مخالف خوانی منتقدان با خارجی نویسی نمایشنامه نویسان ایرانی

درنشست نقد و بررسی نمایش «صدای خندۀ حضار» نوشته مجتبی کاظمی و کار حسام افسری دو عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران خارجی نوشتن را سطحی، شعاری و دور از ذهن تلقی کردند در صورتی که پرداختن به مشابهت های چنین برنامه های تلویزیونی که خیلی ها را شیفته می کند و در پس خود گاهی هولناک خواهند شد و برخی را قربانی این بازی ها می کنند می توانست متن و اجرا را تاثیرگذارتر از حال حاضر گرداند.

به گزارش کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، در ابتدای نشست حسام افسری که از حدود ده سال پیش دارد تئاتر را تجربه می کند و در دو حوزه موسیقی و تئاتر در زمینه آموزش به نوجوانان هم فعالیت هایی دارد، خود را مهندس عمران معرفی کرد که علاقه اش به هنر در او بیشتر است. او تاکنون هفت نمایش را به صحنه آورده که نمایش «صدای خندۀ حضار» به دلیل اینکه از شی شب اجرا برخوردار است، نخستین اجرای جدی تر و رسمی ترش تلقی می شود. این کارگردان نوجو که در خارج از ایران و از سن 5 سالگی زندگی کرده خود را آشنا به فرهنگ غرب و ایران دانست که در این نمایش صدای خندۀ حضار هم به دنبال آن است که به گونه ای دغدغه های نسل جوانتر را نسبت به هنر و شهرت بیان کند و خارجی شدن فضا نیز بنابر همین شناخت صورت گرفته است.

مجتبی کاظمی هم با توجه به علاقه مندی شخصیت هایش به استندآپ کمدی و اینکه در تلویزیون بتوانند به شهرتی برسند اما محدودیت هایی مانع از آن شده که سوژه اش را ایرانی کند و به همین دلیل آن را در فضای خارجی و آمریکا که در آن زندگی نکرده است اما مطالعه ای از آن داشته است برای چنین منظوری بهره مند شده است.
علی جعفری، منتقد و تهیه کننده رادیو، در رابطه با خارجی شدن متن گفت که اگر متن در جغرافیایی پیوسته با ایران همانند خاوریانه و افغانستان صورت می گرفت خواه ناخواه وجوه فرهنگی و زبانی نزدیک بهم باعث می شود که ما زیاد هم متوجۀ این فاصله جغرافیایی نشویم اما با توجه به اینکه آمریکا بسیار دور از ما هست و نویسنده هم سابقه زندگی در آنجا را نداشته است باور این آدمها و موقعیت ها قدری مشکل می شود. از آن سو می بینیم که در سطح شخصیت ها طوری به ما شناسانده می شوند که شاید قابل درک باشند اما وقتی به زیر لایه ها می رویم می بینیم که چیزی نیست و این شخصیت ها عمقی ندارند و ما را متوجۀ مسائل درونی و پیرامونی شان نمی کنند.

