مجید رجبی معمار: انجمن معماران یکی از فعالترین مجموعه ها در خانه هنرمندان ایران است

مراسم بزرگداشت روز معمار و دهمین دوره جایزه معماری «میرمیران» چهارشنبه یکم اردیبهشت با موضوع «معماری؛ از زمین تا آسمان» در سالن استاد جلیل شهناز خانه هنر مندان ایران برگزار شد.

در ابتدا مجری مراسم متنی را درباره دهمین جایزه معماری «میرمیمران» قرائت کرد. در این متن آمده بود: «بنیاد معماری میرمیران در تداوم مسابقات سالیانه معماری در دهمین دوره خود مسابقه ای با موضوع «معماری، از زمین تا آسمان» برگزار کرد. سیر تاریخ معماری حکایت از آن دارد که شهرها  در طول تاریخ همواره در سطح افقی گسترده می شدند و ساختار زندگی شهر را در افق شهری بوجود آوردند. با انقلاب صنعتی و رشد شهرنشینی، ایجاد ساختمان های بلندمرتبه و رشد عمودی شهرها رواج یافت و تراکم، وضعیت زمین در کلانشهرهای در حال رشد منجر به گذار به رشد عمودی شهرها شد.

در ایران هم این پدیده نمایان شده است و همانگونه که شاهد هستیم، روز به روز شتاب بیشتری می گیرد. پدیده بلند مرتبه سازی اگر چه همیشه از سوی اندیشمندان حوزه های  اجتماعی، اقتصادی و شهر سازی و دیگر حوزه ها مورد انتقاد قرار گرفته است، اما همواره بنا بر ضرورت ها حضور و تاثیر دائمی خود را در شهرها حفظ کرده است. ساختمان های مرتفع موثرترین، متمایزترین و در عین حال متنوع ترین نقش را در قیاس با سایر عناصر و اجزای تشکیل دهنده ساختار فضایی کاربری شهرها دارند. این بناها در شکل دهی به ماهیت و کیفیت بصری فضاها، مناظر و نشانه های شهری نقش مهمی ایفا می کنند که بسته به وجوه گوناگون ادراکی، احساسی، روانشناسی، هویتی، زیبایی شناسی و عملکردی متفاوت است. از آنجا که در عصر حاضر، شهرهای ما شاهد رشد و گسترش ساختمان های بلند در بستر خود هستند، مسابقه طراحی مفهومی جایزه معماری میرمیران در این دوره در پی پاسخی به این پرسش بود که ساختمان های بلند و شهرهای عمودی با توجه به مفاهیم بنیادی، فرم ها و الگوهای اصیل و تجربه های غنی معماری  و شهرسازی کهن این سرزمین به چه صورت طراحی و معماری شود تا بتوان علاوه بر دارا بودن ساختارهای عمودی، از ساختار افقی نیز بهره مند گردیده و ساختمان های بلند به عنوان بناهای شاخص و نمادهای شهری در بستر شهر حضور تاثیرگذار و ماندگار یابد».

 انجمن معماران یکی از فعالترین مجموعه ها در خانه هنرمندان ایران است

در ادامه مجید رجبی معمار (مدیرعامل خانه هنرمندان ایران) به عنوان اولین سخنران در جایگاه قرار گرفت و ضمن خوشامدگویی به حاضرین گفت: اول از اینکه در معرفی، من را به عنوان «دکتر» خطاب کردند متشکرم، ولی من دکترا ندارم و یک لیسانس و یک فوق و لیسانس دارم. البته متاسفم که احترام مدرک در کشور ما اینقدر کاهش پیدا کرده که مدارکی که بزرگان و اساتیدی مانند مهندس میرمیران داشتند، مکرر، تسامحا و به اشتباه از این مدارک داده می شود. راهش هم این است که اگر اشتباهی شد آن فرد باید فورا آن را بگوید. متاسفانه برخی خوششان می آید و اگر کسی هم به اشتباه نگوید ممکن است به پای او بگذارند.

رجبی معمار در ادامه به پسوند نام خانوادگی اش اشاره کرد و گفت: من خوشحالم این پسوندی که به نام خانوادگی من اضافه شده چیز بی ربطی نیست و پدر مرحومم - که در اینجا باید روز پدر را هم گرامی بدارم – معمار بود و انسان با ذوقی و با هنری بود.

مدیرعامل خانه هنرمندان با اشاره به حضور انجمن معماران در این نهاد گفت: بسیار خوشحال هستیم که یکی از انجمن های خوب فعال در مجموعه های هنری انجمن معماران در کنار خانه موسیقی، خانه سینما، خانه تاتر، انجمن های خوشنویسان، نقاشان، عکاسان، ادبا و شعرا هستند، شاید به دلیل وجه هنری ای است که مساله معماری دارد.

