نمایش «شیطونی» خلاقانه‌ترین فرم ممکن را دارد

دوازدهمین نشست نقد صحنه به بررسی نمایش «شیطونی» نوشته و کارگردانی مهدی کوشکی با حضور مهدی کوشکی (نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگر)، میلاد نیک آبادی (منتقد و کارگردان تئاتر)، شهروز دل افکار (بازیگر) و بهزاد صدیقی (نمایشنامه‌نویس و دبیر نشست نقد صحنه) و با همکاری موسسه افرامانا عصر روز شنبه نهم تیرماه ۹۷ در سالن استاد ذوالفقاری فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
به گزارش تیوال به نقل از روابط عمومی موسسه افرا مانا، در این نشست نقد صحنه در ابتدا بهزاد صدیقی با اشاره به یک سالگی سلسله نشست های نقد صحنه و هدف از برگزاری این نشست‌ها در خصوص پیشینه نمایش‌نامه‌نویسی مهدی کوشکی که در سومین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات ادبیات نمایشی ایران در سال ۸۷ به عنوان یکی از سه نمایشنامه‌نویس برگزیده این دوره معرفی و انتخاب شد، گفت: مهدی کوشکی با نوشتن و برگزیده شدن «باد شیشه ها را می‌لرزاند» به جامعه نمایشنامه‌نویسی و تئاتر معرفی شد و با این نمایشنامه نشان داد که دغدغه  نوشتن درام اجتماعی را دارد و مثل هر نویسنده دیگری از اتفاقات پیرامونی‌اش تأثیر می‌پذیرد و نسبت به آنها بی تفاوت نیست.
صدیقی در ادامه یادآور شد: نمایشنامه «شیطونی» هم جزو آن دسته از نمایشنامه‌هایی است که نویسنده آن، مسائل جامعه و اجتماع پیرامونی اینجایی و اکنونی را نشان می‌دهد. به نظرم مهدی کوشکی نویسنده‌ای دغدغه‌مند است و با تسلط لازم و کافی دست به خلق نمایشنامه می‌زند.
بر اساس این گزارش، در ادامه این نشست نقد صحنه، مهدی کوشکی (نویسنده، کارگردان و بازیگر نمایش «شیطونی») در با اشاره به این که نمایشنامه «شیطونی» تا پیش از شروع اجرا عنوانی نداشت و ایده اولیه آن بر اساس صحبت‌های من و شهروز دل افکار در نشست‌هایی که در خودروی شخصی خودمان شکل گرفت، گفت: اساسا جهان تخیلی که در تهران وجود دارد، متون زیادی نوشته می‌شود. نمایشنامه مثل موجود زنده است و مدام پوست اندازی می‌کند. برخی از نمایشنامه‌نویسان فکر می‌کنند نمایشنامه‌شان فریز شده است و متنی را که می‌نویسند عین همان باید اجرا شود و هیچ تغییری در صحنه نکند. خوشبختانه من نسبت به نمایشنامه‌هایم چنین دیدگاهی ندارم و همیشه این تغییر را در هنگام تمرین و اجرا هم می دهم. اگر تهران را نماد و شکلی از تهران بدانیم، نمایشنامه «شیطونی» هم شکلی شبیه تهران روزگار ماست. 
در بخش دیگری از این نشست میلاد نیک آبادی (منتقد و کارگردان تئاتر) ضمن یادآوری این نکته که با شناختی که از مهدی کوشکی دارم، او همیشه جسور و خلاق بوده و هر بار اثری را می‌نویسد و روی صحنه می‌برد، بسیاری را شگفت‌زده می‌کند و این برایم رشک برانگیز است، گفت: اصولا بسیاری از آثار نمایشی، نسبت هنرمند با جامعه‌اش و محل زیست‌اش را تعریف می‌کند و از این نقطه اساسن کارش را شروع می‌کند. در واقع از این نقطه شروع می‌توان به دغدغه‌های اجتماعی او پی برد و مهدی کوشکی هم یکی از کسانی است که با دیدن اثرش، می‌توان نسبت او و اثرش را با جامعه سنجید و به ارتباط آن پی برد. کوشکی از نقطه شروع کارش دغدغه اجتماعی دارد.
وی اضافه کرد: اصولا مهدی کوشکی در تمرینات نمایش‌هایش دائم در حال خود اصلاح کنی، تخریب و بازسازی و دوباره‌سازی اثرش است. ما هیچ وقت در هنگام دیدن اثر او با اجرا و متنی مونوتون و یک نواخت و خالی از لجظه های نمایشی رو به رو نمی‌شویم.
 این کارگردان تئاتر هم چنین گفت: نمایش «شیطونی» با سوژه مهمانی های شبانه شکل گرفته است و پرداختن به چنین سوژه‌هایی در شرایط کنونی هم جسارت و هم سیاست می‌خواهد و به نظرم اگر درست مدیریت نشود کمی خطرناک است.