رضا آشفته نیز در این نشست اعلام کرد که از بنیان با خارجی نویسی به هر دلیل و انگیزه ای مخالف هست چون هر نویسنده آنچه را زندگی و لمس کرده می تواند بنویسد مگر آنکه بخواهد علمی و تخیلی بنویسد یا بخواهد با واقعیت ها شوخی کند اما پرداختن به واقعیت ها و برجسته کردن وجوه تراژیک نیازمند تجربه و زیستن است وگرنه در سطح ماندن مانع عمق یافتن نسبت به درک درد خواهد شد. او اشاره کرد که در دوره هایی محمد رحمانیان به دلیل گذر از ممیزی های رایج و زدن حرف هایی که باید به گونه ای در  صحنه گفته می شد خارجی نویسی را باب کرد اما طوری می نوشت که ما متوجه می شدیم که به کدام قضیۀ داخلی ما دارد می پردازد و چیزی دور از ذهن نبود؛ برای همین فضای نمایش مصاحبه که در الجزایر یا فنز که در انگلیس می گذشت، به گونه ای مرتبط با مسائل سیاسی و اجتماعی روزگار خودمان بود و همین باعث می شد که آثارش پذیرفتنی باشند اما در نهایت یا نویسنده باید از خودش بنویسد و یا اینکه اصلا ننویسد که این به وجهۀ شخصیتی اش کمک می کند. در دهۀ چهل افرادی مانند غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی و اکبر رادی طوری مسائل را مطرح می کردند که در نهایت بتوانند از ممیزی مرسوم آن زمان گذر کنند و در نهایت آثاری را خلق کنند که هنوز هم ما را متوجۀ مسائل داخل ایران کرده باشد.
علی جعفری هم بنابر مشابهت های برنامه های تلویزیونی و رادیویی در کل دنیا گریز از این محدودیت را دور شدن از اصل مطلب و شفافیت تلقی کرد و مجتبی کاظمی هم تاکید کرد که اگر ما به جای نام خودم از روی شوخی یک نام دیگر می گذاشتیم الان این گونه با متن برخورد نمی شد و علی جعفری هم گفت اگر نام وودی آلن هم بر این متن بود حتما با صراحت می گتیم عجب متن ضعیفی او نوشته است.
این منتقد در ادامه بازی های دو بازیگر اصلی (کوروش شاهونه و حسین منفرد) را مناسب و روان با آنچه باید اتفاق بیفتد در صحنه ارزیابی کرد که حتما نوع هدایت گری کارگردان هم در آن تاثیرگذار بوده است اما از زمانی که بازیگر سوم (روزبه اختری) در نقش آن شومن پا به صحنه می گذارد انگار ناگهانی نمایش دارد یک چیز دیگر را می گوید و درواقع به یک پایان و جمع بندی هم نمی رسد و از این سو هم بازیگر چون متن آنچه باید را در اختیارش نمی گذارد، ما با او آشنا نمی شویم.
رضا آشفته هم بنابر تایید حرفهای علی جعفری از دو پارگی متن و اجرا گفت که در بخش اول آن دو کارگر طوری نمایان می شوند که انگیزه های حضورشان مشخص است اما در پارۀ دوم و با ورود مرد شومن که نمایندگی می کند رسانه تلویزیون را اما آنچنان پرداخت نشده و به طور جهشی پا به صحنه می گذارد که دقیقا معلوم نیست چرا باید و چگونه به دام رابرت (حسین منفرد) افتاده که می خواهد انتقام دوستش را برای خودکشی برای نخندیدن مخاطبان در سر صحنه ضبط استندآپ احساس حقارت شدید کرده و بعد هم اقدام به خودکشی کرده است.

جعفری هم این شومن را همانند بقیه آدمهایی که در این برنامه های شرکت می کند و مانند همین جوانی که دست به خودکشی زده از سر شکست یک قربانی تلقی کرد که این برنامه ها از سوی دیگرانی دارد برنامه ریزی می شود که در جلوی دوربین به چشم نمی آیند.

رضا آشفته نیز با اشاره به طراحی صحنه ای که زیر زمین و منهای دو یک ساختمان در حال ساخت را تداعی می کند به برخورد هوشمندانه کارگردان در بازنمایی آنچه باید به چشم بیاید اشاره کرد که دلالت بر حضور کارگردانی می کند که دلش نمی خواهد باری به هر جهت در صحنه حضور داشته باشد و شناخت از موسیقی هم مکمل این اجراست که بازهم از جمله عناصری است که پیکره اجرا را تماشایی تر می کند.

نمایش «صدای خنده حضار» به نویسندگی مجتبی کاظمی و کارگردانی حسام افسری از اول مرداد ماه ساعت ۱۹:۳۰ در تماشاخانه دیوار چهارم روی صحنه خواهد رفت.
کوروش شاهونه، حسین منفرد و روزبه اختری در این اثر نمایشی به ایفای نقش می پردازند.

حسام افسری کارگردان اثر در رابطه با داستان و ویژگی های اثر عنوان کرد: «صدای خنده حضار» متنی است که از ۲ سال پیش روی آن کار کردیم. نام «صدای خنده حضار» را به تعمد انتخاب کردیم و شاید به ظاهر در ذهن بعضی از مخاطبان، این نمایش اثری صرفا کمدی به چشم بیاید اما واقعیت این است که این نمایش اثری درباره خنده است؛ چیز هایی درباره خنده آدم هایی به ظاهر ساده که حتی به ذهنمان هم نمی رسد و شاید در جاهایی از اثر مخاطب بیشتر به دیدن یک کار ترسناک، عجیب، تلخ و غافلگیر کننده محض، واکنش نشان دهد.

«صدای خنده حضار» به نویسندگی مجتبی کاظمی و کارگردانی حسام افسری در مرداد ماه سال جاری، ساعت ۱۹:۳۰ در مجموعه نمایشی دیوار چهارم روی صحنه خواهد رفت.