برای جذب مخاطب نمی رویم هر شب بازیگر ستاره ای بیاوریم

نمایش مهاجران همانند دیگر آثار اسلاومیر مرژوک ترکیبی از موضوعات تخیلی با وقایع سیاسی و تاریخی در قالب طنز سیاه است . مهرداد خامنه‌ای این روزها نمایش مهاجران اثر اسلاومیر مروژک را برای سومین بار بازتولید و اجراکرده است.مهرداد خامنه‌ای فارغ‌التحصیل دوره دوساله بازیگری از هنرکده آزاد هنرپیشگی آناهیتازیرنظر مصطفی اسکویی است و همچنین دارای مدرک کارشناس در رشته کارگردانی تئاتر،سینماوتلویزیون از دانشگاه هنرهای دراماتیک بلگرادیوگسلاوی سابق،کارشناس ارشددررشته پداگوژی هنرهای نمایشی از دانشگاه هنرهای دراماتیک زاگرب کشورکرواسی و فارغ‌التحصیل تئاتر درمانی از دانشگاه کلن آلمان است.خامنه‌ای مسلط به زبان‌های انگلیسی،آلمانی،نروژی و صرب و کرواتی هست.تألیف و ترجمه اصول کارگردانی سینما به زبان انگلیسی اقتباس برای اجرای صحنه‌ای شازده کوچولو اثر آنتوان سنت اگزوپری به زبان انگلیسی،ترجمه چهار صندوق اثر بهرام بیضایی به زبان نروژی،ترجمه مجموعه داستان‌های صمد بهرنگی به زبان انگلیسی اقتباس و ترجمه مهاجران اثراسلاومیر مروژک ازانگلیسی به زبان‌های نروژی،آلمانی ازجمله فعالیت‌های کاری‌اش محسوب می‌شوند. در نمایش مهاجران کاری از گروه تئاتر اگزیت با ترجمه و کارگردانى مهرداد خامنه‌ای، غزاله کنعان‌پناه و آویشن بیکایی ایفای نقش می‌کنند . دیگر عوامل این نمایش عبارتند از:دستیار کارگردان و طراح صحنه و لباس: شیرین میرزانژاد، بازیگردان: منصور میرزابابایی، عکاس: مریم جعفری،مدیر صحنه: پارسا قربانی، دستیار صحنه: نسرین احمدی، نورپرداز: علی وثوقی و طراح پوستر و بروشور: شقایق قاسمی.نمایش مهاجران تا ۳۱ مردادماه جاری هر روز به‌جز شنبه‌ها ساعت ۱۹ به مدت ۹۰ دقیقه در خانه موزه انتظامی به نشانی قیطریه، بلوار اندرزگو، روبروی بلوار کاوه، خیابان احمدی اجرا می‌شود.با مهرداد خامنه‌ای درباره اجرای نمایش مهاجران و ابعاد مختلف این کار گفت‌وگوی انجام شده است:
 
آیا به اجرای مجدد نمایش‌هایتان در سال‌های اخیر اعتقاددارید؟
سیاست و مشی کلی گروه ما اجرای رپراتوری نمایش‌های گذشته من است . در دوره‌های مختلف زمانی این کار را انجام می‌دهیم و مهاجران هم برای بار چهارم روی صحنه رفت .
 
آیا تغییر محل اجرای نمایش که در سالن‌های قاب صحنه و یا بک باکس است.باعث تغییراتی در هر اجرا می‌شود؟
موقعی که نمایشی توسط یک گروه نمایشی اجرای دوره‌ای می‌شود . طبق روال تغییر خاصی در آن انجام نمی‌شود . تغییرات بیشتر به خاطر حضور بازیگران جدید است که نوع بازی‌شان با بازیگران قبلی نمایش متفاوت‌تر است . در اجرای گذشته مهاجران ناهید مسلمی و شیدا خلق بازی داشتند . اصولاً فضای نمایش مهاجران مناسب سالن‌های بلک باکسی است .

 بازیگران حرفه‌ای و شناخته‌شده‌تری برای مخاطبان محسوب می‌شوند؟
نمی‌شود به‌صراحت گفت حرفه‌ای‌تر .هر بازیگری توانایی خاص خودش را دارد .کار کارگردان این است که به بهترین شکل نمایشش را در حوزه بازیگری و نحو اجرا به مخاطب عرصه کند .
نمایش مهاجران را در اروپا اجرا کرده‌اید. تفاوت نوع نگاه مخاطب اروپایی نسبت به واکنش مخاطب ایرانی چگونه است؟
نوع دغدغه اجتماعی که در نمایش مهاجران درباره‌اش صحبت می‌شود . در همه جای دنیا یکسان است و واکنش مخاطب هم چندان با واکنش مخاطب در جای دیگری تفاوتی ندارد . نکته مهم اثرگذاری و طرح سؤال در آن است .

