۳ - مهر - ۱۳۹۵
تئاتر در خدمت تاریخ ِ تئاتر
نقدی بر نمایش “پرتره ی مرد ریخته “
به نویسندگی و کارگردانی آراز بارسقیان و غلامحسین دولت‌آبادی
المیرا نداف: ” پرتره ی مرد ریخته ” در انتخاب سوژه دغدغه مند است :
تئاتر است برای تئاتر .
“پرتره ی مرد ریخته ” در انتخاب فرم . شیوه روایی جسور است :
مونولوگ ؛ البته با شکستن برخی از چهارچوب های کلاسیک .
” پرتره ی مرد ریخته ” در انتخاب بازیگر ، یکی از بهترین ها را انتخاب کرده است :
بازیگری
... دیدن ادامه ››
که سوژه را زیست کرده است ، حداقل با یک نسل فاصله ، روایت را از دهان شخصیت های واقعی شنیده است و بهره اش از شیوه استانیسلاوسکی در این نقش بسیار اعجاب انگیز بود .
داستان عبدالحسین نوشین را بگویی ، آن هم از زبان خودش و با بازی اصغر همت ، هم جسارت می خواهد و هم فهم و شعور تئاتر ، دانستن تئاتر با همه ابعاد هنری ، تاریخی و گاها سیاسی اش .
نویسندگان “پرتره مرد ریخته” در نوشتن نمایشنامه نیمی از مسیر را طی کرده اند ، درست و اصولی . روایتگری بخشی از زندگی نوشین از زبان خودش ، با فلش بک های بی نظیر ، بی آنکه خط روایت بشکند و بی آنکه گره ها ، گره کور شوند و بی آنکه به ریتم و ضرب آهنگ نمایشنامه خدشه ای وارد شود . مطرح کردن صورت مسئله ، گسترش سوال و بسط دادن آن ، طرح پی رنگ ها و خرده پی رنگ های مستند ، رساندن نقطه عطف و نهایتا حل مسئله : نقطه پایان نمایشنامه .
حال در اجرای چنین متن خوبی آن هم به شیوه مونولوگ ، انتخاب بازیگر ، طراحی صحنه و نهایتا طراحی میزانسن حداکثر کاری است که بر دوش کارگردان است به ویژه زمانی که بازیگر مورد نظر یکی از بهترین انتخاب ها برای پرسوناژ مورد نظر باشد و در نتیجه کارگردان کارش راحت تر هم می شود .
آراز بارسقیان و غلامحسین دولت‌آبادی در شیوه ی کارگردانی و عملکرد تئاتری شان احتمالا برای انطباق سوژه بر ابژه ، از ” هنر تئاتر ” نوشین بهره ی فراوان برده اند و تلاش کرده اند که آموزه های او را به عمل درآورند و تا حد قابل قبولی نیز موفق بوده اند .
تنها کاش به بازیگر توانایی که در اختیار داشتند ، به طراحی صحنه ساده و خوب شان و به موسیقی همراه با اثرشان اعتماد لازم را داشتند و به زعم من به دام ادا و اطوارهای مونولوگ های شبه مدرن یا به قول برخی پست مدرن و امپرسیونیستی* (!) نمی افتادند . بهره بردن اگزجره از نور را می گویم . تا این اندازه به نور بها دادن و حتی تا مرز پرسوناژ دار شدن ، پیش بردن اش جدا از اینکه خارج از چارچوب های کلاسیک اجرای مونولوگ است ، نمایش را از ریتم می اندازد ، سرعت ضرب آهنگ ها و سر ضرب ها را بالا می برد ، فرصت نشست دیالوگ ها و اکت ها در ذهن و باز شدن گره ها را به مخاطب نمی دهد و نتیجه می شود که اگر مخاطب نوشین را بشناسد ، با این ریتم خسته می شود و آزرده و اگر نشناسد ، ریتم ، فرصت شناخت را از او می گیرد . این طراحی نور به مخاطب نوع دوم تنها یک صحنه زیبا که با یک بازی خوب همراه شده را ارائه می دهد و قصه و لایه های اصلی اش در این میان استحاله می شوند .
” پرتره مرد ریخته ” با همه آنچه در پاراگراف بالا رفت ، شریف است ، سوژه و ابژه اش برهم منطبق است و صاحبان اثر در انتخاب فرم ، از نوعی تیزهوشی رندانه بهره برده اند ، که دغدغه مند است و تئاتر است به معنای کلاسه شده اش ( البته اگر این طراحی نور را حذف کنیم . ) و انتخاب سالن سنگلج برای اجرای آن اگر عامدانه بوده باشد ، انتخابی هوشمندانه بوده که روح خاصی به فضای نمایش می دهد و تماشاچی از شروع قصه ، در فضای مورد نظر کارگردانان قرار می گیرد .
اما خب در جذب مخاطب عام تئاتر چندان موفق نبوده است و این طبیعی است ، چرا که نسل امروز تئاتر ما عبدالحسین نوشین را نمی شناسند و اگر در ویکی پدیا نامش را جست و جو نکنند ، درباره ی او حرفی برای گفتن ندارند ، در چنین شرایطی شاید توقع زیادی باشد که مردم از میان خیل نمایش های روی صحنه این نمایش را برای دیدن انتخاب کنند .
و کاش نسل امروز تئاتر ما و مخاطب تئاتر بپذیرند که تئاتر ما به تاریخ ِ تئاتر هم نیاز دارد .
_______________________________
*برخی به هر تئاتری که نمی دانند چیست ، امپرسیونیستی می گویند !
تالار وحدت
تئاترشهر تهران
تماشاخانه ایرانشهر
پردیس تئاتر شهرزاد
تماشاخانه ملک
عمارت نوفل لوشاتو
تئاتر هامون
خانه نمایش دا
تالار مولوی
تالار حافظ
تماشاخانه سنگلج
تالار هنر
آراز بارسقیان
سینا ییلاق بیگی
عباس خلقی
کامبیز مومن خانی
هدی پیدایش
محمد حسن درباغی فرد، رسول نجفی، حسین نجفی، حمیدرضا نجفی
فرزاد فره‌وشی
موسسه‌ی آفاق هنر خلـاق
