موزه خوشنویسی میرعماد در چهل ستون قزوین
نمونهای از نستعلیق چلیپا از میرعماد؛ «مسلم کسی را بُود روزه داشت / که درمانده (ای) را دهد نان چاشت // وگرنه چه حاجت که زحمت بری / ز خود بارگیری و هم خود خوری»
برخی از آثار میرعماد اکنون به موزهٔ خوشنویسی قزوین واقع در کاخ چهلستون منتقل شدهاند. اخیراً به همت هنردوستان ایتالیایی و آمریکایی مجموعهٔ نفیسی از آثار میرعماد حسنی چاپ شدهاست و به همت موزه متروپولیتن نیویورک در دسترس علاقهمندان خط نستعلیق ایرانی قرار گرفتهاست.(به کیفیت اثر نوشته بعد چهارصد سال دقت فرمایید)
آثار میرعماد در «مرقع سنپطرزبورگ» (یعنی همان مرقع میرزا مهدی خان منشی نادرشاه)، که احتمالاً در سالهای انقلاب مشروطه کتابخانه سلطنتی ایران آن را به روسها فروختهاست، دیده میشود.
از میرعماد آثار خطی فراوانی به صورت مرقع یا «قطعات متفرقه» به جای ماندهاست.
مُرَقَّع به مجموعهای متصل
... دیدن ادامه ››
به هم از قطعات مختلف هنری شامل انواع آثار خوشنویسی و نقاشی گفته میشود.
در این ساختار، رقعهها به گونهای متصل میگردند که رقعه نخست و قطعه پایانی به طبلههای جلد میچسبند و در هنگام گشودن، همه رقعهها در یک راستا و در صف منظم دیده میشوند.هنگامی که این رقعهها در نور دیده شوند همانند کتابی به نظر میرسند.که به صورت آکاردئونی قابل باز و بسته شدن است.
خط میرعماد در زمان زندگانیاش نه تنها در ایران و دربار صفوی بلکه در دربار گورکانیان هند و پادشاهان عثمانی نیز آوازهای بلندپایه داشت. گفته میشود که خط او را در زمان زندگیاش با طلا معاوضه میکردند و در هنگام مرگ از ثروتمندترین مردان ایران بوده، چنانکه خانهاش را وزیر وقت نتوانست بخرد.
میرعماد الحسنی سیفی قزوینی از مشهورترین خوشنویسان تاریخ هنر ایران است که توانست پایهٔ خط نَستَعلیق را چنان مستحکم نماید که تمام صاحبنظران خطوط اسلامی آن را عروس خطوط نامیدند. قلم او بیشترین تأثیر خود را در عرصهٔ خط نَستَعلیق گذاشتهاست.
میرعماد با پالایش خطوط پیشینیان و زدودن اضافات و ناخالصیها از پیکره نَستَعلیق و نزدیک کردن شگرف نسبتهای اجزای حروف و کلمات، به اعلا درجهٔ زیبایی یعنی نسبت طلایی رسید و قدمی اساسی در اعتلای هنر نستعلیق برداشت.
با بررسی اکثریت قاطع حروف و کلمات میرعماد متوجه میشویم که این نسبت به عنوان یک الگو در تار و پود حروف و واژهها وجود دارد و زاویه ۴۴۸/۶۳ درجه که مبنای ترسیم مستطیل طلایی است، در شروع قلمگذاری و ادامه رانش قلم، حضوری تعیینکننده دارد. این مهم قطعاً در سایه شعور و حس زیباییشناسی وی حاصل آمده، نه آگاهی از فرمول تقسیم طلایی از دیدگاه هندسی و علوم ریاضی. میرعماد این نسبتها را نه تنها در اجزای حروف بلکه در فاصله دو سطر و مجموعه دو سطر چلیپاها و کادرهای کتابت و قطعات رعایت میکردهاست.
به همین جهت «خط میر» برای حسن خط مثل بودهاست. در سال ۱۰۲۴ ه.ق شاه عباس صفوی وی را متهم به پیروی از مذهب تسنن کرد و امر به قتل وی داد. از او آثار فراوانی باقی مانده که در موزههای ایران و جهان و مجموعههای شخصی نگهداری میشود. میرعماد خود را از سادات حسنی میدانست و از این رو رقم یا امضایش بیشتر «میرعماد الحسنی» بود.
اما پس از قتل میرعماد شاه عباس از این امر ابراز پشیمانی بسیار کرد.
پی نوشت : چلیپا یکی از پرکاربردترین قالبها و شیوههای نگارش در خوشنویسی بهویژه در ایران است. خط چلیپا شکلی است از دو خط متقاطع که به زوایای قائم تقاطع کرده باشند. به نوشته امیرخانی چلیپا مورب نوشتنِ دو بیت یا چهار مصراع از شعری، با مضمون و پیامِ واحد، در یک صفحه مستطیل است. بدین ترتیب که باید چهار سطر شعر را، که امکان دارد از نظر هندسه حروف و کلمات، ناموزون و ناهمگون باشند، در مجموعهای تناسب بخشند، ضمن آنکه در مجموع و در هر چهارسطر، نسبتهای مشترک چون زنجیرهای پیوستگی داشته باشند و در آن اصول زیبایی رعایت شود.
منبع :نت