در زیرزمین‌های آکوستیک چه می‌گذرد؟!
موزیسین زیرزمینی به مثابه دستمال کاغذی/ موسیقی تجسمی و مصرف روان‌گردان‌ها

فواد حجازی معتقد است که موسیقی زیرزمینی بیش‌تر به درد معتادان و بزهکاران می‌خورد


فواد حجازی در گفت‌وگو با خبرنگار «شهر» درباره موسیقی زیرزمینی، به‌ویژه موسیقی رپ گفت: دلیل کشش و جذابیت چنین ژانرهایی، سروصدای زیاد و اعتراضی است که در بطن خود دارند. اینکه مردم به سمت چنین گونه‌ای کشیده می‌شوند، اعتراض آن‌ها به عشق‌های بی‌پایه و اساس جدید یا مسایل ... دیدن ادامه ›› روز جامعه است.
این آهنگساز و رهبر ارکستر با تاکید بر اینکه بیش‌تر این آثار بر فضای اجتماعی تاکید دارند و مشکلات و ناهنجاری‌ها را فریاد می‌زنند، اظهار داشت: این آثار در واقع تجسمی اند، نه موسیقی. این نوع موسیقی بیش‌تر روی تجسم مردم و مخاطبان خود کار می‌کند. موسیقی فقط نت و صدا درآوردن از ساز و انواع صداهایی که از آلات موسیقی ساطع می‌شود، نیست.

رپ یک موسیقی تجسمی است

حجازی با اشاره به ظرفیت اعتراضی موسیقی زیرزمینی گفت: گاه از این ظرفیت اعتراضی سوءاستفاده شده و فرم‌های تازه‌ای ایجاد می‌شود که با اصل ماجرا متفاوت است. چنین گروه‌هایی در امریکای جنوبی و انگلستان هم کار می‌کردند و می‌کنند و معترض هم هستند؛ ولی از نظر من آثار آن‌ها نیز بیش‌تر تجسمی است.

وی افزود: آنچه در ایران تحت عنوان موسیقی رپ می‌بینیم، نظم خاص ندارد و حتی حرکات این افراد نیز حرکاتی نامنظم و بی‌اساس است. حداقل رپ امریکای جنوبی یا انگلستان، حرکت‌های ویژه خود را دارد که می‌توان آن را از یک کار پاپ تشخیص داد.


برخورد مردم با موسیقی زیرزمینی، مثل دستمال چرک است

سرپرست گروه موسیقی کوچ درباره ژانر رپ توضیح داد: پیش از این در دهه‌های 70 و 80 میلادی، گروه‌هایی مانند پینک فلوید، اعتراض خود را در فرم و قالبی مشخص نشان می‌دادند؛ ولی این نوع موسیقی و کلام را پیش از دهه 80 میلادی نداریم. از دهه 90 به بعد بود که چنین ژانری، شکل جدی به خود گرفت؛ ولی از همان ابتدا نیز این ژانر، استخوان موسیقایی نداشت، هنوز هم ندارد.
وی ادامه داد: حتی خوانندگانی چون مایکل جکسون نیز در موسیقی‌شان استخوان‌بندی داشتند؛ ولی رپرهایی مثل فیفتی‌سنت یا نمونه‌هایی ایرانی که کارهای بسیاری هم ارائه داده‌اند، هرگز جا نیفتادند و زود فراموش شدند.
حجازی تاکید کرد: این فرم، مثل الکل است؛ سریع می‌پرد. مردم آن را می‌شنوند و مثل دستمال چرک دور می‌اندازند.

حجازی با تاکید بر این‌که این نوع موسیقی، ماندگار نیست، گفت: امروز اسمی از گروه کیوسک، نامجو، علیش‌مست، یا حتی بلک‌کتس که به‌نوعی آغازگر این نوع حرف زدن وسط موسیقی فارسی بود، نیست. امروز اگر کسی در اتومبیلش، یکی از آهنگ‌های دو یا سه سال پیش نامجو را بگذارد، همه به او می‌خندند و فکر می‌کنند او عقب‌مانده است؛ ولی اگر کاری از یکی از خوانندگان قدیمی را گوش کنید، کسی شما را مسخره نمی‌کند.
این سرپرست ارکستر که سال‌هاست با علیرضا عصار همکاری می‌کند، درباره آمار بالای دانلود آهنگ‌های برخی رپرهای ایرانی گفت: این‌که آمار دانلود اثری از یک گروه بالا باشد، ملاک نیست؛ مهم ماندگاری اثر است. مثل چاقاله بادام که هر سال می‌آید و هر سال مردم آن را می‌خرند، بدون این‌که چیز جدیدی به آن اضافه شده باشد، و ماندگار است و مردم آن را دوست دارند؛ ولی یک فست‌فود یا یک ماهی خاص را که نمی‌توان هر روز در خانه درست کرد و خورد.
حجازی اظهار داشت: کاری که استخوان‌دار باشد، می‌ماند. سال‌هاست کار استخوان‌دار بیرون نیامده است. برخی تلاش‌هایی کرده‌اند؛ ولی در ژانر مردمی، اتفاق خاصی نیفتاد. امروز موسیقی، موسیقی هفته و روز است و ماندگار نیست. خیلی زود فراموش می‌شود. خیلی وقت‌ها هم می‌بینیم در یک اتومبیل موزیکی پخش می‌شود که اصلا ربطی به چهره و شخصیت راننده و دیگر سرنشینان آن ندارد.


