خالی بودن جای مخاطب یا کامل نشدن پازل اجرا

بابک فرجی و رضا آشفته از کانون ملی منتقدان تئاتر ایران به پای بررسی نمایش «طریقه حکومت گجرخان» نشستند و فرجی درباره ساختار درام نقطه نظرات انتقادی اش را اعلام کرد و آشفته نیز به بودن عناصر کارآمد اجرایی اشاره کرد که متاسفانه در نبودن مخاطب انگار هیچ اجرایی کامل نخواهد شد و این اجرا نیز باید در بودن و حضور تماشاگران تاثیر مطلوبش را نمایان کند. 
در این نشست که از سری تازه دوشنبه های نقد تئاتر و در شامگاه دوشنبه ۲۰ اسفند در تالار سنگلج برگزار شد، رضا آشفته در ابتدا با اشاره به اینکه نمایش «طریقه حکومت گجرخان» دارای متن، کارگردانی، بازیگری و دیگر عناصر نمایشی هست، از مجید امرایی نویسنده و یکی از کارگردانان آن پرسید چگونه است که شوربختانه این نمایش هنوز با مخاطبی در سنگلج همراه نشده است؟!
امرایی هم ضمن تشکر از طرح این پرسش پاسخگویی به بخشی از آن بر خود گروه ضروری دانست و بخشی هم به عوامل بیرون از گروه بستگی دارد که باید آنها پاسخگو باشند. او در ادامه درباره اجرای متن اشاره کرد که از دو سال پیش کار نکرده بود و حالا که نوبت اجرایشان فرا رسیده، این متن را مناسب با حال و هوای اجتماع دیده اند و آن را کار کرده اند.
امرایی دو سال و نیم پیش، با خواندن نمایشنامه حکومت با زمان خان نوشته میرزاآقا تبریزی با خود فکرده که این متن برای دوره قاجار هست و حالا در گذر زمان چقدر این واقعیت ها همچنان در جامعه جاری است و برای همین آن متن قدیمی منبع الهامی شده برای نوشتن متن خودش.
او همچنین درباره کار کردنش با احسان ملکی گفت: من سال ۷۸ پنجشنبه ها به شهر کوهدشت لرستان می رفتم که به آموزش تئاتر برای عده ای جوان بپردازم که در آن فضا عده ای را آموزش دادم که الان هر یک در رشته و تخصص خودشان از هنرمندان به نام تئاتر کشور شده اند. احسان ملکی، ناصر حبیبیان، امین ابراهیمی، شعله محمدی، علی جمشیدی و بسیاری دیگر در آن دوره حضور داشتند. به همین دلیل دوست داشتم احسان ملکی متن مرا کار کند که او هم پذیرفتند مشروط بر اینکه خودم هم مشارکت داشته باشم.
بابک فرجی، منتقد اینکه نمایش «طریقه حکومت گجرخان» به مسائل جامعه کنونی ما می پردازد، موفقیت آن دانست اما در آن مشکلاتی مطرح می شود که با پایان خوش سرانجام می یابد.
امرایی پایان کار را تلخ دانست چون در آن اتفاقی نمی افتد.

بابک فرجی معتقد است که بنابر تعریف هرم فریتاگ و حتی آنچه ارسطو به لحاظ ساختاری معتقد است نمایشنامه «طریقه حکومت گجرخان» به یک نقطۀ اوج می رسد که یکباره در آنجا همه چیز رها می شود و از سوی دیگر مناسبات کار اگر در این ساختار کلاسیک نمی گنجد معلوم نیست در چه ساختاری باید درباره اش این بررسی را انجام داد.
احسان ملکی، کارگردان نمایش «طریقه حکومت گجرخان» اینکه همه چیز در اوج تمام می شود، نقطه مثبت کار دانست.
مجید امرایی بر این باور هست که منتقد نباید بر مبنای انچه در ذهن دارد این متن را واکاوی کند بلکه بنابر آنچه که در ساختار این متن وجود دارد که خودش نو هست و در آن می خواهیم بگوییم هیچ اتفاقی نمی افتد، فقط جای آدمها عوض می شود و همان طریقه و سیاست های هست برای اینکه در اینکه عده بسیاری هستند که دست در جیب همدیگر دارند و مدام دارند کلاهبرداری می کنند.
سپس فرجی به دنبال نشانگانی هست که این تکرار را در متن بارزتر کند.

رضا آشفته هم در این باره ضمن اشاره به بودن اصول بنیادین در جهان تئاتر که از فن شعر ارسطو تاکنون زمینه ساز هر حرکت نوتری بوده اند، از دو پرده ای بودن نمایشنامه در انتظار گودو مثال می زند که پرده دوم تکرار پرده اول هست و اینکه در این روزمرگی کشدار و دور باطل ولادیمیر و استراگون همچنان چشم به راه آمدن گودو هستند... در حالیکه پایان در این متن فقط باز است و با طرح پرسش تمام می شود و می تواند دچار چرخشی باشد برای استمرار و تکرار این وضعیت.
فرجی در ادامه به بازی های بازیگران اشاره کرد که به درستی در خدمت این اجرا هستند و همچنین موسیقی که با تلفیق چندین ساز و البته به زیبایی و تسلط نوازنده و آهنگساز برای مدرن شدن این وضعیت به کار گرفته شده، هر چند که هنوز امکان رتوش شدن نیز دارد.
آشفته نیز بازی ها را دقیق و کارآمد و بسیار مدرن دانست که با هدفگذاری مشخص در خدمت این اجرا هستند که هم پیشبرنده یک روایت نسبتا قدیمی باشند، هم بر فضای نمایش تاکید بورزند و هم دلالتی بر نو شدن کار داشته باشند.

