مروری بر نمایش «جن زدگان»
میراث شوم بشری

با درود و سپاس از هنریک ایبسن، مترجم، کارگردان، بازیگران، پرفورمرها و همه عوامل پشت صحنه و تهیه کننده جوان و پرانرژی این اثر به یادمادنی. شروع اجرا برای ساعت 9/30 دقیقه شب برای یک نمایش 90 دقیقه ای خیلی دیر به نظر میرسید ولی به هزار دلیل از متن پُر مغز گرفته تا بازی های درخشان و موسیقی و پرفورمنس سایه بازی همه را به صندلی میخ کوب کرد. خسته نباشید به تک تک هنرمندان گرامی که از میان آنها بازیگران شخصیت کشیش مندرز، خانم آلوینگ و اِنگسترند نجار بسیار بسیار خوش درخشیدند. دکور مینیمال شامل دو میز کوچک با وسایل مرتبط در دو سمت آوانسن بسیار هوشمندانه طراحی شده بود.

نمایش «جن زدگان» یک تراژدی با جسارت است که درونمایه های فراموش شده و ناراحت کننده را در بوته نقد قرار داده و مورد هدف قرار می دهد. نمایشی از هجمه انتقادی بر قراردادهای اجتماعی نادرست و بی اخلاقی که در طی آن مفاهیم خانواده، وظیفه، عشق، فساد، و یا تابوهایی همانند بیماری های مقاربتی، خیانت، ... دیدن ادامه ›› تولد نامشروع مورد آزمایش قرار می گیرند که برای دوران اواخر قرن نوزدهم موضوعاتی انقلابی به حساب می آمدند.

کشیش مندرز نماد سوپرایگو Super Ego و کلیسا است که ارتباطش با دنیای واقعی و زندگی واقعی انسانها را از دست داده است. قراردادن سیب در روی میز شاید به همین دلیل باشد زیرا بازیگران منجمله کشیش مندرز بیشتر با سیب در دستان خود بازی میکردند و کسی از آن سیب ها نخورد بجز یک نفر. این نشان می داد همه منجمله کشیش تلاش می کردند از گناه پرهیز کنند ولی این تلاش برای همگان بی فایده بود.کشیش بالاخره شخصیت واقعی خود را نشان میدهد و در جهت حفظ آبروی خود با بازگشانی مرکزی برای ملوانان موافقت می کند هر چند میداند آنجا قرار است اعمال غیر اخلاقی انجام شود که خود مخالف همیشگی آن بوده. حتی فراتر از این فهم کشیش از موضوع مشیت الهی نیز بسیار سطحی و ساده انگارانه و در تعارض با عقلانیت بود.

البته ایبسن بخشی از انحراف اخلاقی بشر را ریشه در گناه اولیه Original Sin آدم و حوا می داند و بخشی از بار مسؤلیت را بر دوش آنها می گذارد. در همین راستا دو شخصیت داستان یعنی اوزوالد و رجینا بی گناهانی نشان داده می شوند که قربانی گناه اولیه پدران خود به حساب می آیند. البته در مورد اوزوالد شاید ایبسن اشتباه کرده چون بیمارهای مقاربتی موروثی نیستند ولی او دیدگاه جبرگرایانه خود را از این طریق مطرح می کند و بار مسؤلیت گناه بشری را تا حدودی از روی دوش انسان بر می دارد. نمایش های سایه بازی شاید نشان دهنده گناهان در قالب شیاطین و اشباحی هستند که روح انسانهای زنده و مردگان را در تسخیر خود در آورده اند.

از ایبسن بعنوان پدر نمایش مدرن که اعتبار او حتی برای خیلی ها فراتر از شکسپیر است بیشتر باید اجرا دید و نوشت. خسته نباشید و سپاس برای این انتخاب صحیح و تلاش جمعی.