رجبی معمار در سخنانش به شکل گیری رشته معماری در ایران اشاره کرد و اظهار داشت: ایرانیانی که از اواسط دوره قاجار و بعد از آن برای تحصیل به کشورهای اروپایی رفتند، بسیاری در رشته های تخصصی و معماری به تحصیل پرداختند و به ایران بازگشتند. شاید جزو اولین رشته های آکادمیکی که در ایران شکل گرفت، مهندسی و بحث معماری بود. ما در کشور منهدس معمار بسیار داریم، در نزدیکان و دوستان خودم مانند آقای رفیعی افراد معمار زیاد داریم.

مدیرعامل خانه هنرمندان به عنوان جایزه معماری «میرمیران» اشاره داشت و تصریح کرد: به حتم جامعه مهندسان برجستگی های تخصصی، فنی، علمی و هنری و ذوق و سلیقه در زنده یاد مهندس میرمیران دیدند که این مهندس بزرگ را به عنوان یک سمبل و الگو انتخاب کردند و این آئین ها، مراسم، مسابقات و اقدامات ارزشمند ده سال است که به یاد و نام ایشان و ایامی که به نحوی به زنده یاد سید هادی میرمیران مرتبط است برگزار می شود و برای خانواده ایشان و  کل خانواده و جامعه بزرگ مهندسان معمار افتخار دارند. 

رجبی معمار در پایان سخنانش گفت: همینطور برای خانه هنرمندان جای بسی افتخار است که هر سال می تواند میزبان عزیزان مهندس باشد و یکی از گالری های خوب خانه هنرمندان هم به نام این معمار و هنرمند بزرگ نام گرفته است. برای همه عزیزان آرزوی سلامتی و موفقیت های روز افزون دارم. 

 ساختمان های بلند ایران کهن نماد سرافرازی تمدن ایرانی بودند

پس از این سخنان مهندس فرزانه صادق (مدیر کل دفتر معماری و طراحی شهری) برای قرائت پیام دکتر عباس آخوندی (وزیر راه و شهرسازی) پش تریبون قرار گرفت. پیام وزیر راه و شهرسازی به دهمین دوره جایزه معماری «میرمیران» به شرح زیر است: «در چند سال اخیر شهرهای کشور و بخصوص کلانشهرها میزبان ساختمان های بلند مرتبه ای هستند که چهره شهر را تغییر داده و روند رو به رشد سوداگری زمین و ساختمان، تغییر الگوی ساخت و ساز به سمت بلند مرتبه سازی در کلانشهرها را سبب شده است. ساختمان های بلند مرتبه در گذشته با کارکردهای مختلف و در راستای تامین نیاز واقعی شهرها بوده اما امروزه روند بلند مرتبه سازی در محیط های شهری عارضه هایی است که برمحیط زیست شهر تحمیل می شود. آنچه تحت عنوان سازمان اجتماعی، مکان مطلوب زندگی، محیط امن و فضای بالنده برای پرورش استعدادهای شهروندی می شناسیم فاصله زیادی با واقعیت کنونی دارد. در راستای دستیابی به مفهوم و حقیقت زندگی در شهرها نه فقط ظاهر پرتلاطم، بلکه توجه حکمت اسلامی و اندیشه ایرانشهری در جهت مفهوم واقعی زندگی در شهرهایمان لازم است.

ساختمان های بلند مرتبه امروزی به منظور خلق محیط هایی مصنوع و بدون توجه به ویژگی های بستر فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و اقلیمی منطقه شکل گرفته اند. حال آنکه ساختمان های بلند ایران کهن در پاسخ به نیازهای واقعی و بومی و توجه به کیفیت زندگی شهری و نماد سرافرازی تمدن ایرانی بوده اند. لذا توجه به هماهنگی بین عملکردها تامین نیازهای شهری و استفاده بهینه از پتانسیل شهری در راستای توسعه پایدار با رویکرد گسترش فضاهای عمومی در جهت ارتقای کیفیت زندگی و فضا، بالندگی ارزش های اخلاقی، رشد اقتصادی، امنیت اجتماعی و رفاه عمومی و عواملی چون اقلیم، جریان باد، تامین منابع آب و تجهیز زیرساخت های زیربنایی که در مصوبات شورای عالی شهرسازی ایران هم به آن تاکید شده است در شکل گیری بناهای امروز بسیار مورد اهمیت است.

