((پداگوژی جریحه دار شده))
نمایش پسران تاریخ به کارگردانی و دراماتورژی اشکان خیل نژاد، اجرایی امپرسیونیستی و شاعرانه ای است از نمایشنامه شکوهمند،فرهیخته، طناز و در عین حال نامتعارف الن بنت، نمایش نامه نویس،نویسنده و بازیگر 83ساله بریتانیایی.
تصمیم خیل نژاد در پسران تاریخ خلق اجرایی در فضایی آکادمیک با رویکرد تجربه گرایانه بوده است. او از امکانات شعر مدرن در دراماتورژی و نیز طراحی نمایش بهره جسته. در طراحی و به ویژه جنس بازی های نمایش، وی و گروهش طرحی نو درانداخته اند. علاوه بر طراحی منظوم لحن و ادای دیالوگ ها،حرکات بدنی و اندام ها بر روی صحنه توام با انتقال انرژی حسی و عاطفی و تاکید هماهنگ زیبایی شناختی مفاهیم کلمات است.
از مضامین اصلی پسران تاریخ هدف آموزش و شیوه های آن و مساله حقیقت و جستجوی آن در زندگی است.
شش شاگرد تیزهوش و نامزد بورسیه (در نمایشنامه هشت نفر) در مدرسه ای، دوره آمادگی برای آزمون ورودی دانشگاه های معتبر آکسفورد و کمبریج را سپری می کنند. سه معلم هر کدام به شیوه منحصر به خود به آموزش و آمادگی پسران می پردازند. این تفاوت رویکردها نسبت به مقوله آموزش، جانمایه اصلی نمایش است. در متن ارجاعات غنی و گسترده ای به متون ادبی، اشعار، فلسفه و وقایع تاریخی، حتی فیلم و فرهنگ عامه شده است.متن بسیار شاعرانه و سرشار از شوخی و کنایه های نیش دار می باشد.
زمان وقوع نمایشنامه در بریتانیای دهه هشتاد میلادی است. بسیاری از منتقدان در انگلستان معتقدند پسران تاریخ، تصویری از انگلستان تاچری می ... دیدن ادامه ›› باشد. بنت با این نمایش به وضعیت نابرابر آموزشی اعتراض می کند و به بهانه اجراهای این نمایش به نابرابری های مالی در سیستم آموزشی به ویژه تبعیض هایی که به واسطه آموزش خصوصی و دولتی بر سر ورود دانشجویان به دانشگاه ها وجود دارد، می تازد و معتقد است این بی عدالتی سلسله مراتبی بودن جامعه را تحکیم می کند. او بدهکار کردن دانشجویان را برای ادامه تحصیلات عالی عملی غیراخلاقی می داند.
((آیا یادگیری صرفا برای نفس یادگیری است؟))
پسران تاریخ نمایشنامه دو پرده ای است که پنج سال زمان در آن می گذرد. هکتور معلم با سابقه انگلیسی و مطالعات عمومی مدرسه حدودا پنجاه ساله است. پرشور و متعهد به کارش می باشد. کاریزماتیک و الهام بخش است. اما برنامه محور نیست و اتفاقا آزمون های ورودی را دشمن آموزش و پرورش تلقی می کند.مجید آقاکریمی، نقش هکتور را بدون موتورسیکلت معروفش روی صحنه بازی می کند و قدرت فراوانی در ایجاد فضایی دارد که در آن حضورش مملو از اشتیاق به ادبیات و کلام و اندیشه و البته بازیگوشی و خشم و رنج درونی شده است. بحث ها در کلاس های هکتور توام با شعرخوانی، اجرای قطعاتی از نمایشنامه یا سکانسی از فیلمی انجام می شود. شاگردان معتقدند کلاس های هکتور متمرکز نیست اما از طرفی آنها را انسان های جامع الاطراف تری بار می آورد.. ایده هکتور این بود که ذهن شاگردانش را با یک جور عایق ادبیات اندود کند که در برابر سیطره واقعیت ایمن شوند..
ایروین،معلم کمکی 25ساله است. مدیر مدرسه به دلیل اینکه بتواند تعداد بیشتری از شاگردان را به دانشگاه بفرستد و مدرسه در جدول رتبه بندی ارتقاء پیدا کند، از ایروین دعوت به همکاری کرده..ایروین برنامه مشخص و عملگرایانه¬ای دارد. او معتقد است واقعیت عینی وجود ندارد و در صورت لزوم باید واقعیت را ساخت. مساله حقیقت را با هر دیدگاه دیگر برای ملاحظات ورودی آزمون آکسبریج (آکسفورد و کمبریج) برابر می داند. حامد رسولی، آسیب پذیری و درونی بودن این شخصیت و همچنین معلولیتی که برایش پیش می آید را بدون نشستن بر روی صندلی چرخ دار به زیبایی اجرایی می کند. هر چند به دلیل رویکرد کارگردانی، تناقض منش او در شیوه زیست شخصی و روش تدریس اش مطلقا در نمایش بارز نیست.