سگی که واق واق می‏کند، حمله نمی‏کند

وی درباره رپرهایی که پیش از این در قالب موسیقی زیرزمینی در ایران کار می‌کردند و پس از مهاجرتشان، کلام آن‌ها رنگ و بوی متفاتوی گرفته است، گفت: برخی از این خواننده‌ها، برای اینکه جلب توجه کنند، حرف‌هایی می‌زنند و چیزهایی می خوانند؛ ولی مهم این است که تنها برای جلب توجه این کار را می‌کنند. به نظر من این افراد حتی به کاری که می‌کنند هم اعتقادی ندارند.
این آهنگساز افزود: سگی که از دور واق می‌کند، هیچ‌وقت حمله نمی‌کند. این که نشد موسیقی اعتراض. حتی رپ واقعی که در غرب اتفاق می‌افتد هم استخوان موسیقی ندارد؛‌ چه برسد به نمونه‌های ایرانی آن. ولی متاسفانه بی‌پرده حرف زدن و بی‌تربیتی و بی‌ادبی اجتماعی، مدتی است در جامعه ما روال شده است.

وی درباره موسیقی راک ایرانی اظهار داشت: حتی موسیقی راک ایرانی هم ماندگار نیست. البته کسانی که در ژانر راک کار می‌کنند آثار بهتری به‌لحاظ تئوریک ارائه می‌کنند؛ زیرا روی موسیقی آن بیش‌تر کار می‌کنند و بعضی از آن‌ها نوازنده‌های بسیار خوبی هم دارند. در مجموع، راک ایرانی بهتر از رپ ایرانی یا رپ فارسی است.

حجازی با بیان این که متاسفانه این وضعیت هست و نمی‌توان آن را تغییر داد، گفت: انگار افتاده‌ایم در تونلی که هم شیب زیادی دارد و هم درون آن پر از آب است. گویا باید تا ته آن برویم تا روی زمین بیاییم. وی درباره نحوه برخورد با ناسزاگویی خوانندگان زیرزمینی گفت:‌ اتفاقا بهتر است این‌ها را حتی در تلویزیون هم نشان بدهند تا مردم چهره کسانی را که در آهنگ‌هایشان فحش رکیک می‌دهند، ببینند و بشناسند. شاید این تاثیرگذار باشد و کمی سبب خجالت این افراد شود.

موسیقی تجسمی به درد مصرف روان‌گردان‌ها می‌خورد

این آهنگساز، مخاطب موسیقی زیرزمینی را فاقد سواد و سلیقه موسیقایی دانست و گفت: چنین موزیک‌هایی بیش‌تر به درد معتادان و بزهکاران و کسانی که با مشکلات خانوادگی دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌خورد؛ زیرا دارد حرف دل و خاطرات و مشکلات آن‌ها را بازگو می‌کند. کسی که مواد مخدر یا قرص روان‌گردان مصرف کرده، قطعا احتیاج به یک موسیقی تجسمی دارد تا بتواند به توهماتش دامن بزند. وی درباره تاثیرات موسیقی زیرزمینی اظهار داشت: اگر ایده و عقیده پشت یک موسیقی باشد، قطعا طرفداران آن اهل کتاب و اهل مطالعه خواهند بود؛ ولی چنین موسیقی‌ای که فعلا در ایران به‌عنوان موسیقی زیرزمینی شناخته می‌شود، چه زیرزمینی باشد و چه روزمینی، موسیقی را به فساد می‌کشد و به ورطه نابودی می‌برد.
حجازی با اشاره به راه‌های مواجهه با موسیقی زیرزمینی گفت: اگر به موسیقی خوب، اهمیت داده شود و برای آن سرمایه‌گذاری کنند، خوراک موسیقایی مردم چنین آثار مبتذلی نخواهد بود.

فواد حجازی سازنده موسیقی سریال «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» است که در ماه مبارک رمضان از تلویزیون پخش شد. وی هم‌اکنون درحال آماده‌سازی یک آلبوم بی‌کلام است. گروه‌‌های موسیقی زیرزمینی از اوایل دهه 80 در ایران شکل گرفتند. این گروه‌‌ها عموما در ژانرهای پاپ، رپ، راک و گهگاه هوی متال فعالیت می‌کنند و از همان ابتدای شکل‌گیری، با برخورد مراجع رسمی مواجه بوده‌اند.


ناسزا می‌گویند تا جلب توجه کنند

این نوازنده درباره چرایی ناسزاگویی در موسیقی زیرزمینی گفت: ناسزا می‌گویند چون موسیقی خوب و بطن موسیقایی ندارند و نمی‌توانند مخاطب را جذب کنند؛ پس سعی می‌کنند با ناسزا و اهانت، یا به میان کشیدن یک فرد و بد و بیراه گفتن به او، توجه‌ها را جلب کنند.
وی افزود: به همین دلیل است که معتقدم این نوع موسیقی بیش‌تر تبدیل به یک اثر هنر تجسمی شده، نه یک هنر موسیقایی. شاید حتی نتوان به آن گفت هنر. بیش‌تر شبیه به یک اعلامیه یا آنونس است که در جامعه پخش می‌شود. در جامعه‌ای که سیاست‌زده است، موسیقی آرام را نمی‌خواهد. مردم پر از هیجان و عقده انتقام از چیزهایی اند که ندارند و موسیقی زیرزمینی نیز از این حس انتقام استفاده می‌کند.