شب، امشب نیز
- شب افسرده؟ زندان

شب ِ طولانی پاییز -
چو شب‌های دگر دم کرده و غمگین

بر آماسیده و ماسیده بر هر چیز
همه خوابیده‌اند، آسوده و بی غم

و من خوابم نمی‌آید
نمی‌گیرد دلم آرام

درین تاریک بی روزن
مگر پیغام دارد با شما، پیغام

شما را ... دیدن ادامه ›› این نه دشنام است، نه نفرین
همین می‌پرسم امشب از شمایی خوابتان چون سنگ‌ها سنگین

چگونه می‌توان خوابید، با این ضجه? دیوار با دیوار؟
الا یا سنگ‌های خارهای کر، با گریبان‌های زنّار ِ فرنگ آذین؟

نمی‌دانم شما دانید این، یا نی؟
درین همسایه جغدی هست و ویرانی

- چه ویرانی! کهن‌تر یادگار از دورتر اعصار -
که می‌آید از او هر شب، صداهای پریشانی

-"... جوانمردا! جوانمردا!
چنین بی اعتنا مگذر

ترا با آذر ِ پاک اهورایی دهم سوگند
بدین خواری مبین خاکستر ِ سردم

هنوزم آتشی در ژرفنای ِ ژرف ِ دل باقی ست
اگرچه اینک سراپا سردی و ویرانی و دردم

جوانمردا! بیا بنگر، بیا بنگر
به آیین ِ جوانمردان، وگرنه همچو همدردان

گریبان پاره کن، یا چاره کن درد ِ مرا دیگر
بدین سردی مرا با خویشتن مگذار

ز پای افتاده‌ام، دستم نمی‌گیرند
دریغا! حسرتا! دردا!

جوانمردا! جوانمردا ...."
مدان این جغد، نالان ورد می‌گیرد

بسی با ناشناسی که خطابش رو به سوی اوست
چنین می‌گوید و می‌گرید و آرام نپذیرد

و گر لختی سکوتش هست، پنداری
چُگور سالخورده اندُهان را گوش می‌مالد

که راه ِ نوحه را دیگر کند، آنگاه
به نجوایی، همه دلتنگی و اندوه، می‌نالد:

"... زمین پر غم، هوا پر غم
غم است و غم همه عالم

به سر هر دم رو می‌ریزد دم از سالیان آوار
غم ِ عالم برای یک دل ِ تنها

به تو سوگند بسیار استی غم، راستی بسیار ...."
الا یا سنگ‌های خارهای کر، با گریبان‌های زُنّاری

به تنگ آمد دلم - بیچاره - از آن ورد و این تکرار
نمی‌دانم شما آیا نمی‌دانید؟

درین همسایه جغدی هست، و ویرانی
- درخشان از میان تیرگی‌هایش دو چشم ِ هول وحشتناک -

که می‌گویند روزی، روزگاری خانه‌ای بوده ست، یا باغی
ولی امروز

( به باز آورده؟ چوپان ِ بد ماند )
چنان چون گوسفندی، که‌اش دَرَد گرگی،

از او مانده همین داغی .
دلم می‌سوزد و کاری ز دستم بر نمی‌آید

الا یا سنگ‌های ِ خاره کر، با گریبان‌های زناری
نمی‌دانم کدامین چاره باید کرد؟

نمی‌دانم که چون من یا شما آیا
گریبان پاره باید کرد، یا دل را ز سنگ خاره باید کرد؟



#مهدی_اخوان_ثالث

سیصد و شصت و پنج روز گذشت
سیصد و شصت و پنج بار دریغ
سیصد و شصت و پنج بار زمان
کوفت بر فرق شعله‌بارم تیغ

سیصد و شصت و پنج بار به شهر
چوب حراجم آشکار زدند
سیصد و شصت و پنج بار مرا
زنده کردند و باز دار زدند

از دل شوره‌زار پارین باز
نه امیدی شکفت نه کامی
رفت پُرکین چو زهر در رگ مار ... دیدن ادامه ››
هر دمش در لفاف دشنامی

لحظه‌ها سرشکستگی اما
پوشش فخر و سربلندی داشت
شهر* با خشت‌های سیم و زرش
کند بر پا هزار بندی داشت

زخم دار از جذام بس اندوه
که مرا خورد روز و شب به نهان
ماندم و در سکوت مایه گرفت
کینه، چون زخم چرک‌ بسته دهان

زآنچه باشد مرا به سفرهٔ عید
آب زهر هلاهل کینه‌ست
ورد نوروز لعنت و دشنام
دهشت و خشم نان و آیینه‌ست

گرد این خوان شوم خلق خدای
از پی بازدید می‌آید
بر سر من پیاپی از همه سوی
پیک تبریک عید می‌آید

بار دیگر خوش آمدی نوروز
چمنت خرم و گلت عالی‌ست
لیک مانند سال پیشین باز
چنته‌ات از امید نو خالی‌ست

دل بددیده‌ام کنون از بیم
مهرت ای سال نو نمی‌ورزد
که مرا در قفا چنان سالی‌ست
که به لعن خدا نمی‌ارزد.