احسان ملکی، کارگردان ضمن اشاره به داشتن بازیگران حرفه ای بر خلاقیت فردی آنان اشاره کرد که توانسته اند ایده های اجرایی شان را جامه عمل بپوشانند. اما همه گروه توانسته اند برای لحظه به لحظه بازی ها ایده پردازی کنند و در نهایت به یک جمع بندی برای ارائه بهتر بازی ها برسند.
شهرام مسعودی بازیگر هم اشاره کرد که ضمن نو بودن در جای جای این نمایش از شیوه سنی نمایش های ایرای چه تعزیه، چه پرده خوانی و چه نقالی خیلی رندانه و ظریف برای بهتر شدن بازی ها و کلیت اثر استفاده شده است.
زری اماد نیز تاکید کرد با تمام حذف ها و ممنوعیت ها گروه بازیگران همچنان به دنبال آن هستند که از خود مایه بگذارند برای اینکه از ارزش کار کاسته نشود و مخاطبان بتوانند آنچه باید را از کار بگیرند.
رضا آشفته به بودن آن پرده نقاشی که برگرفته از یک نقاشی کلاسیک اروپایی است اشاره کرد که خیلی زیاد نمی تواند با دنیای ایرانی ما همخوانی داشته باشد.
امرایی گفت که روزگار ما نیز ملغمه ای از همین دنیای غرب و شرق هست، ما لباس غربی می پوشیم اما رفتارها و عقاید خودمان را هم داریم.
آشفته تاکید کرد که این پرده نقاشی فضا را پارادوکس و متناقض نما می می کند.
ملکی هم توضیح داد که ما همین ضدیت ها و تناقض ها را در کارگردانی و طراحی لحاظ کرده ایم که بشود فضایی را القا کنیم.
آشفته اشاره کرد که ایننقاشی می توانست به جای قدیمی بودن امروزی باشد چون نگاه شما پیشرو هست و از آن فضای قدیمی دارید ما را به زمان حاضر می آورید.
فرجی هم تاکید کرد که ساختمان های مدرن و حتی برج میلاد و نشانه های تهران می تواند جایگزین این پرده شود که تاثیر بهتری را بر ذهن و روان مخاطب بگذارد.
ملکی هم کارگردانان نمایش را سیاه آن دانست که خود را کنار گذاشته اند که حالا بتوانند در آن وسط ایده هایشان را از طریق بازیگران در اختیار تماشاگران بگذارند. در عین حال تلفیقی از نمایش سنتی ایرانی با تکنیک های نوین تئاتر جهان به کار گرفته شده و ما تاکید کرده ایم که همچنان سادگی فضای نمایش های سنتی ایرانی را به اجرا بیاوریم و وضعیت را مینی مالیستی کنیم و این پرده هم یک پرده خوانی مدرن باشد. بازیگران هم طوری رفتار کنند که حتی راه رفتن شان هم با هم یکی نباشد.
امرایی هم افزود: دو تا آدم در این نمایش مثل هم راه نمی روند.
نمایش «طریقه حکومت گجرخان» که به شیوه آیینی سنتی و تلفیق آن با شیوه های مدرن در تماشاخانه سنگلج اجرا می‌شود، با کارگردانی مشترک مجید امرایی و احسان ملکی روی صحنه رفته است.

احسان ملکی یکی از کارگردانان کشورمان هست که با نمایش «هزار شلاق» بارها خوش درخشیده و نمایش های بسیاری را در تهران و خرم آباد و دیگر نقاط کشور و جشنواره های داخلی اجرا کرده و جوایز بسیاری نیز دریافت کرده است.
نویسندگی این نمایش برعهده امرایی بوده است. امرایی که دانش‌آموخته تئاتر است کار خود را با خبرنگاری در این حوزه آغاز کرد و به‌طور همزمان تئاتر‌درمانی را با جانبازان یکی از آسایشگاه‌‌های تهران تجربه می‌کرد. او سابقه مدیریت روابط عمومی در مجموعه تئاترشهر و... را هم در کارنامه خود دارد. بازیگران این نمایش به ترتیب حروف الفبا زری اماد، شاهین علایی‌نژاد، سعید عبدالهی، فرامرز قلیچ‌خانی، شهرام مسعودی و میثم یوسفی هستند.

در خلاصه این نمایش آمده است: خان حاکم (گجرخان) به تخت می‌نشیند، به مردم وعده‌ها می‌دهد، دیوانیان که تکلیف‌شان روشن است و اما مردم. احسان ملکی طراحی صحنه این نمایش را هم انجام داده است. «طریقه حکومت گجرخان» از ۹ اسفند تا ۳۰ فروردین از ساعت ۱۹:۳۰ به مدت یک ساعت روی صحنه است.