لذا با توجه به تاثیرات بلند مرتبه سازی در هویت شهری با انگاره ایرانی اسلامی و نیاز امروز شهری، عزمی ملی در جهت بیداری و تغییر مسیر جریان توسعه نابسامان شهری با بازآفرینی شهری و انعکاس معماری ایرانی در بناهای بلند در جهت دستیابی به کیفیت زندگی و توسعه فضاهای عمومی برای شکل گیری عرصه عمومی و سازمان اجتماعی را می طلبد و از طرفی با توجه به بحران های زیست محیطی، تلاش بر آگاهی عمومی و حاکمیت قانون در جهت ضابطه مند کردن و ارائه راه حل ها و سیاست های مناسب، مکان یابی هایی درست علمی بلند مرتبه سازی مورد تاکید است؛ و در راستای تحقق همین اهداف و رسیدن به خرد جمعی در این باره نیازمند تصمیم مشترک سازمان ها و نهادهای متولی هستیم تا با فراخواندن مسئولان و شهروندان به اندیشیدن و تدبیر درباره آینده و سرنوشت ایران زمین بپردازیم.

در این راستا نگاهی به روش و منش گذشتگان و گرامی داشت یاد بزرگان فرهنگ و معماری چون زنده یاد مهندس سیدهادی میرمیران که میراثی ارزشمند از تلاش های متعهدانه ایشان در عرصه فرهنگ و معماری به جای مانده است، گامی موثر در جهت حفظ و نگهداری و صیانت از ارزش های معماری و بستری برای ایجاد حس تعلق مبتنی بر هویتی اصیل و ماندگار خواهد بود.»

در ادامه پیام مهندس هرمز رامینه (رئیس شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران) به دهمین دوره جایزه معماری«میرمیران» قرائت شد. در این پیام آمده است: «جامعه مهندسان ایران خرسند است که جایزه معماری میرمیران با تلاش های متداوم برگزارکنندگانش، امسال دهمین دوره خود را برگزار می کند. بدون تردید این جایزه نقش بسزایی در ایجاد انگیزه میان جامعه بزرگ دانشجویان و معماران جوان داشته است تا در صحنه ای که برایشان فراهم شده خلاقیت های خود را به نمایش بگذارند. امیدواریم این حرکت تاثیرگذار با حمایت های پیشکسوتان این حرفه در سال های آتی گسترده تر و موثرتر به مسیر خود ادامه دهد».

 جایزه «میرمیران» در کیفیت معماری کشور تاثیرگذار خواهد بود

سپس از دکتر پیروز حناچی (معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی) برای سخنرانی دعوت شد. دکتر حناچی در ابتدای سخنانش با تبریک ایام ولادت حضرت امام علی(ع) گفت: خاطرم هست که چند سال پیش که به مسجد نصیرالملک شیراز رفته بودم کتییبه ای جلوی در توجه را جلب می کرد. این شعر که از سعدی است مصداق جلسه امروز ماست «غرض نقشی است که از ما بازماند/ که هستی را نمی بینم بقایی». یکی از تاثیرات اقدام خیر و مثبت این است که همیشه در طول زمان جاری و ساری بوده است. امروز بنیاد میرمیران که با نام مهندس میرمیران بنیاد گذاشته شده است، نتیجه این اقدام خیر است و من از دوستانی که از این بنیاد حمایت کردند تشکر می کنم که هرساله جایزه ای را به مناسبت موضوعات معماری مطرح می کنند. قطعا این موضوعات در کیفیت معماری کشور تاثیرگذار خواهد بود. موضوعی که امسال انتخاب شده یکی از پرچالش ترین موضوعات شهرهای ما است.

دکتر حناچی با اشاره به عنوان دهمین دوره جایزه میرمیران، «معماری، از زمین تا آسمان» اظهار داشت: آسمان روزگاری نقطه مامن و اعتلای نهایی هر عروجی بود و امروز نمی توانیم در شهرهایمان بگوییم که آسمان شهرهایمان به این جایگاه اختصاص دارد. به ریشه این مساله کاری ندارم زیرا از حوصله جمع هم خارج است. قبل از اینکه به اینجا بیایم نمایشگاه مسابقه را دیدم، امیدوارم حتی اگر می خواهیم ساختمان های بلندمرتبه بسازیم و الهامی از طبیعت برای ساختمان های بلندمرتبه می گیریم، نزدیک به ایده هایی باشد که دیدم. هیچ عقل سلیمی با اصل بلند مرتبه سازی مخالف نیست، با چگونگی و عدم رعایت چارچوب های آن همه بحث دارند. وقتی این چارچوب ها رعایت نشود، یک موضوع هرچند لازم می تواند به ضد خودش تبدیل شود.

معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با اشاره به تدوین ضوابط بلند مرتبه سازی در شورای عالی شهرسازی گفت: پیشنویس هایی هم تهیه شده که البته بهانه آن شهر تهران بود، ولی نگاه ما برای همه کلانشهرهای ایران است که در حال حاضر هم به این ضابطه نیاز دارند. اگر اصلی ترین نقطه اختلاف این است که صرفا درخواست مالکین و صاحبان زمین برای انجام بلند مرتبه سازی در شهر کافی نیست و اگر منافع بلندمدت، حقوق مدنی و حقوق شهروندی شهروندان مورد توجه قرار نگیرد می تواند این عنصر به ضد خودش تبدیل شود. موضوعی که تجربه زیادی حتی در پیشینه تاریخی ما دارد. ساختمان هایی داریم که در زمان خودشان بلند مرتبه تلقی می شدند و عارضه ای هم برای طبیعت نداشتند. امیدواریم که بزودی بتوانیم این ضوابط را ابلاغ کنیم و موضوع باید همه جانبه دیده شود، برای اینکه نداشتن این دیدگاه در شهر و در همه زمینه ها می تواند مشکلاتی را بوجود بیاورد.

 کتاب ده سال دستاورد جایزه معماری «میرمیران» چاپ شود

سخنران بعدی مراسم، پیشکسوت معماری و شهرسازی پروفسور ایرج اعتصام (مدیرعامل بنیاد معماری میرمیران) بود. ایرج اعتصام در سخنانش با اشاره به ایده و نحوه شکل گیری بنیاد و جایزه «میرمیران» گفت: ایده کلی این تشکیلات حتی در زمان حیات هادی میرمیران شکل گرفته بود و بحث هایی در این باره داشتیم و علاقمند بودند که این مساله نهادینه شود و سازمانی خارج از دانشگاه ها و سازمان های دولتی باشد که بتواند این مساله را پیگیری کند. پس از درگذشت زنده یاد میرمیران، در میان تعدادی از همکاران برای تشکیل این بنیاد صحبت هایی شکل گرفت و در نهایت این بنیاد در سال 1385 رسما شکل گرفت.

مدیرعامل بنیاد معماری میرمیران در ادامه سخنانش به موضوعات جایزه «میرمیران» در هر یک از دوره های برگزاری اشاره کرد و اظهار داشت: اولین دوره این جایزه را به ورودی های دانشگاه معماری و نفرات اول تا سوم کنکور اختصاص دادیم که از آنها تقدیر شد. در دوره دوم همین را در مورد خروجی های برتر دانشگاه در کارشناسی ارشد اختصاص دادیم. در سومین دوره شورای سیاستگذاری برای بنیاد میرمیران شکل گرفت که موضوعات مسابقه را مشخص می کردند. در وهله اول معماری را در بستر طبیعت و عناصر طبیعی بررسی کردند. امیدواریم بتوانیم کتابی منتشر کنیم تا دستاورد این ده سال جایزه میرمیران در آن دیده شود. در این مسیر از همکاری بسیار ارزنده «خانه مهندسان نقش جهان پارس» باید تشکر کنم. این سازمانی است که در دهمین سال برگزاری انتظار دارد تحول و تغییری هم پیدا کند و باید در شورای سیاستگذاری این تغییر را بررسی کنیم.

 زمین را برای استفاده های مناسب تری حفظ کنیم

در ادامه پیام سازمان نظام مهندسی ساختمان قرائت شد. سپس پروفسور محمود گلابچی، چهره ماندگار جمهوری اسلامی ایران در معماری مهندسی راه و ساختمان و دارای کرسی یونسکو در معماری اسلامی به سخنرانی پرداخت. پروفسور گلابچی در ابتدای سخنانش با تبریک میلاد امام اول شیعیان و همچنین روز معمار گفت: امیدوارم این مناسبت ها همگی امکان ارتقا دانش معماری، رسیدن به معماری مطلوب و دستیابی به اهداف مجموعه های علمی پژوهشی و تخصصی و حتی حرفه ای مانند مسابقه میرمیران را به همراه داشته باشد.