۹ اسفند ۱۳۴۹
#فخرالدین_مزارعی

*برج

سیاهی از درون کاهدود پشت دریاها
برآمد با نگاهی حیله‌گر با اشکی آویزان
به دنبالش سیاهی‌های دیگر آمدند از راه
بگستردند بر صحرای عطشان قیرگون دامان

سیاهی گفت اینک من، بهین فرزند دریاها
شما را، ای گروه تشنگان، سیراب خواهم کرد
چه لذت‌بخش و مطبوع است مهتابِ پس از باران
پس از باران ... دیدن ادامه ›› جهان را غرقه در مهتاب خواهم کرد

بپوشد هر درختی میوه‌اش را در پناه من
ز خورشیدی که دایم می‌مکد خون و طراوت را
نبینم وای این شاخک چه بی‌جان است و پژمرده
سیاهی با چنین افسون مسلّط گشت بر صحرا

زبردستی که دایم می‌مکد خون و طراوت را
نهان در پشت این ابر دروغین بود و می‌خندید
مه از قعر محاقش پوزخندی زد بر این تزویر
نگه می‌کرد غار تیره با خمیازهٔ جاوید

گروه تشنگان در پچ‌پچ افتادند: دیگر این
همان ابر است کاندر پی هزاران روشنی دارد
ولی پیر دروگر گفت با لبخندی افسرده:
فضا را تیره می‌دارد، ولی هرگز نمی‌بارد

خروش رعد غوغا کرد، با فریاد غول‌آسا
غریو از تشنگان برخاست: باران است هی باران
پس از هرگز خدا را شکر چندان بد نشد آخر
ز شادی گرم شد خون در عروق سرد بیماران

به زیر ناودان‌ها تشنگان با چهره‌های مات
فشرده بین کف‌ها کاسه‌های بی‌قراری را
تحمل کن پدر باید تحمل کرد، می‌دانم
تحمل می‌کنم این حسرت و چشم‌انتظاری را

ولی باران نیامد، پس چرا باران نمی‌آید؟
نمی‌دانم ولی این ابر بارانی ست، می‌دانم
ببار ای ابر بارانی ببار ای ابر بارانی
شکایت می‌کنند از من لبان خشک عطشانم

شما را، ای گروه تشنگان سیراب خواهم کرد
صدای رعد آمد باز با فریاد غول‌آسا
ولی باران نیامد، پس چرا باران نمی‌آید؟
سر آمد روزها با تشنگی بر مردم صحرا

گروه تشنگان در پچ‌پچ افتادند: آیا این
همان ابر است کاندر پی هزاران روشنی دارد؟
و آن پیر دروگر گفت با لبخند زهرآگین
فضا را تیره می‌دارد، ولی هرگز نمی‌بارد

#مهدی_اخوان_ثالث
سترون
(چهارپاره‌ای از دفتر زمستان)

برایم بخوان محمّد
می‌خواهم برگردم
از دره سرازیر شوم
روبه‌رویم مزرعه گندم باشد
درختان زردآلو
وگل‌های خشخاش
پیرمرد قرآن بخواند
پیرزن چراغ را از ایوان به اتاق بیاورد
و ما خیره به شعله آرام بخندیم
- بس کن
این قصه کسی را به خواب هم نمی‌برد
باید جایی تفنگی سرفه ... دیدن ادامه ›› کند
پایی پژمرده شود
و ما شبانه بگریزیم
از برغص تا قندهار
از کراچی تا مشهد

برایم بخوان محمد
تا از یاد نبرم
محله‌ی فقیرمان را
که من از بردن نامش شرم داشتم
"ده متری ساختمان"
ده متری افغانی‌ها
کولی‌ها
بلوچ‌ها
قرض
غم
نامه‌ی تردد
اردوگاه
همه‌ی آنها در محله‌ی ما می لولیدند

- هی افغانی
حواست کجاست؟
این را کودکی گفت
که تازه زبان باز کرده بود
چشمان معصوم عجیبی داشت
ومن ترسیدم
از گلشهر تا ورامین ترسیدم
و کودکان به لهجه‌ام می‌خندیدند

به آینه نگاه کردم
به چشمان بادامی‌ام
که مرا از صف نان بیرون می‌کرد
و فاصله‌ام میان خانه تا مرز بود
چون یهودی که نامش
فاصله‌ی میان اردوگاه تا مرگ بود