نیک آبادی در بخش دیگری از سخنان خود درباره متن نمایش «شیطونی» گفت: در این اثر شخصیت‌ها آرام آرام به مخاطب معرفی می شود. اصولا مخاطب با شخصیت‌هایی ر‌و‌به‌رو نمی‌شود که کاری انجام ندهند و فعل و رویداد در محدوده زمانی مشخصی اتفاق می‌افتد. شهرام و مهرداد به عنوان شخصیت‌های محوری  این نمایش‌نامه تأثیر گذارند و به خصوص مهرداد به نسبت سرعت نمایشنامه که دارد شکل می گیرد، کنشمند و تأثیرگذار در روند درام است و نمایش‌نامه با حضور خواستنی خانم وارد فصل جدیدی از درام می‌شود و هر چقدر درام نمایشنامه پیش می‌رود مخاطب هم با کارکترها ارتباط نزیک‌تری پیدا می‌کند.
این منتقد سپس در خصوص مسئله خشونت در نمایشنامه «شیطونی» گفت: بحث خشونت در این نمایش نامه هوشمندانه مطرح شده است. در این نمایشنامه بدون آن که اتفاقات خشونت آمیزی شکل بگیرد و تصویر شود، نویسنده قوه تخیل مخاطب را به کار می‌گیرد تا تصویر خشونت آمیز را در ذهن خود خلق کند. در واقع در این اثر مخاطب بسیاری از صحنه ها را مثل صحنه‌های خشونت آمیز، تخیل می‌کند و کارگردان که نویسنده متن اثر هم هست، با به کار گرفتن تخیل مخاطب، او را به مشارکت در اجرا دعوت می‌کند بدون آن که در این مشارکت پذیری، حرکات فیزیکی از مخاطب طلب کند. در اصل با این روش تماشاگر در اجرا دخیل است. حتا گاهی اوقات در این شکل مشارکت در اجرا زنگ تلفن ها و بخشی از صداها و آدم هایی را که از آن ها صحبت می شود، می‌شنویم و می‌بینیم.
شهروز دل افکار (یکی از بازیگران نمایش «شیطونی») در ادامه این نشست، در خصوص نحوه مشارکت در گفت‌وگوهایش با کارگردان این اثر در هنگام نوشته شدن متن آن گفت: بعد از گفت‌و‌گوهایی که با مهدی کوشکی درباره موضوع نمایشنامه داشتیم، مهدی می‌رفت آن را می‌نوشت و فردای روز بعد آن را می‌آورد. بعد متوجه می‌شدم که مهدی کوشکی چقدر درست و خوب و محکم، متن و دیالوگ ها و شخصیت ها را می نوشت و خلق می‌کرد.
این بازیگر در ادامه سخنانش گفت: نگارش چنین متن هایی، سطح توقع من را از نمایشنامه بالا می‌برد. چنین دیالوگ هایی هم به راحتی در دهان بازیگر می‌چرخد و هم خوب در دهان پرو می‌شود و می‌نشیند. به نظرم نمایشنامه «شیطونی» ادبیات محاوره‌ای متوسطی دارد و دیالوگ‌های آن خیلی به درستی در دهان بازیگر جای می‌گیرد. این متن نشان می‌دهد ما با یک نمایشنامه خوب روبه روییم.
دل افکار درخصوص مبحث بازیگری گفت: خیلی از بازیگران ما مفهوم اثر و لایه های زیرین آن را بازی نمی‌کنند و به عمق شخصیت ها و دیالوگ های یک اثر دست پیدا نمی‌کنند. در نمایشنامه «شیطونی» دیالوگ‌ها دارای عمق هستند و بازیگر می تواند هر یک از آن ها را با حس های مختلف بازی کند.
محسن حسینی (کارگردان و بازیگر) به عنوان یکی از مخاطبان این نمایش در این نشست گفت: در نمایش «شیطونی» مخاطب با نکات مهمی رو به روست. یکی تراژدی شهر تهران که به نظرم تراژدی ایران است. در جامعه ما متأسفانه خشنونت بیداد می‌کند. به نظرم مهدی کوشکی روایت دغدغه‌مندانه از تراژدی شهر تهران را نشان می‌دهد.
مهدی کوشکی در ادامه ضمن تشکر از گروه اجرایی این نمایش و نیز برگزار کنندگان این نشست گفت: جامعه ی کشور ما شناور و در حال شوک است. اتفاقات زیادی در طول روز و هفت و ماه در کشور ما می‌افتد و به تناسب همین اتفاقات  مجبورم نمایش نامه و اجرایم را تغییر بدهم که فهمیده بشود و به سمت یک متن انتزاعی نزدیک نشود. من در هر اجرا سعی می‌کنم  باگ‌ها و مشکلات متن و اجرایم را پیدا کنم.