این استاد پیشکسوت معماری با اشاره به عنوان دهمین جایزه میرمیران و دلیل این نامگذاری اظهار داشت: نکته مورد نظر شورای سیاستگذاری در رسیدن به عنوان «معماری؛ از زمین تا آسمان» این بود که  اصولا بین آنچه ما در زمین به عنوان فضای سکونت انسان؛ و زمین به عنوان یک موهبت الهی مواجه هستیم و نیازهایی که در جوامع ما روز افزون است و استفاده از ارتفاع و طبقات بیشتر را ضروری می کند، یک نگاه عمیق تر، دقیق تر و تخصصی تر داشته باشیم. پیام عنوان مسابقه بهانه و فرصتی بود برای اینکه نسل جوان و معماران جامعه ما به این موضوع نگاه دقیق تری داشته باشند. ما نه در هر جایی و نه در هر موقعیتی نیازی به بلندتر ساختن نداریم، مگر الزاماتی چنین نیازی را پیش روی ما قرار دهد.

پروفسور گلابچی تاکید کرد: توسعه شهرنشینی، افزایش تراکم در شهرها و ضرورت های امروز بشری ایجاب می کند که ما زمین را برای استفاده های مناسب تری حفظ کنیم. شاید در بسیاری از موارد نیازی نباشد زمین را صرف یک کاربری کنیم که می تواند در غیر از سطح زمین هم صورت بگیرد. کاربری درست زمین و حفظ زمین برای آنچه ضرورت دارد، امروز یک دستور کار در معماری و شهرسازی ایران و جهان به شمار می رود. به همین دلیل شاید بنا بر ضرورت هایی باید زمین را برای آنچه که ما در غیر از آن نمی توانیم به مقاصد و اهدافی که داریم دست پیدا کنیم، حفظ کنیم. شاید در خیلی از مواقع در شبکه های شهری با این مشکل مواجه شده ایم که زمین کافی برای نیازهایمان در اختیار نداشته باشیم. گاهی مدیری شهری تصمیم گرفته اتوبانی را دو طبقه کند یا ممکن است این برای مسیرهای دیگری تکرار شود. سختی های این کار، صدمات این کار به معماری و شهرسازی آن منطقه، هزینه ها و ترافیک زیاد نشان می دهد که باید زمین را برای کاربری های ضروری تری حفظ کنیم.

این چهره ماندگار در معماری مهندسی راه و ساختمان در ادامه تصریح کرد: زمین به عنوان فضای حرکت و تعامل انسان ها باید صرف اموری شود که اگر در آن موارد امکان استفاده از روش های دیگری برای ما وجود دارد، زمین را برای چنین مقاصدی حفظ کنیم. امروز می خواهم یک بحث علمی و تخصصی در مورد ساختمان های بلند با این نگاه داشته باشم و بصورت مفصل در مورد ساختمان های بلند امروز جهان صحبت خواهم کرد.

در ادامه پروفسور گلابچی با نشان دادن اسلاید و عکس هایی، موضوعات مطرح شده در سخنانش را تشریح کرد. سپس فیلمی درباره جایزه معماری «میرمیران» برای حضار پخش شد.

 «از زمین تا آسمان» در فرهنگ شرق و فرهنگ اسلامی معنای خاصی دارد

آخرین سخنران این مراسم دکتر داراب دیبا (معمار و عضو شورای سیاستگذاری جایزه میرمیران) بود. دیبا در سخنانش با اشاره به سختی انتخاب برگزیدگان دهمین دوره جایزه «میرمیران» اظهار داشت: کشور ایران یک کشور متمایز است و درصد جوانان تحصیل کرده قابل قیاس با دیگر کشورها نیست. امسال برای ما سخت بود که بتوانیم سه نفر را به عنوان اول اعلام کنیم و برای بقیه تقدیر قائل شویم.

عضو شورای سیاستگذاری جایزه «میرمیران» همچنین به ویژگی های برخی از طرح های برگزیده اشاره کرد. وی افزود: وقتی یک جایزه اینقدر بُعد تمثیلی و استعاره دارد، خیلی مشکل است که چند نفر انتخاب شوند چون هر یک از ما داوران در این طرح ها چیزی می دیدیم. نمایشگاهی هم که برگزار شد به دلیل پتانسیل همین کارها بود. این برگزیدگان و سه نفر اول بسیار نسبی است. در این ضابطه ها قدرت هنری، خلاقیت و ابتکار مطرح بود و یک بحث انتزاعی تر در این مسابقه مطرح شد؛ ما نخواستیم لغت آسمان خراش را در اینجا بیان کنیم. گفتیم «از زمین تا آسمان» که این خیلی در فرهنگ شرق و اسلامی معنا دارد و آن عروج مطرح شده است. 

پس از این سخنان برگزیدگان دهمین جایزه معماری «میرمیران» با عنون «معماری؛ از زمین تا آسمان» معرفی شدند.