علی‌رغم نام نمایش مهاجران ربط چندانی به مقوله مهاجرت ندارد و به سراغ طرح مسائل دیگری می‌رود؟
بله، نمایش مهاجران درواقع درباره مهاجرت نیست  و مسئله انحرافی در ساختار نمایش است دغدغه‌ای فراتر از مسئله مهاجرت وجود دارد ، بحث مهم ، قربانی شدن انسان‌ها ناشی از عدم وجود دو مسئله اجتماعی (عدالت اجتماعی و آزادی) ، تحت شرایطی است که زندگی می‌کنند ؛ که هرکدام به‌نوعی به سیاست ربط دارند و مهاجرت ناشی از این موضوع می‌شود . ریشه اصلی علاقه من به این متن مروژک به این دلیل است که او از این سرتیتر و صورت مسئله ، مسئله عمیق‌تری را بررسی می‌کند . برای من تمرکز بر این مسئله بسیار مهم است و فکر می‌کنم که دنیای ما ، دنیای سیاست زده‌ای شده است که خیلی از مسائل آلت دست قرار می‌گیرند که یکی از آن‌ها مسئله مهاجرت است . مسئله مهاجرت یک مسئله اجتماعی است نه سیاسی . بشر از گذشته دور و قرن‌های پیش درگیر مهاجرت بوده است .

آیا بحث عدالت اجتماعی و آزادی در هزاره سوم تابع تعاریف جدیدی است؟
طبیعی است که به اشکال و شیوه‌های دیگری مورد رویکرد قرارگرفته است . بشر در این حوزه صاحب تجربیات جدیدی شده است .هزاره  قبل ، هزاره پرتلاطمی بوده است و مسئله عدالت اجتماعی و آزادی بسیار موردتوجه بود و از راهبردهایی جدیدی برای رسیدن به آن در هزاره جدید بهره‌برداری شده است و اینکه چقدر ایدئولوژی می‌تواند اثرگذار باشد درراه رسیدن به آزادی و مدنینت و آیا عدالت اجتماعی یک مفهوم ایدئولوژیک است و یا دارای یک مفهوم اجتماعی کلی است .

 جایگاه مذهب و اخلاق  در این میان نسبت به گذشته چه تغییراتی داشته است؟
صورت مسئله تغییرات خاصی نداشته است . نکته مهم در عصر حاضر این است که آزادی بدون عدالت اجتماعی نمی‌تواند وجود داشته باشد و عدالت اجتماعی هم بدون آزادی نمی‌تواند محلی از اعراب داشته باشد .
 
آیا عدالت اجتماعی دارای تعارف کلی است؟
عدالت اجتماعی تعریف مشخص و روشنی دارد . حق کار ، حق مسکن و معیشت بهتر و رفاه عمومی در زیرمجموعه عدالت اجتماعی است و باید نظامی حاکمیت در جامعه داشته باشد که بتواند آن را به تساوی بین همه پخش کند . سال‌ها در نروژ زندگی کرده‌ام. در این کشور نظام جامعه بر اساس عدالت اجتماعی پایه‌گذاری شده است . حالا هر اجتماعی تحت تأثیر شرایط خاصی تلاش می‌کند به این عدالت برسد . رسیدن به خواسته‌های اولیه و ضروری انسان‌ها چیز عجیب‌وغریبی نیست . حتی حق مهاجرت هم می‌تواند در بحث عدالت اجتماعی تعریف بشود .و اینکه انسان‌های باید بتوانند به هرجایی که خواستند مهاجرت کنند . نکته مهم دیگر دخل و تصرف سیاست در این مفاهیم است .

مهاجرت حداقل در سال‌های اخیر در کشورهای دور و طرف ما بیشتر به خاطر فرار از جنگ و مرگ بوده تا رسیدن به عدالت اجتماعی؟
درست است . سیاست‌های سلطه‌گر و حاکم باعث دخل و تصرف‌های زیادی در شرایط این جوامع شده که دچار جنگ و خون‌ریزی شده‌اند و باعث شده خیل عظیمی از این مردم از موطنشان فرار کنند .

آیا از روند اجرای آثارتان در خانه موزه انتظامی احساس رضایت دارید؟
دو سال است که در این مکان نمایش‌های گروهمان را اجرا می‌کنیم. به این مسئله رسیده‌ام که نمایش‌های گروهمان با توجه به جنس اجراهایمان باید در جای ثابت روی صحنه برود تا مخاطب با فعالیت‌های گروه همراه باشد. به نظر من مخاطب باید خودش محل دیدن نمایشش را انتخاب کند و نباید با شگردهایی تبلیغاتی و آوردن فلان بازیگر در شب اول اجرا سعی در جلب‌توجه مخاطب داشت و اعتقادی به جاروجنجال و شوهای تبلیغاتی نداریم. گروه ما شناسنامه و هویت خاص خودش را دارد و مخاطب بر این اساس باید بیاید و اجراهای گروه ما را ببیند .ما نه هر شب بازیگر ستاره ای می‌آوریم که در خاتمه اجرا دست دور گردنش بیاندازیم و برای رسانه‌ها بفرستیم و نه به سراغ شگردهای مشابه می‌رویم. در افتتاحیه نمایش از تعدادی از معلمان منطقه یک دعوت کردیم.

گفت‌وگو از احمد محمد اسماعیلی - ایران تاتر