انتقاد از شرایط نامناسب تولید در سینمای مستند ایران

فیلم مستند «حوالی راس السرطان» در خانه هنرمندان ایران به روی پرده رفت.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، فیلم مستند «حوالی راس السرطان» » به کارگردانی مختار نامدار سه شنبه ۳۱ فروردین با همکاری انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند در سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش درآمد و در ادامه نشست نقد و بررسی آن با حضور فرهاد ورهرام، مختار نامدار و پدرام اکبری در تالار استاد شهناز برگزار شد.
در ابتدای این نشست پدرام اکبری از اهمیت موضوع فیلم پرسید و ورهرام در پاسخ گفت: منطقه ای که فیلم در آن ساخته شده، منطقه ای قابل بررسی است. ویژگی همه ی فیلم هایی که در آن ساخته شده، اینست که به سختی می توان در این جامعه نفوذ کرد. نه به دلیل پس زده شدن از طرف اهالی، یا محافظه کار بودن آنها؛ بلکه به این دلیل که زمان کافی صرف شناخت آنها نمی شود. برای ساخت چنین فیلم هایی به تحقیق بیشتری نیاز داریم. بزرگ ترین خسارتی که به فیلم های مستند وارد می شود، از جانب شرایط تولید است. شرایط تولید سینمای مستند، به جز برای عده ای اندک شمار، آنقدر بد است که اساسا به فیلمساز اجازه ی حضور در منطقه و صرف زمان کافی داده نمی شود.
وی افزود: فیلم موضوع و ایده های خوبی دارد ولی کارگردان فرصت ندارد بیش از این به سوژه ها نزدیک شود و بنابراین فاصله دوربین زیاد است. اگرچه در حد توان توانسته چیزهایی از آن جامعه و جهان بینی افراد را به تصویر بکشد. خجالت می کشم بگویم برای هر اپیزود این فیلم صرفا پنج میلیون تومان بودجه تعلق گرفته است. پس نقد ما نیز باید به این سمت برود که بپرسیم چرا زبان ما برای فیلمسازی در مورد جوامعی با ویژگی های متفاوت، الکن است.
در ادامه مختار نامدار در پاسخ به سوال اکبری در خصوص مغفول ماندن آیین و رسوم این جوامع در فیلم گفت: اساسا دغدغه ی فیلم پرداختن به آداب و رسوم این جوامع نبود. محوریت فیلم، نوع نگاه به زن بود و همین خط در هر سه اپیزود دنبال شده است. بودجه فیلم های مستند احمقانه است و بعضا تهیه کنندگان دو سوم همین مبالغ را برداشته و یک سوم را به کارگردان می پردازند. اما با دست خالی کار بهتری نمی توان انجام داد. با این وجود از فیلم دفاع می کنم و آن را فیلمی آبرومند می دانم. ضمن اینکه تصویر گرفتن از زنان در چنین جوامعی سختی های خاص خود را دارد. پیش از این در شمال کشور کار کردم بودم و ساخت فیلم در جنوب کشور تجربه تازه ای برای من به شمار می رفت. تلاش کردم در فیلم خط قرمزها را رعایت کنم اما با گذشت سه سال از ساخت فیلم، هنوز به نمایش در نیامده و امشب برای اولین بار در خانه هنرمندان ایران به روی پرده رفت.
پس از آن ورهرام با اشاره به مشکلات سینمای مستند گفت: مستندسازی برای ما یک شغل محسوب می شود و از آن نان می خوریم. مدام بحث زیباشناختی و ساختاری در مورد فیلم ها صورت می گیرد، اما از مشکلات این عرصه حرفی به میان نمی آید. مختار نامدار فیلم هایی دارد که به جشنواره های خارجی نیز راه پیدا کرده اند. این نشان از توانایی کارگردانان مستندساز دارد، اما امکانات لازم برای آنها فراهم نیست. ضمن اینکه پول به تنهایی نمی تواند همه ی مسائل را حل کند؛ برای ساخت فیلم حرفه ای، به نیروهای متخصص پشتیبانی و تیم حرفه ای نیاز داریم. متاسفانه فضا هم به گونه ای است که فیلم های «گداگرافی» مورد توجه قرار گرفته و جایزه می گیرند اما به فیلم های «فرهنگی» بی توجهی می شود.
این مستندساز در پایان گفت: یکی از نقاط ضعف فیلم این است افراد بومی فیلم، به زبان محلی سخن نمی گویند. این افراد در استفاده از لغات فارسی دچار مشکل می شوند و نمی توانند آنچه می خواهند را به طور کامل بیان کنند. از این جهت لازم است از مترجم استفاده کرد و در فیلم هم از زیرنویس بهره گرفت. ضمن اینکه شاید چیدن اپیزودها به شکلی دیگر می توانست ترکیب و تناسب بهتری به فیلم بخشیده و بر تاثیرگذاری آن بیفزاید. در نهایت باید گفت بهتر بود این پول اندک را به کارگردان می پرداختند و او آزادانه می توانست فیلم دلخواه خودش را بسازد. در این صورت قطعا نتیجه درخشان تری حاصل می شد.