"بهار و یار و قلب بی‌قرارم "
آری بلند بخوان
تا محبوبم از پشت سیم ها و ستون‌ها بشنود
ما در همان کوچه‌های تنگ عاشق شدیم
آرام قدم زدیم
آرام خندیدیم
و آرام گم شدیم

محمد
گاهی فکر می‌کنم این خیابان‌ها را
نمی‌شناسم
این کوچه‌ها را برای اولین بار دیده‌ام
و درختان مرا به یکدیگر نشان می‌دهند

شب‌ها
پیش از خواب
پرنده‌ی ناشناسی به کلکینم می‌کوبد
به تکرار صدایش گوش دادم
به آوازی محزون می‌گوید
بیگانه ... بیگانه ...

می‌خواهم خودم را پیدا کنم
تو را پیدا کنم از میان گور دسته‌جمعی
محبوبم را از لای دیوارهای آوارگی
زنی از ایوان صدایم بزند
و من با تمام پاهایم بدوم


#الیاس_علوی

۱۸ دسامبر
روز جهانی مهاجرت

اگر زِ گور، به جایی دری نباشد چه؟!
وگر تمام شود، محشری نباشد چه؟!
گرفتم اینکه دری هست و کوبه‌ای دارد...
در آن کویر، کسِ دیگری نباشد چه؟!
کفن‌کِشان چو در آیم زِ خاک و حق خواهم،
دبیرِ محکمه را دفتری نباشد چه؟!
شرابِ خُلَّرِ شیراز داده‌ام از دست...
خبر زِ خمره‌ی گیراتری نباشد چه؟!
چنین که زحمتِ پرهیز بُرده‌ام اینجا،
به هیچ کرده اگر کیفری نباشد چه؟!
بَرَنده کیست در این بازیِ سیاه و سپید؟
در آن دقیقه اگر داوری نباشد چه؟!


#حسین_جنتی

فصلی گذشت و پوست نبستند داغ ها
ما هر چه کاشتیم ربودند زاغ ها

دیگر به کوچه نور نمی ریخت خانه ای
دیگر به ماه طعنه نمی زد چراغ ها

شعری برای زمزمه کردن نمانده است
بوی کلاغ می وزد از سمت باغ ها

دیروز حرف ها همگی شاعرانه بود
امروز، حرف روز، کلامِ کلاغ ها

این حال و روز ماست، سراغ غزل نگیر
ما خود نشسته ایم به سوگ چراغ ها

حتی به دست دادنشان اعنماد نیست
امروز بوی فاتحه دارد سراغ ها



« مهدی فرجی »
از کتاب آن روزها گفتم

از نو رسیده یونجه به باغ الاغ ها
تحریک شد دوباره بزاق الاغ ها

هرجا دوباره بحث همین اتفاق هاست
اخبار دست اول و داغ الاغ ها

یک عده مثل خرمگس از صبح تا غروب
هی می شوند موی دماغ الاغ ها

کافی است تا که بوی خر مرده بشنوند
صف می کشند پشت اتاق الاغ ها

خرها ... دیدن ادامه ›› همان خرند به قول شما فقط
تغییر کرده زین و یراق الاغ ها

هرگز خری عقیم نبوده از آن نظر
هرگز نبوده کور اجاق الاغ ها

وقتی چراغ رابطه تاریک بوده است
روشن نبوده نیز چراغ الاغ ها

تنها حساب خرتوخری را نکرده بود
قانون ازدواج و طلاق الاغ ها

من فکر می کنم که همه فکر می کنند
گاهی به پای لاغر و ساق الاغ ها

جمعی به فکر نظم نوین جهانی اند
با دسته بیل و چوب و چماق الاغ ها

شاید دوباره زحمت بار زمین ما
افتاده روی دوش الاغ الاغ ها

گویی صدای عرعر تازه شنیده است
دنیا دوباره رفته سراغ الاغ ها



#رحیم_رسولی

پاپیچِ سر به رفتنِ تا بوده‌ایم ما
بیراهه‌ای بگو که نپیموده‌ایم ما

بیغوله‌ای بگو که در ایوانِ عزلتش
ویران‌تر از هوار نیاسوده‌ایم ما

هر جا که زخم خاست، به چاکش قبا شدیم
بر وسعِ پاره‌پوره‌اش افزوده‌ایم ما

از عهد بوق، هم‌دمِ هستیم و نیستیم
تا استخوان به نیستن آلوده‌ایم ما

القصّه! هیچ، هستنِ ما را دلالت است
بیهودگان هستی بیهوده‌ایم ما


#فاطمه_مولانا