(((شاهزاده درد، عار دارد)))
محفل بی عاری،نمایش شکل گرایی است که از زبان یکی از سرکوب شده ترین قربانیان طبقات انسانی در تاریخ ،یعنی خواجگان(اخته شدگان)،روایت می شود.
داستان دردناک شاهزاده ای که از مقام ولیعهدی به خواجه ی خدمتگذار حرمسرای دربار دشمن و قاتل دودمانش بدل می شود. هر چند در تاریخ از سرنوشت همسر لطفعلی خان زند و فرزندانش فتح الله و خسرومیرزا، اطلاعات دقیق و موثقی در دسترس نیست اما روایت شده بعد از شکست لطفعلی خان و کشته شدن دلخراش وی توسط آقا محمدخان قاجار،خسرو ی خردسال زنده ماند،اخته شد و تا پنجاه و اندی سال بعد از آن به خدمت دربار و حرمسرای قاجارها اجیر شد . با جسم علیل بازیچه ی زنان حرمسرا شد و طاعت امرشان برد و خدمت بی وقفه کاخ کرد و از همه دردناکتر حجله آرای فتحعلی شاه(رجاله ی هزار عروس و بانی قراردادهای ننگین ترکمچای و..) شد و درگاه عیش اش را عطرافشان و گل فشان می نمود.
نمایش توسط هفت اجراگر، ظاهرا، بخش های از حکایت های دردناک و تجربه های دهشتبار خواجه خسرو زند را در مقاطع مختلف روایت می کنند. زبان بدن بازیگران ، طراحی گریم و صحنه با دستگاه گردان مخوف شکنجه با انبرهایی که ظاهرا برای اخته سازی ،کاربرد دارد روایتگر تکثیر رنج و حرمان و درد شخصیت است وگاهی رساتر از متن نمایشنامه عمل می کنند که زبان پالوده اما کمی نارسایی در انتقال مطالب و مفاهیم دارد. گریم بازیگران کارآمد است صورتشان گویی از روح زندگی تهی شده و چشم هایشان از حجم درد و ادبار و ظلمی که دیده اند، در چشم خانه یخ زده و گویی تا ابد خیره مانده به تاریکی و ناامیدی اند و هاله ای از مصیبت گردشان را فراگرفته است. آنها در کالبدهای مختلف با درد و تلخی هم سرنوشتند.
موسیقی با کارکرد مدرن لزوما تاکیدی بر دوره ی تاریخی مشخصی ندارد اما استفاده ی نوای ... دیدن ادامه ›› دگرگون شده ی موسیقی ایرانی در انتهای نمایش بسیار تاثیرگذار بود.
((قربانیان مغفول تاریخ))
اخته کردن، تاریخی به قدمت اعصار و قرون دارد..این عمل غیرانسانی و وحشیانه به بهانه ها و دلایل مختلف و اکثرا برخلاف میل قربانیان آن انجام شده است. هرچند رد پای این عمل را حتی در اساطیر یونان نیز می یابیم.. مثلا گایا(الهه مادر زمین) به دلیل زندانی شدن فرزندانشان توسط شوهرش، اورانوس( خدای آسمان)، عصبانی شده بود.از پسرش کرونوس(پدر زئوس) درخواست کرد با پدرش مقابله کند.هنگامی که اورانوس برای همخوابگی نزد گایا آمد پسرش با ضربه ای بیضه های او را قطع کرد و به دریا انداخت..
اخته سازی،عملی جهت تنبیه و تعذیب و تحقیر بوده است ... گاهی برای تهذیب و پاکدامنی در مذاهب و آیین هایی به کار رفته ، اما عموما این روشی است برای بهره کشی و استثمار بیشتر و اعمال زور و استیلا بر قربانیانش... و نیز برای مقطوع النسل کردن مخالفان سیاسی و رقبای حکمرانی....اسیران جنگی و حتی سربازان را اخته می کردند تا به افراد دایمی لشکر جنگی دربیایند و میل بازگشت به خانواده نداشته باشند. گاهی خادمان را برای معتمدتر شدن در دیوان های درباری اخته می کردند.در ایران و عثمانی خواجگان در خدمت دربار و حرمسرا گمارده می شدند. اخته گان بعضا برده جنسی بوده اند. در اروپای سده های قبل بعضی از پسربچه های خوش صدا را اخته می کردند تا بعد از بلوغ کیفیت صدایشان حفظ شود و همانند قبل بر صحنه بخوانند (castrati). از قرن هجدهم این عمل ممنوع شد.
خواجگان عمدتا به دلیل شرایط شان در مرتبه ی اجتماعی فرودستی قرار گرفته اند. به راحتی حذف، جایگزین و یا کشته می شدند بدون اینکه کسانی که حذف می کنند یا آنها را به قتل می رسانند مورد پیگری کیفری و عقوبتی قرار بگیرند.
