تئاتری که نبض زمانه‌اش می‌شود

سیزدهمین نشست نقد صحنه با بررسی «ریچارد» نوشته و کارگردانی حمیدرضا نعیمی با حضور حمیدرضا نعیمی (نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگر)، محسن حسینی (کارگردان و کارشناس تئاتر)، حامد کمیلی، شقایق فراهانی، بهناز نازی (بازیگران) مهرداد پازوکی (آهنگساز) نیما خسروی (طراح حرکت) و بهزاد صدیقی (نمایشنامه‌نویس و دبیر نشست نقد صحنه) و با همکاری موسسه افرامانا عصر روز شنبه ۱۳ تیرماه ۹۷ در سالن استاد ذوالفقاری فرهنگسرای ارسباران برگزارشد.
به گزارش روابط عمومی موسسه افرا مانا، در این نشست نقد صحنه در ابتدا بهزاد صدیقی گفت: نمایش «ریچارد» در ادامه فرم و سبک اجرایی حمیدرضا نعیمی است که با اقتباس از نمایش «ریچارد سوم» شکسپیر به روی صحنه آمده که با اجرای حرکات فرم و رقص و موسیقی و طراحی نور و قاب‌بندی‌های متنوع به جذابیت بخشی وجه بصری اضافه کرده است.
وی در ادامه یادآورشد: دغدغه ی نعیمی به عنوان کارگردان در حوزه اقتباس و تلاشی که برای نگارش و اجرای چنین اثر اقتباسی کشیده، ارزشمند است. جدا از آن کارگردان در انتخاب بازیگران و بازی ای که از آنها گرفته، سعی کرده ریچاردی را به روی صحنه بیاورد که تأثیرگذار و جذاب باشد.
بر اساس این گزارش، حمیدرضا نعیمی کارگردان نمایش «ریچارد» در ابتدا با اشاره به این که از میان کارگردانی، بازیگری و نمایشنامه‌نویسی، دغدغه اصلی‌اش نمایشنامه‌نویسی است، گفت: تا به امروز در این حیطه رنج کشیده ام و یادگرفته ام. هر چیزی که ذهنم را درگیر کند، آن را می‌نویسم.
این نمایشنامه نویس وکارگردان تئاتر در ادامه ی سخنان خود گفت: نگارش اولیه‌ی نمایشنامه‌ی ریچارد به هفت سال پیش بر می‌گردد و من ترجمه هایی که از نمایشنامه ریچارد سوم در ایران منتشر شده بود، همه را خوانده بودم که متأسفانه  ترجمه های خوبی نبودند و بیش‌تر وجه ادبی آنها برای مترجمان‌شان مهم بود تا وجه صحنه‌ای‌شان. مثل ترجمه رضا براهنی از این اثر که داوود رشیدی هم چند سال پیش آن را کارگردانی کرد که متأسفانه به شدت از تئاتر ما عقب بود. اگر چه استاد رشیدی همیشه اجراهای قدرتمندی و تأثیرگذاری داشت و ترجمه های او از نمایشنامه های نمایشنامه نویسان بزرگ جهان هم همیشه خوب و جریان ساز بود.
سپس حمیدرضا نعیمی در ادامه سخنان خود با یادآوری این نکته که نمایشنامه «ریچارد» از پرشخصیت‌ترین نمایشنامه‌های شکسپیر محسوب می‌شود، گفت: برخلاف دیگر آثار شکسپیر خیال پردازی در این اثر کم است. اما دارای موضوع جذابی است و کاراکتر ریچارد با قدرتمندی تمام ترسیم شده است.
محسن حسینی در ادامه این نشست با اشاره به این که آثار شکسپیر نوعی اپیدمی و هم چون طاعون است گفت: مسئله اقتباس از آثار شکسپیر همیشه جذاب و شگفت انگیز و در عین حال جزو سخت ترین کارها است. ریچارد سوم شکسپیر جدا از این که پرشخصیت ترین نمایشنامه های شکسپیر است، یکی از پر جنایت ترین نمایشنامه های او هم محسوب می‌شود.
وی هم چنین اضافه کرد: با این نوع دراماتورژی و اقتباس از چنین تئاتری، تئاتر نبض زمانه اش می شود و نمایشنامه به روزی که قدرت طلبی و جنگ طلبی را به تصویر و نقد می‌کشد و این مسائل مخاطب را درگیر می‌کند.
این کارگردان و کارشناس تئاتر در بخشی دیگر از سخنان خود در این نشست افزود: در این اجرا بخش هایی از متن اصلی اثر حذف شده، چون و کارگردان زمان و امکانات کافی برای اجرا ندارد و مثلا باید در زمانی حدود دو ساعت دست به اجرای اثرش در تالار تئاتر بزند.
حسینی هم چنین تصریح کرد: در این اجرا به روز بودن سوژه کاملن دیده می شود.بخشی از اجرا مربوط به سلیقه و سبک کارگردانی می شود بخشی دیگرش که حرکات فرم و رقص بود که به نظرم شاهکار است. ام برایم پرسش است چرا برخی از رقص ها در آوانسن اجرا نمی شود و به جلو کشیده نمی شود؟
این کارشناس تئاتر با اشاره به نظریه ی باختین در کارناوالیسم تأکید کرد: استفاده از بالماسکه و کارناوالیسم به جذابیت اجرا کمک کرده است.
