آموزش ماتریالیستی درباره این که افراد محصولات اوضاع و احوال و تربیت اند و لذا افرادی که تغییر یافته اند، محصول اوضاع و احوال دیگر و تربیت تغییر یافته ای هستند، از این نکته غافل است که اوضاع و احوال همانا به وسیله افراد تغییر می یابد و لذا خود مربی را باید تربیت کرد.... تطابق تغییر اوضاع و فعالیت انسانی می تواند فقط به مثابه پراتیک انقلابی بررسی گردد و تعقلاً درک شود.

تزهایی درباره فویرباخ
نویسنده: کارل مارکس
نقل از کتاب "لودویگ فویرباخ و پایان فلسفه کلاسیک آلمانی" از فردریش انگلس
مترجم: محمد پورهرمزان

پ.ن. مارکسیسم همواره متهم به اعتقاد به نوعی جبر تاریخی بوده و هست. این تز مارکس، به نظرم تکلیف رو به طور قاطع روشن می کنه.