***
اگرچه راوی محفل بی عاری ،خواجه خسروی تکثیر شده بر صحنه است اما نیت و استراتژی متن نسبت به او چندان همدلانه نیست چراکه کلیشه های خصوصیات و صفات تحقیرآمیز منتسب به این قربانیان فراموش شده که حتی گاهی ماهیت انسانی شان نیز حذف شده است، تکرار و بر آنها تاکید می شود... در جایی از نمایشنامه دلیل تحمل شرایط زبون توسط خواجه خسرو اینطور طرح می شود : "اختگی به دادش می رسه،بی عاری..."
در اینجا با روایت جریان غالب از خواجگان روبروییم که همیشه در تاریخ نقل شده اند.آنها همچنان موضوع شماتت هستند. آنها جمع بی عاران هستند! گویی فاعلان قربانی شدن خویش اند و رجاله گان و جباران تاریخ در این میان هیچ نقشی ندارند...
شاید یکی از تفاسیر نمایش محفل بی عاری در دوران کنونی نقد یا نهیبی باشد بر میزان بالایی از بی تفاوتی ،بی غیرتی و بی عاری(بی شرمی) در برابر ظلم مکرر... در واقع ابراز نگرانی باشد به شیوه ی زیست( شایدخواجه واری!) مردمانی که در شرایط ظلم به جای مبارزه و خیزش ،رو به سازش و مجیزگویی ستم و ستمگر می آورند. اما نماد قرار دادن و تحقیر قربانی تحت ظلم که خود بایستی موضوع تظلم خواهی ذهن روشن باشد،جای سوال دارد.
باید به یاد داشته باشیم فقدان عضو فیزیولوژیک نسبتی با منش های اخلاقی فردی انسانی ندارد هرچند نگاه مردسالارانه در تقدیس نریت ،صفات خوبی مانند شجاعت، رشادت ، آزادگی و...را صرفا به یک انسان مذکر کامل (و نه نقص عضو شده) و منطبق با آموزه هایش منتسب می کند و اساسا وجود چنین ویژگی هایی را مثلا در زنان،امری مردانه می داند. به کلمه های سکسیستی مانند "رادمردی" ، "جوانمردی" ،"مردانگی" و...توجه کنید جملگی خصوصیات ارزشمندی مانند رشادت و مروت و بزرگواری را در کلمه، منتسب به وجود مردانه متجسد می کند.
هرچند نمونه ی آقا محمد خان قاجار که به عنوان نمادی از سبعیت و وحشیگری و خشونت( کشتن لطفعلی خان و ماجرای کرمان و درآوردن چشمها و...) که تحت الگوی شجاعت و رشادت جنگ آورانه مردانه هم قابل طبقه بندی است، یک "اخته شده" است. اگرچه در تفاسیر این منش مردمحورانه خواجه تاج دار ،صرفا بر عقده حقارت وی و کین جویی و انتقام گیری بیمارگونه ی وی تاکید می شود. در نمایش هم به دلیل فاجعه کرمان چنین اشاره می شود:"بیست هزار چشم از تماشاگران اختگی من کم شد."
آقامحمدخان در خردسالی اخته شد اما جنگاوری شجاع و قهاری بوده.. فقدان عضو فیزیولوژیک مردانه اش بر خصوصیات ثانویه جنسی و میل و قدرت جنسی اش تاثیر داشته اما بر خشونت وشجاعت و وحشیگری اش نه .. به دلیل عدم توانایی زناشویی اش برای حفظ سلسله به (خان بابا)فتحعلی برادرزاده اش بابت همسرگیری و فرزندآوری پاداش می داده و خسروی بیچاره ی نمایش محمل بی عاری مدام در این مجالس عیش و طرب قاجاریه خدمت می کرده...
در پایان نمایش اشاره می شود: قهرمان فروافتاده ی دودمان زندیه اگر مردی اش را هم بگیرند مردانگی اش را نمی توانند. اما سوال اینجا است که چگونه ؟
آیا به دلیل اسلافش و اینکه از خاندان زندیه بوده چنین حکمی صادر می شود؟ ایا این رویکرد جبرگرایی قبیله ای را تایید می کند؟در نمایش به این اشاره، ارجاع اجرایی و متنی نمی شود و یا برای من مخاطب درک پذیر نشده است چرا که کلیت نمایش بر ظلم پذیری یا بی عاری این قهرمان تاکید دارد نه آزادگی اش..

در هر حال محفل بی عاری، نمایش قابل احترامی است و قطعا پتانسیل فعال سازی ذهن مخاطبینش را برای توجه بیشتر به ستم دیدگان فراموش شده و محذوف تاریخ دارد.