نقد و یادداشت سایت تیاتر فستیوال بر "نان سال های جوانی"

“نان سال های جوانی” ، نمایشی است ساده و در عین حال قابل تامل ، همه چیز در صحنه در نهایت سادگی پیش می رود و سوژه ای مشخص که خبر از قصه زندگی پسرک جوانی می دهد .
احسان عرفانی این نمایشنامه را بر اساس رمان “نان سالهای جوانی” نوشته هاینریش بل نگاشته است و همانند اقتباس از هر رمانی ، کاری پیچیده و دشوار را انتخاب کرده و رمز موفقیت نمایش او ، سادگی و دوری از هر گونه زیاده گویی و تکرار است .
زیرا اساسا مدیوم رمان با مدیوم نمایشنامه متفاوت است . انتخاب یک رمان و اجرا کردن یک اثر صحنه ای بر اساس آن ، جسارت و جراتی می خواهد که هر کارگردانی به راحتی به سمت آن نمی رود . انتخاب نمایشنامه به دلیل آن که برای اجرای صحنه ای نوشته شده است ، به واسطه شخصیت پردازی های معین ، موقعیت ها ، مکان و زمان مشخصی که دارد ، بسیار مطلوب تر و ملموس تر است و کار را به سمت یک اجرای موفق سوق می دهد ولی اقتباس از رمان برای نمایشنامه اساسا کاری پر ریسک است که البته در این زمینه نمونه های موفق و ناموفق بسیاری به روی صحنه ... دیدن ادامه ›› رفته است .
در نمایش “نان سال های جوانی” نیز این ریسک پذیری کاملا دیده می شود ، از لحظه ورود بازیگر به صحنه ، مخاطب منتظر است ببیند کارگردان این نمایش چه فرمی را برای این متن در نظر گرفته و قصه را از کجا و به چه صورت بیان خواهد کرد ؟
ولی خوشبختانه کارگردان این نمایش مخاطب خود را ناامید نمی کند و با درایت خود توانسته از پس سوژه و فرم اجرایی کار برآید . عرفانی فرم مونودرام را برای نمایش خود انتخاب کرده تا روند روایت داستان به درستی طی شود و فضا برای مخاطب شکل بگیرد .
بازیگر مرد این نمایش ، وحید منتظری از ابتدا شروع به معرفی شخصیت خود برای مخاطب می کند که کیست ، از کجا می آید و قصه را به چه سمتی خواهد برد . به نوعی می توان گفت این پرسوناژ نقطه ثقل نمایش است به طوری که کوچکترین اشتباه او در میزانسن به دلیل طراحی صحنه ی سنگین حواس مخاطب را پرت می کند .
زیرا طراحی صحنه این نمایش برخلاف تمام المان های دیگر این نمایش که ساده و بی ایراد است ، طراحی ثقیل و کم کاربردی است و بیش از آن که به بازیگر در حین اجرا کمک کند ، سبب آشفتگی او می شود ؛ زیرا مدام یا مشغول جابه جایی صندلی ها است و یا پنهان کردن آکسسوار صحنه .
دکور این نمایش حتی می توان گفت کار را برای کارگردان در طراحی میزانسن ها با مشکل رو به رو کرده است ، به طوری که بیش از آن که او تمرکزش را بر نحوه ارائه قصه و فرم درست و اصولی نمایش بگذارد ، بر چگونگی قرار گیری پرسوناژ ها بر روی صحنه گذاشته است .
دیگر بازیگر این نمایش ، پرستو قربانی نیز کار سختی را بر عهده دارد ، زیرا ایفاگر چند پرسوناژ است ، پرسوناژهایی که از ابتدای نمایش کارگردان برایمان دلیل شباهتشان را توضیح می دهد . بازی این پرسوناژ به این جهت تاثیرگذار است که وظیفه دارد مخاطب را دچار تعلیق کند که گاه موفق می شود و بازی رضایت بخشی را ارائه می دهد و او نیز ساده و به اندازه بازی می کند .
آنچه بیش از هر چیز توانسته نقطه قوت “نان سال های جوانی” باشد و این نمایش را به نمایشی خوب و قابل قبول تبدیل کند ، انتخاب متن و دراماتورژی‌ای است که روی این نمایش صورت گرفته است ، همچنین درگیر کردن مخاطب با سوژه و بیان درست قصه . زیرا این نمایش از قصه ای سخن می گوید که هم مخاطب تشنه شنیدن آن می شود و هم او در حین اجرا با تامل موضوع را دنبال می کند و برای عکس العمل های پرسوناژ های داستان روند منطقی پیدا می کند .
ریسک پذیری کارگردان این نمایش تا لحظه آخر نیز دیده می شود ، با آن که او قصد دارد در آخرین لحظه تلنگری به مخاطب بزند و پایان نمایش را در اوج ناباوری مخاطب پایان بخشد ، اما متاسفانه این موقعیت خلق نمی شود و این شوکی که به مخاطب انتقال می دهد ، پایان بندی کار را ضعیف جلوه می دهد و مانند تکه ای جداگانه در کنار داستان قرار می گیرد . بی آن که فرصتی باشد تا موقعیت برای مخاطب بیان شود تا او آن را باور کند ، قصه پایان می یابد .
شاید اگر کارگردان پایان بندی بهتری برای این نمایش در نظر می گرفت ، “نان سال های جوانی” به نمایشی بی نقص تبدیل می شد و در کنار تمام المان های خوب و چشمگیر نمایش چون : کارگردانی قوی ، بازی های خوب ، میزانسن های درست و البته ریتم مناسب ، پایان بندی نمایش نیز نقطه قوت این کار می شد . ولی با همه ی این ها ، باز هم نمایش “نان سال های جوانی” را می توان در کنار دیگر آثار این روزهای تئاتر ما در عین سادگی ، با روایت منطقی و بیان خوب نمایشی قابل قبول و قابل تامل معرفی کرد و منتظر کارهای خوب و درخشان این گروه جوان بود .
مرجان سادات هاشمی – دپارتمان نقد تئاتر فستیوال