حمید نعیمی در ادامه این نشست پس از سخنان حسینی گفت: مطالعه و شناخت من در برابر آقای حسینی و جناب خسروی در خصوص رقص کم است. اما من اساسا رقص را دوست دارم و هر بار رقصی را می‌بینم به وجد می‌آیم. در کارهای بزرگ تئاتر دوست دارم از هنر رقص بهره ببرم. مثل خیلی از چیزهای دیگر فقط به معناگرایی رقص فکر نمی کنم. اصلا به دلیل ممیزی نبود. خوشبختانه در این اثر به جز دو کلمه هیچ بخشی از نمایش سانسور نشد.
سپس نیما خسروی (طراح حرکت) در خصوص حرکات فرم و رقص این تئاتر گفت: دلیل وجود رقص در این اثر بعد زیبایی شناسی و طراحی حرکتی جذاب  برای بخش هایی از اجراست. روحیه ی ریچارد، روحیه ی ساختار شکن است. باید در رقص فضای متقارنی به جود می آوردیم تا مخاطب به وجد می آمد. برای این کار دست به طراحی خاصی از حرکت زدم و برای این که مشکلی هم به لحاظ ممیزی پیش نیاید، خیلی حساب شده این کار را طراحی کردم.
مهرداد پازوکی (آهنگساز این اثر) در خصوص ساخت موسیقی برای این اجرا گفت: برای این کار بر اساس پرسوناژها موسیقی را شخصیت پردازی می کردم. اگر فقط این اختیار را داشتم برای شحصیت ریچارد که حامد کمیلی خیلی خوب بازی اش کرد، شخصیت پردازی موسیقی می کردم. به نظرم حمیدرضا نعیمی یک ریچارد سوم دیگری با یک رنگامیزی دیگری در روی صحنه خلق کرد.
وی هم چنین یادآورشد: در این اجرا سعی کردیم از فضای موسیقی کلاسیک به فضای مدرن برسیم. و جدا از این، تلطیف موسیقی و حرکت خیلی خوب انجام شد.
در این نشست در ادامه ی سخنان پازوکی، حامد کمیلی بازیگر نقش ریچارد گفت: بازی در نقش ریچارد برایم در ابتدا جذاب و خطرناک بود. چون اگر خوب انفاق نمی افتاد، مخاطبان آن را پس می زدند. ولی خب من با یک نمایشنامه ی قدر و با کارگردانی مثل حمیدرضا نعیمی رو به رو شدم.
او افزود: از همان ابتدا تصمیم گرفتم شخصیت ریچارد را از درون تعریف کنم. شخصیتی که این قدر مخوف است و انسانی روی صحنه بیاید که حرف های مگو و ترس های زیادی دارد.
این بازیگر در ادامه تصریح کرد: برای ایفای این نقش، جسارت شخصیت ریچارد و خوی شرورانه و وحشی اش برایم جذاب بود. علاوه بر این برخی از صحنه های حضور او هم در این اثر مثل صحنه ی اشباح این جذابیت را داشت.
کمیلی در خصوص رسیدن و نزدیک شدن به این نقش گفت: برای رسیدن به این نقش ابتدا در تمرین ها از داشته ها و تجربیاتم بهره می بردم اما بعد به نداشته هام فکر کردم و با همراهی نعیمی به عنوان کارگردان کم کم چیزهایی را به بازی ام اضافه کردم که به تکامل این نقش منجر شد. خیلی به ورزش کشتی نگاه کردم تا شخصیت جنگ جو و خموده را در خودم به وجود بیاورم و آن گوژی و خمودگی پشتم بی آن که چیزی بر روی پشتم باشد را برای فیزیکم در این نقش تعریف و بازسازی کنم. در هنگام تمرین هم خیلی بده بستان خوبی با کارگردان داشتم.
بهناز نازی یکی دیگر از بازیگران حاضر در آخرین بخش این نشست یادآورشد: خیلی خوشحالم که نقش متفاوتی را بازی کردم. سعی کردم در این اثر از نداشته هام استفاده کنم و از خودم کاملن فاصله بگیرم. برخلاف دیگر آثار شکسپیر که کمتر فرصت داده می شود تا زنان عرض اندام کنند  چون زنان در اغلب آثار شکسپیر بیشتر دسیسه می کنند تا حضوری واقعی تر از خود نشان دهند .در این اثر زنان این فرصت را بیشتر پیدا می کنند. در واقع فرصت به کاراکترهای زن بیشتر داده می شود تا خود را نشان دهند.
  گفتنی است در پایان این نشست که با استقبال و پرسش های مخاطبان خود نیز رو به رو شد، لوح تقدیری از طرف مدیریت فرهنگی هنری منطقه سه و مدیر فرهنگسرای ارسباران به هر یک از مدعوین آن اهدا شد.
یادآور می شود سلسله نشست های نقد صحنه توسط باشگاه تئاتر فرهنگ سرای ارسباران با همکاری موسسه افرا مانا با هدف نقد و بررسی نمایش‌های در حال اجرای تهران، هر ماه در فرهنگسرای ارسباران برگزار می‌شود.