نقد تحلیلی لوگوی جهانی مجتبی سلطان محمدی - گرافیست برجسته کشور

منتقد: مریم جعفری حصارلو
عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و جهان A.I.T.C

لوگوی مهرآساگس، اثری هنری و فرامتنی است که توسط هنرمند گرافیک برجسته ایرانی مجتبی سلطان محمدی خلق شده است. هنرمند برای نشان دادن گذر محصولات گازی به لوله های توخالی شرکت های گاز رسانی توجه داشته. به همین مناسبت هنرمند گرافیست، یک دایره توخالی را به مفهوم لوله های گاز رسانی و مشعلی شعله ور به رنگ نارنجی را بر بالای این لوله می گذارد. یک تصویری تلفیقی از نمایی دو بعدی و سه بعدی ارائه می شود. لوله گاز سه بعدی و شعله گاز دوبعدی است. این تلفیق یادآور هوش سرشار و قدرت تخیل متفاوت مجتبی سلطان محمدی است.
این لوگو به معرفی یک شرکت خصوصی گازمی پردازد و دارای مفهومی پست مدرنیستی است. به همین دلیل لازم می دانم به صورت موجز به مفهوم پست مدرنیسم در هنرگرافیک اشاره کنیم. ویژگی‌های مختلفی برای پست مدرن بودنِ یک اثرگرافیکی وجود دارد. استفاده ازهنر کلاژ، ساده گرایی، مینیمالیسم، هنر اجرا، بازیافتِ سبک‌ها و تم‌های گذشته در یک بستر مدرن امروزی، همچنین جلوگیری از قطع ارتباط میان هنرهای زیبا و فرهنگ عامه، در نهایت باعث تولید یک اثرپست مدرنیستی می شود. پست مدرنیسم معمولا بازگشت تجمل گرایی، نمادگرایی و شوخ طبعی را نشان می داد. 

مجتبی سلطان محمدی برای تاثیرگذاری مداوم و پرتوان گرافیکی با طراحی دایره ای که یک شعله شبیه به برگ بر بالای آن است، حس سرزنده و کمیکی را در فرم غیرمنتظره شرکت گاز رسانی به کارگرفته است. ویژگی ای که در آثار پست مدرنیستی قالبا مشاهده می شود. همچنین لوگوی مذکور در اولین نگاه یادآور لوگوی معروف شرکت Apple است. هر دو لوگو چیزی شبیه به برگ؛ بالای یک دایره دارند که به شدت مینی مالیسمی است. همچنین دایره عمق لوله گاز رسانی؛ دایره یک سیب و درنهایت یادآورکره زمین است. بنابراین فرهنگ عامه را درتفسیر یک دایره به چالش می کشد. زیرا محصولات نفت و گاز از دل زمین استخراج می شود و همین بهانه مفهوم دایره را در این لوگو وسعت می دهد و مفهومی جهانی ایجاد می کند. مفهومی که استیو جابز در لوگوی اپل استفاده می کند؛ او که به تفسیر مفهوم گرانش زمین توجه دارد به سیب گاز زده می رسد و مجتبی سلطان محمدی به دایره ای تو خالی و شعله ای از آتش نارنجی رنگ که بالای دایره خودنمایی می کند.حال آنکه شعله گاز رسانی لوگوی سلطان محمدی درجایگاه برگ سیب گاز زده اپل قرار می گیرد و چه تفسیر خلاقانه و دوگانه ای را برای آتشی که از محصولات نفت و گاز تولید می شود؛ ارائه می شود؟!

همچنین هنرمند کلمه گاز را به زبان انگلیسی همرنگ با شعله آتش و به رنگ نارنجی تصویر کرده است و توانسته به صورت کاربری از رنگ در مفهوم مینی مالیستی سود جسته و باعث جذابیت های بصری و همچنین تکاپوی شرکت گاز رسانی را نشان دهد. اگر با دیدگاه هوسرل به لوگوی مذکور بنگریم؛ نوعی از تصویر-آگاهی در این اثر مشاهده می شود. لوگو حاکی از نوعی از آگاهی است که جهانی ذهنی را به عینیت می رساند. در عین حال شیوه کازیمیر مالویچ و استفاده از اشکال هندسی نیز به وضوح نمایان است. تفسیری که در دیدگاه پست مدرنیستی می توان بازیافتِ سبک‌ها و تم‌های گذشته در یک بستر مدرن امروزی  دانست. بنابراین آثار مجتبی سلطان محمدی در بستری از مینی مالیسم، به جریان پست مدرنیسم پیوند خورده است و درک متقابلی از المان ها را در جهانی طنزامیز و در بستری کمیک تصویر می کند. 

دومین لوگوی جهانی که تفسیر دایره توخالی را دارد، لوگوی شرکت گوگل است. در سال ۲۰۱۵، گوگل آخرین نسخه از لوگوی خود را ارائه می دهد که نمونه ای عالی از طرح گرافیکی است و مفهومی جهانی دارد. اصولا دایره با خود مفهوم جهانی بودن را دارد و چه خوب که یک هنرمند ایرانی توانسته است به درک هنرمندان برجسته جهان دست یابد؛ به نحوی که ساختاری در طراحی لوگوهای خود ارائه می دهد که جا پای هنرمندان عرصه گرافیک جهان می گذارد. هر چند مجتبی سلطان محمدی، شاگرد قباد شیوا است اما به خوبی در جایگاه استادی قرار گرفته است.