از آنان استفاده بهینه کرد. در همین راستا، نگارنده معتقد است قالب های پیشین عکاسی در ایران، پس از انقلاب دیجیتال و گذار از دوران هیجانی این پدیدة مدرن، نیاز به توجه و تعمق دوباره دارند. شیوه هایی که هرکدام به تنهایی، هنوز قادرند جهانی از عواطف بشر امروزی را تحت تأثیر قرار دهند و احساس شگفت انگیزی را همراه با عواطف مفقود شده، بار دیگر برای مردمان زنده کنند. دور ریختن زبان های بصری گذشته و بی توجهی به آنان باعث ایجاد فاصلة عمیق تجربیات تصویری دیروز و امروز است و دوری ارتباط "درون فرهنگی" مردمان را از منظر عواطف جمعی، ممکن می سازد. پروسة "میم داگ"، که می توان آن را "داگرئوتیپ کنترل شده" جهت تولید عکس های هنری و گران (فاخر) با نتیجه ای عالی در قطع بزرگ و کوچک بر لوح نقره نامید، با توجه به علایق و دیدگاه نگارنده به اصول مذکوره در 1391 ابداع گردید؛هدف اصلی، احیای دوباره داگرئوتیپ و هدف فنی آن، تحقق ساخت داگ کم خطر در فرمت های بزرگ با امکانات امروزین عکاسی جهت برگزاری نمایشگاهها با استانداردهای نمایشگاهی و ارایة عکس حتی در آتلیه ها و تبدیل هر نوع عکس و تصویر آرشیوی یا فایل های دیجیتالی به عکس داگرئوتیپ است. در این روش می توان از تصاویر تصحیح و روتوش شده که قبلأ تهیه گردیده است استفاده نمود و در نتیجه، تصویر داگرئوتیپ از نظر کیفی کاملأ در تسلط و کنترل عکاس و یا متصدی بوده و بارها می تواند آن را پاک و دوباره بازسازی کند تا تصویر ایده آل به دست آید. شیوة میم داگ، خصوصأ برای عکس های بزرگ داگ، بهترین کاربرد را دارد و امید است با استفاده از این پروسه، نمایشگاههای داگرئوتیپ در ایران بوسیلة هنرمندان عکاس برگزار گردد و در عکاسخانه ها نیز این روش گسترش یافته و با بکارگیری آن، متصدیان بتوانند عکس گران و رؤیایی روی صفحه های نقره تولید نمایند.در واقع تصویر سازی با روش میم داگ، یک نوع مهندسی انرژی ها ی بی شمار است که مهم ترین آنان از قرار ذیل می باشد؛ انرژی شیمیایی، انرژی الکتریکی، انرژی حرارتی، انرژی نور، انرژی پیوند، انرژی تابشی، انرژی مکانیکی، انرژی یونیزاسیون، انرژی تبخیر، انرژی چسبندگی، انرژی الکتروستاتیکی، انرژی الکترونی، انرژی هیدرولیکی،انرژی فوتون، انرژی عمل متقابل، انرژی تحریک، انرژی کالوریفیک. در عکاسی "میم داگ"، سهروش برای تولید داگ بکار می رود؛ا- گام قطبی 2- گام دیجیتال 3- گام آنالوگ. هرکدام از این گام ها، ابزار و امکانات خاصی را می طلبد و هر یک کار آیی متفاوتی دارند و اما فقط در پایان، عملیاتی مشترک دارند و یک نوع تصویر "میم داگ داگرئوتیپ بدست می آید. نخست، از عکسبرداری به روش میم داگ در گام قطبی می گوییم که پیچیده تر از گام دیجیتال و گام آنالوگ می باشد.
