از نظر من، اگر کسی نام «صمد بهرنگی» را نشنیده باشد، معلوم است که ادبیات معاصر کشورش را اصلا و ابداً نمی شناسد! زنده یاد «صمدبهرنگی» معلمی ساده و نویسنده ایی توانمند بود که با وصف وضعیت روستاها و بیان فقر و جهل آثاری از جمله پسر لبوفروش، پوست نارنج، بیست و چهار ساعت در خواب و بیداری و ماهی سیاه کوچولو را خلق کرد. وی بیشتر نویسنده کودکان و نوجوانان به شمار می آید. صمد بهرنگی ادبیات کودکان را در دو چیز می داند:

۱ – بودن پلی میان دنیای خیال های کودکانه و واقعیت های تلخ اجتماعی

۲ – دادن معیار جهان بینی دقیق نسبت به مسائل گوناگون اخلاقی و اجتماعی

صمد بهرنگی در تابستان سال ۱۳۱۸ در محله چرنداب در جنوب بافت قدیمی تبریز در خانواده ای تهیدست چشم به جهان گشود. صمد بهرنگی پس از تحصیلات ... دیدن ادامه ›› ابتدایی و دبیرستان در مهر ۱۳۳۴ به دانشسرای مقدماتی پسران تبریز رفت که در خرداد ۱۳۳۶ از آنجا فارغ التحصیل شد. از مهر همان سال و در حالی که تنها هجده سال سن داشت آموزگار شد و تا پایان عمرکوتاهش، در آذرشهر، ماماغان، قندجهان، گوگان و آخیرجان در استان آذربایجان شرقی که آن زمان روستا بودند تدریس کرد. در مهر ۱۳۳۷ برای ادامه تحصیل در رشته زبان و ادبیات انگلیسی به دوره شبانه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز رفت و هم زمان با آموزگاری، تحصیلش را تا خرداد ۱۳۴۱ و دریافت گواهینامه پایان تحصیلات ادامه داد.

بهرنگی درنوزده سالگی اولین داستان منتشر شده اش به نام عادت را نوشت. یک سال بعد داستان تلخون را که برگرفته از داستان های آذربایجان بود با نام مستعار «ص. قارانقوش» در کتاب هفته منتشر کرد و این روند با  بی نام در ۱۳۴۲ و داستان های دیگر ادامه یافت. صمد بهرنگی در شیوه آموزشی و مضمون قصه های خود تلاش می کرد روح اعتراض به نظام حاکم را در دانش آموزانش پرورش دهد. پای پیاده در روستاها راه می افتاد و اگر کسی کتابخانه ای تاسیس کرده بود او را تشویق می کرد و به مجموعه کتاب هایش، کتابهایی می افزود. بچه ها را به ویژه تشویق به مطالعه می کرد و هرچه از جذابیت و روش های دوست داشتنی برای این گروه سنی می دانست در کار می کرد تا بچه با کتاب به عنوان یک همراه همیشگی در تمام طول زندگی مانوس باشند. می گفت که کتاب بخوانند و سپس آن را در جملاتی ساده برای دیگران خلاصه نویسی کنند. در این دوران بود که ساواک به برخی از فعالیت های بهرنگی حساس شد.

تهدیدها آغاز شد و چندین بار در طول دوران زندگی خود مورد توبیخ و جریمه و حتی تبعید قرار گرفت. با این همه گویی او به این گونه از امور حساسیتی نداشت و در روحیه او خللی ایجاد نمی کرد. بهرنگی در نهم شهریور ۱۳۴۷ در رود ارس و در ساحل روستای شام گوالیک کشته شد و جسدش را چند روز بعد در ۱۲ شهریور در نزدیکی پاسگاه کلاله در چند کیلومتری محل غرق شدنش از آب گرفتند. جسم بی جان او در گورستان امامیه تبریز دفن شده است. ده روز قبل از غرق شدن صمد، تعدادی از مامورین ساواک به خانه محل سکونت وی هجوم برده و وی را تهدید نموده بودند.

حدود یک ماه قبل از این حادثه، کتاب ماهی سیاه کوچولو چاپ شده و مورد اقبال مردم ایران و جهان واقع شده بود. می گویند هر نویسنده در عمرش حداقل یک شاهکار از خودش به جا می گذارد. صمد بهرنگی نیز با «ماهی سیاه کوچولو» (سال ۱۳۴۷) شاهکار خود را به نگارش درآورد و چند جایزه بین المللی را از آن خود کرد. «ماهی سیاه کوچولو» از شاهکارهای ادبیات کودکان و نوجوانان ایران و از جمله بهترین آثار بهرنگی به شمار می آید و به گفته «جمال میرصادقی» همین یک اثر کافی است تا ما صمد بهرنگی را نویسنده ای بزرگ بدانیم؛ نویسنده ای که در ذهن ها خواهد ماندا. داستان در مورد ماهی سیاه کوچولویی است که از جویباری کوچک حرکت می کند تا به دریا برسد. او به دنبال تغییر محیط اجتماعی خویش است. ابتدا دنیای اطراف خود را از دلهره ها، ترس ها و خطرها خوب می شناسد و خود را برای بزرگ شدن مهیا می کند. آن چه ماهی سیاه کوچولو را رشد می دهد، سفر است.