نمایش›ترور

تئاتر «ترور» اثر جسورانه ایست. نمایشی که بیش از دو ساعت اجازه نمی دهد تماشاگر به گذر زمان بیاندیشد یا دمی از وقایع بر صحنه فاصله بگیرد. یکی از دلایل این جذابیت دیدگاه منحصر به فرد نویسنده و کارگردان این نمایش؛ حمیدرضا نعیمی است. این کارگردان خوش فکر، فارغ از هر ملاحظه ای، دیدگاه و دریافت ها و اندیشۀ خود را در حالتی سیال رها می کند تا وقوع یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ اسلام و تشیّع را بکاود و با هدف اندیشه ورزی و روشنگری، دیدگاهی نوین و منحصر به فرد دربارۀ آن ارائه دهد. ابن ملجم مرادی که همواره یکی از سیاه ترین شخصیت های تاریخ اسلام به شمار رفته است در این نمایش به کاراکتری خاکستری مبدل می شود که نمی توان تمام کاسه و کوزه ها را بر سر او شکست. فردی از همه جا رانده و از همه جا مانده که از طرفی درگیر جهل و تعصب خشک خود و درک ناصحیحش از دین است و از سوی دیگر نیازهای مادی اش او را سست می کند و با دیدن چشم و ابرویی پایش می لغزد.
ابن ملجمی که جز با خون و خشونت و شمشیر در میدان جنگ انسی نداشته و همواره با بوی پهن شتر و ستور و تعفن عرق جنگجویان عرب گندیده در زره مأنوس بوده، حال با دیدن سرواندامی و پیچیدن عطر تنش در مشام زمام اختیار را از کف می دهد و بر تصمیمی که بیشتر او را به سوی آن هدایت کرده اند تا اینکه خودش مستقلانه به آن اراده کرده باشد مصمم ترش می کند. ابن ملجمی که بیشتر آلت دست عده ای سیاست باز می شود تا اینکه با ارادۀ کامل و تفکر مستقل و آزاد از کج اندیشی تصمیم به ترور خلیفۀ مسلمین بگیرد.
طراحی صحنه مبتنی بر خلق صوَری فرارونده در ذهن است. صوری که با مفاهیم نمایش در هم آمیخته اند و با تصویرسازی های به موقع ذهن او را در رسیدن به مفاهیم درونی اثر مدد می کنند. ساختارهای فلزی و بی روح داربست مانند دکور که فضای سرد و عاری از شفقت کوفه را بازسازی می کنند. شهر اشباه الرجالی که رجّاله های نان به نرخ روز خور را در خود می پرورد. اشباحی که سایه وار و مسخ شده در این فضا تردد می کنند و طرحی از کوفیان را از لابه لای سطور تاریخ بر صحنه ... دیدن ادامه ›› متصور می سازند. یا چراغ های انتهایی صحنه که با روشن شدن ناگهانی باعث تنگ شدن مردمک چشم تماشاگر در آن فضای تاریک گشته و آتش جهنم را تداعی می کنند.
نمی شود از تئاتر ترور سخن گفت و از بازی فرید قبادی در نقش ابن ملجم یاد نکرد. بازیگری که اگرچه در تئاتر ایران هنوز نامی همتای بازیگرانی چون سیامک سفری، محمدحسن معجونی، دکتر مهدی سلطانی، نوید محمدزاده، علی سرابی و ... ندارد اما انصافاً بازی قابل توجهی را ارائه می کند. بازی ای که به جز همراهی صدا و بیان خوب، در میمیک و بازی با چشم ها نیز تأثیرگذار عمل می کند و موفق می شود که رسالت خود را در این نمایش به انجام برساند.
طراحی حرکات موزون نیز یکی از نقاط قوت این نمایش است. رقص یکی از عناصر اصلی نمایش به شمار می رود که به خاطر شرایط مذهبی حاکم پس از انقلاب تا به حال مغفول و فراموش شده باقی مانده، اما همانطور که در این نمایش می بینیم این عنصر مهم می تواند در صورتی که در جای خود و با طراحی خوب ارائه شود چشم نواز، سرگرم کننده و جذاب باشد و تماشاگر را بیش از پیش جذب نمایش کند. ترکیب بندی و چینش بازیگرها بر صحنه از دیگر عواملی است که در این کار مورد تدقیق کارگردان قرار گرفته است. بالا رفتن بازیگران از داربست های مرتفع از طرفی دلهره ای در دل تماشاگر به وجود می آورد و او را از رکود و سکون می رهاند و شش دانگ حواسش را به صحنه متمرکز می سازد و از طرف دیگر بازیگران را با فرم ها و اشکال خاص در تمامی نقاط صحنۀ بزرگ سالن اصلی تئاتر شهر پراکنده می سازد و یک زیبایی متوازن را به تماشا می گذارد.
شکستن دیوار چهارم در چند مورد همراه با روشن شدن نور تماشاگران و طرح سؤال مستقیم از آنان تأکید گذاری بر مسائل مورد پرسش متن و بیشتر اندیشیدن و به فکر فرو رفتن مخاطب را در پی دارد که اگرچه با پاسخ دادن مستقیم تماشاگر مواجه نمی شود اما هر کس جوابی را در دل خود زمزمه می کند و یا اینکه دست کم دربارۀ آن می اندیشد. این شیوۀ روشن کردن چراغ تماشاگر و به در آوردن او از خلوت امن و تاریک خود، ترفند خوبی بود که نعیمی در این نمایش به خوبی از آن استفاده کرده است.
به زعم بنده حمیدرضا نعیمی در حال حاضر یکی از جسورترین کارگردانان تئاتر ایران است. وی خوش فکر و اهل اندیشه است و در بیرونی کردن دیدگاه های ویژه اش بر صحنۀ جادویی تئاتر موفق عمل می کند. امیدوارم با اعتماد بیشتر مسئولین به هنرمندان تئاتر و سینما و اجازه دادن به بازتر شدن فضا بیش از پیش شاهد فعالیت و هنرنمایی چنین نویسندگان و کارگردانان خوش ذوق و متفاوتی بر صحنه باشیم.