1 – گام قطبی (قطبش داگرئوتیپ یا داگرئوتیپ پولاریزه): در این شیوه، از دوربین قطع بزرگ جهت ایجاد داگ پزتیو، بدون جیوه ای کردن تصویر منفی استفاده می شود؛ نخست لوحة براق و پولیش خورده از جنس خالص نقره با بیس مسین در معرض بخار "برومید یُد" قرارگرفته، دارای آیسو شده و به نور حساس می شود سپس لوحه قبل از پوز دادن، تحت فشار الکتریکی قرار می گیرد که به آن قطبی کردن می گوییم. این عمل باعث ایجاد فیلتری خواهد شد که پزدهی منفی را ممکن می سازد و ته نشین کردن انوار مثبت را روی قطب منفی لوحه با استفاده از نوعی منشور نیکول سبب می گردد؛ (چپ گردی سطح پولاریزاسیون، خاصیت اجسامی که نور قطبی شده را به طرف چپ ناظر که در مقابل جهت نور ایستاده است می گرداند) و اما واحد شدت روشنایی موضوع مقابل دوربین می بایست حداقل بیش از 50 "لوکس" باشد.در روش میم داگ برای تصویر نیاز به ملقمه سازی با جیوه نیست و محلول هیپو سولفیت سدیم و آمونیاک، عمل ثبوت و ظهور را در یک زمان به عهده دارد که به آن "بی آمید" می گوییم. بی آمید کردن لوحه، ثبوت تصویر و سپس ظهور آن را ممکن می سازد یعنی لوحه پس از عکاسی شدن درون محلول هیپو قرار گرفته تا مواد حساسه غیر فعال گردد. با شستشوی یدور سوخته و عمل فرسایشی محلول آمونیاک بر سطح تصویر، به مرور تا دو دقیقه ظهور کامل انجام می یابد. تأخیر در انجام بی آمید کردن لوحه پس از پوز دهی، در کیفیت تصویر موثر می باشد و بایستی فورأ اقدام گردد. بحث ایزومتریک (هم دمایی) لوحه و محلول هیپو و آمونیاک هنگام عمل بی آمید بسیار مهم است؛ می بایستی دمای محلول با دمای سطح لوحه ایزوترم باشد و اگر هم دمایی اتفاق نیافتد، ملکولها و ذرات بخار، شبنمی را هنگام ورود لوحه درون محلول ایجاد می کند که این حبابهای ریز، کاملأ مخرب تصویر می باشند. فلز نگاری نقره و بازبیبی فنی لوحه، مطالعة ساختمان و بلورهای آن بوسیلة میکروسکوپ و همچنین تحقیق میکروسکوپی یدور نقره یا برومید نقرهو در نهایت مطالعة جهان ملکولها و اتمهای سطح تصویر داگ، نحوة انعقاد تصویر و اتفاقات آن بر ما روشن تر و آگاهی ما بر نظم ریز ساختارهای تصویر فزونی می یابد و این به ما کمک میکند تا کنترل خود را بر ذرات داگ اعمال نموده و تصویری پایدارتر از داگرئوتیپ های موجود در دنیا تولید نماییم و حتی می توان بوسیلة میکروفوتوگرافی تصویر داگ را آسیب شناسی نموده و از ضریب انبساط و انقباض ملکولی آن خبردار شد و سپس می توان از انبساط و از هم گسیختگی ملکولی آن کاست و موزاییک ذرات داگ را کاملأ به یکدیگر نزدیک ساخت و یا می توان از التهاب ملکولی در سطح تصویر جلوگیری کرد. در شیوة میم داگ از علم الکترو مغناطیس برای ایجاد نظم الکترونی و از بین رفتن حفره ها و التهاب ملکولی استفاده می شودکه به آن "عمل القایی" می گوییم؛ لوحة سفید پس از انعقاد تصویر و قبل از شستشو و ظهور در زیر نور زرد، در معرض امواج الکترو مغناطیس قرار می گیرد و پس از الکترومغناطیس دادن به لوحه(عمل القایی)، عمل بی آمید انجام می یابد. استرلیزه نمودن سطح لوحه بوسیلة "اتانول" خالص قبل از استفاده از "مایع ارتقاء" ضروری می باشد؛ مایع ارتقاء از نظر علمی نوعی "آزئوتروپ" می باشد که از چندین مایع با نقطه جوش ثابت بدست آمده است و اتانول باعث تمیزی سطح لوحه و نشست یکنواخت مایع ارتقاء بر روی تصویر است. اتفاقی که پس از برخورد مایع مزبور با تصویر داگ می افتد، این است که تصویر حالتی کریستالی یافته 40 درصد کنتراست آن را بالا برده و فیلم محافظی روی تصویر تشکیل می گردد؛ این کریستالیزاسیون باعث می شود تصویر در زیر این پوشش کهربایی، عمری بیش از هزار سال بیابد و با لمس و حتی شستن داگ خراب نشود.
