نگاهی به نمایش پناه‌کاه / فرید قادرپناه
روزنامه سازندگی سه شنبه 1 شهریور 1401

«تصویری از یک جامعه بسته»
پناه‌کاه روایت مهمی دارد. مکانی که جغرافیای آن نامعلوم و محبسی که بسته و ایزوله است. به هیچ کجا راه ندارد و راه خروج آن، ناپیداست.
اگر کسی (یا عنصری) ناخواسته وارد آن مکان شود، بی‌درنگ ازبین برده می‌شود.
ساکنان آن که توسط فردی دیکتاتور رهبری می‌شوند، تحت قوانین و ضوابط سختی هستند. قوانینی که حتی آنان را از حقوق انسانی و اولیه‌اشان، محروم کرده و تحت کنترل دارد. اگر بهر دلیلی قانونی رعایت نشده و زیرپا گذاشته شود، با خشن‌ترین شکل ممکن، شکنجه و مجازات ... دیدن ادامه ›› می‌شود.
سربازی که در حال فرار از جنگ است، بی‌آنکه معلوم باشد، به درون پناه‌کاه می‌افتد.
این ورود غیرمنتظره، نظم پناه‌کاه را بهم می‌زند، رهبر گروه، به او مهلت سه روزه می‌دهد که پس از آن کشته شود اما خود دچار حادثه شده و به کما می‌رود. سرباز تازه‌وارد تلاش می‌کند ساکنان را به شیوه‌ی زندگی دنیای بیرون و عادات ممنوعه تشویق کرده تا جرأت نقضِ قوانین را پیدا کنند. این آشوب اما در نهایت به بازسازی همان وضعیتی ختم می‌شود که در ابتدا وجود داشت؛ یعنی رهبری مستبد و قوانینی سخت و ضدانسانی.
«پناه‌کاه»، حکایت تاثیرات مهم محیط‌های بسته و ایزوله بر افراد درون آن است. افرادی که اگرچه حق زندگی را مطالبه کرده و فقدان زیستی متعادل را احساس می‌کنند اما کم کم خود نیز تبدیل به همان سیستم می‌شوند. آنقدر که برای حفظ آن تن به شرایطی می‌دهند که از آن بیزارند و یا صدمه دیده‌اند.
متن سویه‌های سیاسی و اجتماعی مهمی را پیش می‌کشد و درباره آنها صحبت می‌کند. یکی از مهمترین ویژگی‌هایی که امروزه هر تئاتری می‌باست رنگ و بویی از آن داشته باشد.
اشاره به رقص در پناه‌کاه، نکته قابل تعمقی‌ست که به ویژه در محیط بسته، نیاز به حضور و وجود آن از بابتِ گشایش روحی و روانی و لطافت انسانی ضروری‌ست.
با این‌حال تراکم اتفاقات باعث می‌شود تا حدودی مسیر اجرا به حاشیه‌ایی برود که تمرکز هسته رخدادها، کمرنگ‌تر شده و یا برخی از آنان که از اهمیت زیادی برخوردار است، به سرعت محو شود.
جامعه‌ی ایزوله، که در برابر آگاهی و فهم مقاومت دارد، نه تنها قادر به تغییر و بهبود اوضاع نیست بلکه خود در ایستایی و پایداری وضعیت موجود حرکت می‌کند؛ چنانکه دیگر هیچ فردی امنیت و ثباتی ندارد. و این آینه‌ای در بازتاب وضعیتی مشابه در برخی جوامع امروز است.
بازی تمام بازیگران، جاافتاده و در خدمت اثر است. دکور کارشده و حصارهای آهنی، طراحی موفقی در جهت مفاهیم و ایده‌ اجرا بوده و بخوبی دیوار آهنی ایدئولوژی‌های منسوخ را به نمایش می‌گذارد.
پناه‌کاه، نمایش قابل‌قبولی‌ست و پیام ارزشمندی را منتقل می‌کند که دغدغه‌ی کارگردان و گروه اجرایی را به وضوح می‌رساند.

نیلوفرثانی