خانم لینتات، تنها شخصیت زن نمایشنامه است و به واقعیت محض باور دارد و معتقد است واقعیت ها باید روشن بیان شوند و درست سازمان یابند و این تنها روش صحیح برای انتقال و تدریس به شاگردان است. در نمایشنامه نقش خانم لینتات در مقابل دو معلم دیگر کمتر برجسته می نماید. هر چند برخی معتقدند منش او یادآور شیوه تاچری است.. اما دیالوگ هایی از قبیل : "تاریخ گزارشی است از ناتوانی های گوناگون و ادامه دار مردان .." و یا "تاریخ یعنی زنانی که ماله به دست، پشت سر مردها میان. "، باعث نمی شود حضور دراماتیک پر رنگتری روی صحنه داشته باشد.نگاه مردان به زنان در پسران تاریخ یکسره جنسی و کالایی است.
ایده ایروین کپسولی کردن دانش است..بسته هایی برای گذراندن آزمون ها...هنر،شعر،فرهنگ به شکل کالایی برای خرید و ابراز خوشایندی و جلب رضایتمندی ممتهنین است.. برداشت سطحی و کالایی شده از دانش در عصر نئولیبرال که با ظهور تاچریسم شروع شد. مدیر می گوید مساله این نیست که پسرها چقدر ادبیات می دانند چیزی که مهم است این است که چقدر درباره ادبیات می دانند.
((انتقال دانش فی نفسه یک عمل شهوانیه!))
هکتور باوردارد دانش گرانبها است چه به کار بشر بیاید یا نه .. او عشق وافر و نوستالژیکی به ادبیات و فرهنگ دارد اما سرگرمی زشتی را نیز دنبال می کند. او عادت دارد هر از گاهی یکی از پسرها را ترک موتور سیکلتش سوار کند و حین حرکت با سرعت بالا با آنها ور برود. بالاخره به طور تصادفی توسط همسر مدیر دیده می شود و مدیر در جریان قرار می گیرد و تهدید به اخراجش می کند هر چند تهدیدش عملی نمی شود چرا که دست خود مدیر رو میشود که می خواسته به منشی اش آزارجنسی برساند. هکتور ازدواج کرده اما یک ناهمجنس خواه نیست. الن بنت در مصاحبه ای رفتار هکتور را غیرتهدیدآمیز توصیف می کند و از طرفی موضوع پدوفیلی را منتفی می داند چراکه پسرها در مدرسه بین هفده تا هجده ساله هستند و در انگلستان 16سالگی سنی است که به لحاظ قانونی،فرد بالغ و مجاز به عمل جنسی البته با اختیار و خواست دوطرف می باشند. اما در هر حال عمل هکتور از مصادیق آزار جنسی تلقی می شود و مذموم و قابل پیگرد است هرچند که خود پسرها آن را یک شوخی نچسب قابل قبول تلقی کنند در صورتیکه به سیلی زدن و کتک زدن شان توسط هکتور معترض می شوند و تهدیدش می کنند.
مدرسه شبکه پیچیده ای از روابط خصوصی در بنیادی عمومی است.در اینجا مساله اعمال قدرت و سلطه و هم پیوندی پنهان دانش، قدرت در سامانه سکسوالیته در ساختارهای بعضا لذتجو قدرت قابل تامل است.
اساسا چگونه مضمون سکسوالیته (جنسیت) با مضمون دانش در این نمایش همبستر می شود؟ آلن بنت اشاره می کند جمله " انتقال دانش فی نفسه یک عمل شهوانی است" دقیقا جمله است که از کتاب “Lessons of masters” نوشته جرج استینر، نویسنده، مقاله نویس و فیلسوف آمریکایی زاده فرانسه نگاشته شده است که در سال 2004 میلادی توسط انتشارات دانشگاه هاروارد منتشر شد. و با اتکا به تاریخ و تحلیل به رابطه بین استاد و شاگرد و مساله آموزش پرداخته است و به ارتباط و اثر متقابل و پیچیده¬ی قدرت،اعتماد و عشق در عمیق ترین شکل پداگوژی اشاره می کند. سقراط و افلاطون، ویژیل و دانته، هایدگر و هوسرل و....استینر در این کتاب متذکر می شود مسیح و سقراط در فرهنگ مغرب زمین اساتید کاریزماتیکی هستند که هیچ نوشتار آموزشی از خود برجای نگذاشته اند و هیچ مدرسه ای بنا نکرده اند.