2- گام دیجیتال: لازم است یاد آورشویم که این شیوه با "دیجیتال داگرئوتیپ" که در غرب مورد استفاده قرار می گیرد پروسه ای متفاوت و مزیت بیشتری نسبت به آن شیوه دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد. اساس کلی دیجیتال داگرئوتیپ مبتنی بر استفاده از امکانات و تجهیزات دیجیتال برای تولید داگرئوتیپ است. فرایند این پروسه در غرب به این صورت می باشد: عکس بوسیلة دوربین دیجیتال تهیه می شود، در فتوشاپ ارتقاء یافته و پوزتیو آن بوسیلة پرینتر روی کاغذی نازک چاپ می گردد. این عکس روی لوحی از جنس نقرة خالص که تنها با کریستال یُد به نور حساس شده است قرار گرفته و به آن نور می دهند سپس در ادامه، راهداگرئوتیپ کلاسیک ادامه می یابد؛ یعنی با جیوهیا آمبرلیت ظهور می یابد، با هیپو به ثبوت می رسد و در پایان گلدینگ می شود. عکس بدست آمده، جلوه های همان داگرئوتیپ کلاسیک را دارد یعنی دارای دو بُعد نگاتیو و پزتیو می باشد. در روش گام دیجیتال به شیوة میم داگ، عملیات متفاوت و مترقی تر از روش غربی می باشدو تصویر حاصله، دارای تنها وجهة پزتیو بدون مزاحمت نگاتیو با کیفیت و کنتراستی برتر است. همچنین عملیات این شیوه کم خطر و ارزان تر می باشد. این گام، تنها بر استفاده از نگاتیو کاغذی یا تلقی برگرفته از پرینتر دیجیتالی استوار است وعامل انعقاد تصویر نیز دو نوع منبع نور می باشد: 1- انتقال بوسیلة نور آفتاب 2- انتقال بوسیلة نور مصنوعی از جنس حرارتی. در این پروسه مواد شیمیایی سمی همچمون جیوه، برومین، کلر که معمولأ در داگرئوتیپ سنتی استفاده می شد، کاربرد ندارد و تنها مادة سمی که از آن استفاده می شود یُد است که کنترل آن از دیگر موادی که نام بردیم ساده تر می باشد. عمل ظهور نیز در اینجا متفاوت است و نیاز به بخار جیوه ندارد، ظهور و ثبوت همچون گام قطبی، پس از عمل القایی (الکترومغناتیس دادن به لوحه) با استفاده از محلول هیپو سولفیت سدیم و ئیدرو سولفات آمونیاک عمل بی آمید انجام می یابد و پس از شستشوی لوحه با آب مقطر خالص (بدون سدیم) و خشک کردن آن، برای شستشوی کامل سدیم از سطح داگ،حماماتانول انجام می گیرد و در پایان بوسیلة مایع ارتقاء کریستالیزاسیون شدهو سپسدر مکانی عاری از گرد و غبار نگهداری می شود تا خشک گردد.
3- گام آنالوگ: این گام، بر اساس استفاده از نگاتیوهای آنالوگ که بر سه نوع نگاتیو استوار است، تشکیل یافته: 1- نگاتیو فیلم تخت 2- نگاتیو شیشه (کلودیون خشک) 3- نگاتیو کاغذی. و عملیاتی همچون گام دیجیتال دارد با این تفاوت که نگاتیو ها به صورت آماده از آرشیو هستند یا پس از عکسبرداری بصورت آنالوگ، با شیوة "آنالوگ داگرئوتیپ" که عملیاتی همچون گام دیجیتال دارد، تبدیل به داگ می شود.
4- گام سه بُعدی (گام تری دی 3D) : " تری دی داگ "، پروسه ای از زیرمجموعة " میم داگ " می باشد. در این شیوه از دو زیر مجموعة میم داگ (گام دیجیتال و گام آنالوگ) جهت ساخت نگاتیو و عملیات ثبوت استفاده می شود. اما تنها نحوة پوزدهی آن متفاوت از دو شیوة دیگر می باشد و آن بهره گیری از دستگاه " تری دی داگ " می باشد. این وسیله در این گام باعث ایجاد داگرئوتیپ سه بعدی خواهد شد. بازی جریان متناوب برق با یک تنگستن 300 واتی و فاصلة طلایی منبع نور با سطح لوحة داگ، همراه با فیلترهای مختلف، اساس ساختار دستگاه " تری دی داگ " می باشد. این دستگاه سال 1392ش/2013 م توسط محمد محمدزاده تیتکانلو اختراع شد.