میلاد نیک آبادی نیز در ادامه در خصوص اجرای نمایش «شیطونی» گفت: در نمایش «شیطونی» گزاره و مکان و لوکیشنی به نام اتومبیل تعریف می‌شود که همه اتفاقات نمایش پیرامون آن صورت می‌گیرد. به نظرم محدویت این مکان، نوعی جسارت می‌خواهد که کارگردان از دنس و گروه فرم آن چنانی بهره نمی‌گیرد و در یک فضای محدود و کادربندی شده  و قابی کوچک، نمایشش را اجرا می‌کند و همه داستان نمایشنامه در اثر برخورد رویدادهای درام و شخصیت های آن شکل می‌گیرد و با کشف لحظه های دراماتیک اثر در حین تمرین، این متن مناسب اجرا می شود و کارگردان بر اساس فضای نمایش فرم اجرایی مناسب دست پیدا می کند. فرم اجرایی نویسنده معمولن از زبان مشخص نویسنده شکل و نشئت می‌گیرد.
این کارگردان هم چنین یادآور شد: نویسنده برای ایده ها و فضای جذاب، تولید محتوا می کند. این ایده بین فرم و محتوا می باید وحدت ایجاد کند که در این اثر این گونه است. به نظرم این اثر خلاقانه ترین فرم ممکن را دارد و نویسنده پیشنهاد چنین فرمی را برای اجرا پیشنهاد می دهد. شاید اگر کارگردان دیگری این متن را به روی صحنه بیاورد، ما با اثر خوبی رو به رو نشویم. اما چون نویسنده، کارگردان اثر خود است، می داند دقیقن متنش را روی چه فرمی سوار و اجرا کند. در این فرم بازیگران بازی های راحتی را از خود نشان می‌دهند، کارگردان از قاب سنیمایی کلوزآپ بهره می گیرد و بازیگران خواننده و رپ با حرکات و آوازشان همگی در خدمت کاراکتر های اصلی نمایش قرار می گیرند. حتا کارگردان در جزییات بازیگران فرعی دقت به خرج داده تا بازی‌های آن به درستی دیده شود.
این کارگردان تئاتر اضافه کرد: در این اثر کاراکترها برآمده از خود شخصیت‌ها هستند و به نوعی گزاره ای از اسم بازیگران  هستند و دائم بر آن ها فشارهایی وارد می شود که کاراکترها دست به عمل می زنند و به افشاگری می‌پردازند.
مهدی کوشکی در پایان سخنان خود گفت: نوشتن بر اساس شخصیت‌های حقیقی همواره کابوس من است. به نظرم فقط  علی حاتمی شخصیت های تاریخی را با تحربف درستی که از آن ها کرده، درست خلق کرده و باور پذیر ساخته است. برخی از وجوه این شخصیت های این نمایش نامه بر اساس واقعیت است و برخی از وجوه آنان زاده تخیل و ذهن خودم. در این جا یادآور می شوم که اگر نمایش نامه نویسان ما این قدر نسبت به متن خود تعصب نداشته باشند و بگذارند کارگردانان برداشت خود را از متن ارائه دهند و تغییرات درستی را در نمایشنامه آنان به وجود آورند، به گمانم انقلابی در نمایشنامه‌نویسی به وجود می ‌آید.
 بهزاد صدیقی در بخش دیگری از این نشست گفت: در اجرای نمایش«شیطونی» جدا از بازی های راحت و هماهنگ بازیگران به خصوص بازی های مهدی کوشکی و شهروز دل افکار و استفاده های درستی که کارگردان در عناصر صحنه می‌کند، با نوعی وحدت فرم و محتوا رو به روییم. و این به نظرم ناشی از این می شود که کارگردان درامی اجتماعی اثرش را بر بستر تکنیک و شیوه خلاقانه ی اجرایش استوار می کند. مهدی کوشکی به عنوان نویسنده و کارگردانی دغدغه‌مند تلاش می‌کند متن اثرش را به صورت استلیزه و با رویکرد باز برای تغییرات لازم در هنگام اجرا به روی صحنه ببرد و این جسارت را دارد که در هر اجرا متن خود کم کند یا تغییر دهد تا بخشی از لایه های اجتماع پیرامونی جامعه اش را با شیوه مختص خود به صحنه ببرد.
این نمایشنامه‌نویس در پایان این نشست گفت: به نظرم نگاه دغدغه‌مند نویسنده و کارگردان این اثر به درام اجتماعی معاصر ایران در ادامه پیشینه نمایشنامه‌نویسی اجتماعی ما، اکبر رادی، غلام حسین ساعدی، محمود استاد محمد، اسماعیل خلج، علی رضا نادری، محمد یعقوبی و خیلی دیگر از نمایشنامه‌نویسان جدی بعد از انقلاب است.  
گفتنی است در پایان این نشست که با استقبال و پرسش‌های مخاطبان خود نیز رو به رو شد، لوح تقدیری از طرف مدیریت فرهنگی هنری منطقه سه و مدیر فرهنگسرای ارسباران به هر یک از مدعوین آن اهدا شد.
یادآور می‌شود سلسله نشست‌های نقد صحنه توسط باشگاه تئاتر فرهنگ سرای ارسباران با همکاری موسسه افرا مانا با هدف نقد و بررسی نمایش های در حال اجرای تهران، هر ماه در فرهنگسرای ارسباران برگزار می‌شود.