آیا رابطه ی هکتور و شاگردانش را باید از جنس و شکلی که در کتاب "درس هایی از اساتید" استینر، ذکر آن رفته، پنداشت؟
((سویه گیری پنهان))
چهارشخصیت محوری پسران تاریخ برخلاف بسیاری از شخصیت های نمایش هایی که می شناسیم سویه گیری جنسی همجنس خواه دارند. بیشتر آنها در کشمکش و جدال درونی برای پنهان سازی و سرکوب این میل هستند. در نمایشنامه به مساله جنسیت از دو نظرگاه متفاوت نگاه شده است. ابتدا از زاویه دید نوجوانان (به طور ویژه پازنر) که در شروع بیداری میل جسمی اش و مواجه با تمام ناهماهنگی و ناسازگاری های موجود در اجتماع در رابطه با این حس قرار دارد. دومین نگاه از منظر آدم بزرگ ها (هکتور و ایروین) است که بنا بر شرایط اجتماعی و پذیرنگی های اخلاقی نرماتیو، این مساله را در خود سرکوب و به پس می رانند. البته هکتور با اتفاقات موتورسیکلت نشانه هایی را بروز داده است اما ایروین به طور کامل در مورد این مساله سکوت اختیار کرده است.
پازنر درباره مساله کشش عاطفی اش به دیکن،گاهی با ایروین درد و دل می کند اما به خوبی متوجه است که حواس و نگاه ایروین نیز در کلاس به دیکن است. دیکن خوش قیافه و زیرک و در عین حال اغواگر و فرصت طلب است تا جایی که حتی پیشنهاد بهره جسمی از ایروین می کند! در عین حال او ایروین را به دلیل تناقضی که در زندگی شخصی اش با روش تدریس بی پروا، بی ملاحظه و ضداخلاقی اش (چرا که معتقد است نیازی به گفتن حقیقت نیست) دارد،نقد می کند.
در پایان نمایش ایروین بر ترک موتورسیکلیت هکتور می نشیند، آنها تصادف می کنند. هکتور می میرد و او فلج می شود. نمایش نامه با نتیجه پراگماتیستی از سرنوشت شاگردان پایان می-یابد اکثر آنها به طبقه متخصصان پیوسته اند.وکیل، مشاور،مدیر،روزنامه نگار و...شده اند.ایروین ناکامرا،نامعترف و به آغوش ناکشیده و افلیج می ماند. اما برای سیسیتم به کارش ادامه می-دهد.
انتخاب دراماتورژی، در تابلوی هکتور آشکار می شود، که بازنمایی سکانس دونفره هیث لجرد و جیک جیلین هال در فیلم کوهستان بروکبک به کارگردانی انگ لی است، با توجه به مضمون فیلم که به ارتباط عاطفی و تراژیک دو گاوچران می پردازد، انتخاب درست و توضیح دهنده ای در خصوص روابط بعضی از شخصیت های اصلی نمایش است.
مساله اساسی دیگر در پسران تاریخ این است که آیا واقعیت محض تاریخی وجود دارد؟ این پرسش به دلیل پاسخ های احتمالی به آن می تواند بسیار خطرناک باشد. والدین یهودی متعصب پازنر، نظر ایروین در مورد اینکه "هولوکاست هم یک واقعه تاریخی مثل وقایع تاریخی دیگر می باشد"، را نفی هولوکاست تلقی می کنند و عصبانی می شوند.
اما بنت با نظر راج در مورد تعریف تاریخ موافق است ...اینکه تاریخ یعنی اتفاقات شخمی یکی پس از دیگری..این جمله در واقع متعلق به هربرت باترفیلد، پرفسور تاریخ دانشگاه کمبریج در دهه چهل میلادی است.
نمایش خیل نژاد مملو از ارجاعات فرامتنی به شکسپیر، رنه شار، نیچه، برشت و... است. در عین حال خوانش او از پسران تاریخ تمامی جزییات واقع نگرانه و اغلب انتقادی و سیاسی در قالب نگاه های متعین و معنادار در مورد مساله واقعیت،آموزش و تاریخ را بروز نمی دهد. در مقابل او و گروهش با تکیه بر استعداد،خلاقیت،ممارست و آگاهی آکادمیک به طراحی و اجرایی تماشایی و شورمند رسیده اند که گام های بلند شوق انگیزی در تئاتر امروز ما قلمداد می شود.


منابع:
1- الن بنت، پسران تاریخ، ترجمه محسن ابوالحسنی
2- میشل فوکو، اراده به دانستن، ترجمه نیکوسرخوش و افشین جهاندیده، نشرنی1383
3- گفتگوی رضا گوران با اشکان خیل¬نژادبه بهانه اجرای"پسران تاریخ" در سالن چهارسو، روزنامه شرق،24مرداد1396
4- www.telegraph.co.uk …the truth behind the history boys مصاحبه الن بنت و نیکولاس هیتنر
5- www.theGuardian.com
6- www.gradesaver.com/the-history-boys
7- www.hup.harvard.edu انتشارات دانشگاه هاروارد