چون داگرئوتیپ تولید شده در گام دیجیتال، گام آنالوگ و گام سه بعدی، تصویر دوم یک نگاتیو است، وجهة مثبت آن بر حالت کم جان منفی که سطح براق لوحه ایجاد می کند مسلط است و به همین دلیل نیاز به تأثیرات بخار جیوه جهت ظهور بُعد دیگر تصویر نمی باشد. وجهة دیگر داگرئوتیپ که منفی می باشد، به سختی در یک داگرئوتیپ میم داک قابل رؤیت است در حالیکه در داگرئوتیپ سنتی هر لحظه وجهة منفی تصویر همزمان با مثبت آن به چشم می آید. و همین نقطة مثبت پروسة میم داگ می باشد و عکس بدون ابهام نگاتیو به بیننده عرضه می شود و همین نکته در برگزاری نمایشگاه داگرئوتیپ حائز اهمیت است زیرا در نمایشگاه می بایستی تصویر ساکن و ثابت باشد و بخوبی روی دیوار ثابت دیده شود. در حالیکه به دلیل آمد و شد تصویر منفی و مثبت در یک داگرئوتیپ سنتی که از منظر دیداری یک عکس متحرک محسوب می گردد، باعث مشکلاتی برای برگزاری نمایشگاه می گردد و تماشاگر هنگام تماشای داگ، می بایستی مواضع خود را عوض نماید تا بتواند زاویة مناسب را برای دین تصویر بیابد. برای رسیدن به اکسپوز صحیح تصویر در ایجاد عکس میم داگ، چهار عنصر بسیار اهمیت دارد؛ 1- کادر بندی 2- ترکیب بندی 3- توجه به رنگ های موضوعی که قرار است تبدیل به سیاه و سفید گردد 4- توجه عمیق و جدی به نور؛ دیدن، بررسی، نورخوانی و مدیریت صحیح مشخصه های نوری. لازم به ذکر است چون طلاکاری تأثیری بر تصویر میم داگ ندارد، از مایع ارتقاء جهت محافظت از تصویر و کنتراست دهی استفاده می گردد.
ابداعات مکمل درعرصة میم داگ
برای تکمیل روش گام های "میم داگ" داگرئوتیپ، نیاز به ابداعات تکمیلی در این پروسه بود و در اینجا از مهمترین آنها نام می برم: 1- ابداع مایع ارتقاء و فیلم محافظ داگرئوتیپ به‌ جای کلراید طلا و گلدینگ، قابل استفاده در هر چهار گام میم داگ؛ (استفاده از عمل طلا کاری (گلدینگ) بر تصویر میم داگ تأثیری معکوس دارد و کنتراست تصویر را کم جان می نماید. همچنان که جیوه ای نمودن تصویر میم داگ، وجهة منفی عکس را برملا، نقاط مثبت را کم جان و عکس را ضایع می کند) 2- ابداع " دستگاه داگ‌ساز Dag maker apparatus " برای استفاده در روش میم داگ، گام دیجیتال و گام آنالوگ توسط اپراتور و متصدیان عکاسخانه ها برای ساخت عکس داگرئوتیپ 3- ابداع (لایة حساس کننده) جهت استفاده در دستگاه داگ ساز در گام دیجیتال و گام آنالوگ 4- ابداع " دستگاه پوزدهی Exposure Unit " جهت پوزدهی و انتقال نگاتیو دیجیتالی بر روی داگ 5- اختراع دستگاه " تری دی داگ 3D Dag " برای ساختن داگ سه بُعدی.
تاکنون در عرصة داگرئوتیپ با فرایند میم داگ، دو نمایشگاه برگزار گردیده است. نخستین نمایشگاه با عنوان "داگرئوتیپ" در موزة عکسخانة شهر تهران با عنایت و یاری بانو "مژگان طریقی" در بهار 1392اتفاق افتاد و سپس در مشهد، نگارخانة "آذر نور" میزبان دومین نمایشگاه با عنوان "داگرئوتیپ های شرقی" در پاییز همان سال بود. همچنین تاکنون سه پروژة داگرئوتیپ با عناوین "معماری باستانی"، "داگرئوتیپ مفاخر ایران" و "داگرئوتیپ هنرمندان معاصر" تولید شده است. نمایشگاهها و پروژه های داگرئوتیپ مذکور با مدیریت، و تهیه کننده گی "علیرضا محمدزاده"انجام یافته استو بدون کمک فکری و همه جانبة این هنرمند فرهیخته، امکان برگزاری نمایشگاه داگرئوتیپ در کشور ممکن نبود؛ پروژة بزرگ "داگرئوتیپ مفاخر ایران" که با تلاش، عشق و علاقة وافر وی به هنر و فرهنگ تولید گردید، خدمت بزرگی بود برای جاودانه نمودن تصویر مشاهیر کشور با پروسة داگرئوتیپ. ویژگی ها و خصوصیات بصری این پروژه ها، شمایل نگارانه همراه با نشانه ها و عناصر فرهنگی می باشد.