اکبر عالمی: باید بپذیریم که لابراتوار از جهان سینما محو شده است

فیلم مستند «خاطرات نگاتیو» در خانه هنرمندان ایران به روی پرده رفت.
به گزارش روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، در ادامه پخش فیلم های مستند سینماتک خانه هنرمندان ایران که با همکاری انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند برگزار می شود، سه شنبه ۲۸ اردیبهشت فیلم مستند «خاطرات نگاتیو» ساخته فرهاد ورهرام در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان ایران به نمایش در آمد. در ادامه نیز نشست نقد و بررسی فیلم با حضور اکبر عالمی، محمد تهامی نژاد، فرهاد ورهرام و پدرام اکبری برگزار شد.

در ابتدای این نشست پدرام اکبری به شرایط کار در لابراتوار و آنچه فیلم به تصویر کشیده پرداخت و گفت: آنچه در فیلم می بینیم صرفا خاطره نیست، بلکه امیدها و ناامیدی ها، سرنوشت، حرفه و زندگی انسان ها در آن مستتر است. لابراتوارها معرف و بیانگر مسیر حدودا ۱۰۰ ساله ای است که پشت سر گذاشته ایم. در فیلم از کم لطفی ها در برخورد با ابزاری سخن می رود، که بایستی برای نسل جوان حفظ شود و جنبه آموزشی داشته باشد. اگرچه دنیای دیجیتال باعث دگرگونی در شیوه ها شده، اما ماهیت نور و رنگ تغییر نمی کند.

در ادامه ورهرام در خصوص چگونگی آشنایی با فضای لابراتوار و ساخت «خاطرات نگاتیو» گفت: در اواخر دهه ۴۰ که در انتظار کنکور بودم، به عنوان سیاهی لشکر در فیلم «پسر ایران از مادرش بی خبر است» ساخته فریدون رهنما بازی کردم. گاهی اوقات نیز نگاتیوهای فیلم را به استودیو «فیلمساز» می بردم. بعدها این استودیو و همین طور استودیو «بدیع» تبدیل به پاتوق و خانه من شد. اینگونه بود که با دنیای لابراتوار آشنا شدم. این اواخر و زمانی که خبردار شدم استودیو «فیلمساز» و استودیو «بدیع» در حال تعطیل شدن هستند، قضیه را با فخرالدین سیّدی در میان گذاشتم و به این ترتیب پروژه ساخت فیلم آغاز شد.

پس از آن تهامی نژاد به موضوع ثبت وقایع در فیلم های مستند اشاره کرد و گفت: یکی از وظایف فیلم مستند، ثبت واقعیت های تاریخی است. از سوی دیگر، یکی از کارکردهای فیلم های انسان شناسانه ثبت واقعیت های در حال محو شدن، مثل برخی از آیین ها در دوران گذار، است. در «خاطرات نگاتیو» واقعیت های مرتبط با لابراتوار ایران در لحظه ی محو شدن ثبت شده است. می توان پرسید در حال حاضر اولین دوربین های تلویزیون و اولین تصاویر دکورهای آن کجا هستند؟ چنین چیزهایی وجود ندارند و توجهی نیز به نگهداری آنها نمی شود.

وی افزود: در این فیلم علاوه بر ثبت اشیاء و انسان هایی که در بزرگترین لابراتوارهای ایران حضور داشته اند، احساسات انسان های مشغول به کار در آنجا نیز ثبت و ضبط شده است. متاسفانه سندی از گذشته این لابراتوارها برجای نمانده و تصاویری از آن موجود نیست. از این نظر، مهم ترین جنبه «خاطرات نگاتیو» ثبت واقعیتی در حال محو شدن و حفظ آن برای آیندگان است. اگرچه این نقطه ضعف فیلم است که در آن به زنان شاغل در لابراتوارها اشاره ای نشده است. همان طور که در زمان تجلیل از بزرگان این عرصه در جشنواره فجر نیز از زنان اسمی برده نشد، در حالیکه تعداد زیادی از آنها در لابراتوارها مشغول فعالیت بودند.

سخنران بعدی این نشست اکبر عالمی بود که ضمن اشاره به پیشرفت های سریع در عرصه تکنولوژی گفت: نمی توان به تکنولوژی فحاشی کرد، تکنولوژی درجا نمی زند بلکه توفنده به پیش می رود. در شرایط کنونی، هر دو سال شاهد وقوع زلزله ای در عرصه تکنولوژی هستیم. موبایلی که الان در دست دانش آموزان است، کیفیت 4k دارد و از دوربین ۷۰میلی متری قوی تر است. به شخصه زمانی که با تکنولوژی های جدید در این عرصه روبرو شدم، پا بر زمین می کوبیدم و نمی دانستم قرار است چه بلایی سر ما بیاید. اما جوانانی که در کنار من کار می کردند، به من گفتند تکنولوژی وارد شده و باید با آن آشتی کرد. سه سال در برابر آن مقاومت کردم، اما در نهایت با آن کنار آمدم و آشتی کردم.
وی ادامه داد: لابراتوار، مرکزی بود که تمام فناوری های سینما به آنجا ختم می شد. لابراتوار رشته ای بسیار قابل احترام بود و قسمت های چهارده گانه ی آن، ریشه در علوم مختلف داشت. برای کار کردن در لابراتوار شما باید از زبان های انگلیسی، آلمانی و فرانسوی آگاه می بودید. برای کار کردن در این دنیای آنالوگ، لازم بود از انتگرال تا شیمی آلی را بلد باشید و بسیاری از مسائل را با جان کندن و با سعی و خطا یاد می گرفتیم. لابراتوار یک کلمه است به معنای آزمایشگاه، یعنی محل پژوهش، و این بدان معناست که در آنجا نمی توانستید یک روز آرام و قرار داشته باشید. امروز نیز تکنولوژی دیجیتال وارد شده و دست و پا زدن بی فایده است؛ باید آشتی کرد و با آن کنار آمد. کمپانی های بزرگی مثل کداک و فوجی نیز تولید محصولاتشان را با بی رحمی تمام به پایان رساندند. لابراتوار محو شده و این واقعیتی است که باید بپذیریم. اگر تاریخ سینما را بخوانیم متوجه می شویم سینما هنری بی نهایت بیرحم و جمع اضداد است؛ هنری که انسان ها را نیز مصرف می کند و بعد دور می اندازد. هنرپیشه های تراز اول سینمای جهان و ایران چه شدند؟ این قضیه از عهده آدم ها خارج است و نباید بخاطر آن گریه و زاری کرد.