سعید رهنما منتقد مستقل و عاشق فرم

در نمایش هیپوکامپوس مخاطب با جهانی مواجه می‌شود که در آن مرز میان خواب و بیداری، عقلانیت و بی‌منطقی، به‌سادگی فرو می‌ریزد. امید طاهری در متن این اثر، جهانی آشفته را به تصویر می‌کشد که در آن منطق جای خود را به تردید و گمگشتگی داده است. شخصیت‌ها بیشتر از آنکه کنشگر باشند، اسیر وضعیتی هستند که هیچ توضیح روشنی ندارد، درست همانند ذهنی که در کابوس میان تصاویر پراکنده و صداهای گسسته سرگردان است. کارگردانی میثم عبدی با درک درست این فضا، نمایش را به سمت اجرایی می‌برد که مینیمالیسم را ابزار اصلی خود قرار داده است. صحنه خلوت، میزانسن‌های دقیق و حساب‌شده و استفاده از نور محدود، تمرکز را بر بازیگران و لایه‌های پنهان متن حفظ می‌کند. (باید گفت که کارگردان پشت فرمان نور و صدا هم نشسته و با وسواس و دقت مثال زدنی همه چیز را کنترل می کند)
بازی بازیگران از نقاط قوت اصلی اثر است. آن‌ها به‌خوبی توانسته‌اند مفهوم سرگردانی و گسست ذهنی را در بدن و بیان خود جاری کنند. نگاه‌ها، مکث‌ها و حرکت‌های ساده بار معنایی سنگینی به همراه دارند و تماشاگر را وادار می‌کنند تا به جای دنبال کردن روایت خطی، درگیر فضایی روان‌شناختی و فلسفی شود. این نوع بازی‌پردازی بیش از آنکه به هیجان لحظه‌ای متکی باشد، بر ساختن حس ماندگار تاکید دارد، حسی که حتی پس از پایان نمایش نیز در ذهن مخاطب ادامه می‌یابد. (حضور منصور اسکندری، افق ایرجی، مجید اقبالی و نقش قوی مرتضی علی دادی و انرژی و بازی بی نظیر مهرناز بختیاری و تمرکز و اجرای دیدنی از پگاه، مینا و فائقه عزیز و حضور تاثیرگذار حامد قنبری فراموش نشدنی است)

بااین‌حال، اثر در ریتم با دشواری‌هایی روبه‌روست. در بخش‌هایی، نمایش بیش از حد به سکوت و مکث تکیه می‌کند و این انتخاب گاه جریان تنش را از بین ... دیدن ادامه ›› می‌برد. همچنین برخی از ایده‌های متنی، به‌ویژه در ارتباط با مفهوم منطق‌گریزی، برای مخاطبی که با این زبان آشنا نیست کمی پیچیده و گنگ به نظر می‌رسد. اما همین گنگی نیز می‌تواند بخشی از تجربه اثر باشد، چرا که هیپوکامپوس (یا بهتر بگویم میثم عبدی و امید طاهری) قصد ندارد/ندارند با قطعیت سخن بگوید/بگویند، بلکه می‌خواهد/می خواهند تماشاگر را به دنیایی از پرسش‌ها پرتاب کند/کنند.

تماشای این نمایش تجربه‌ای‌ست شبیه فرو رفتن در آینه‌ای شکسته که هر تکه‌اش تصویری ناقص و مبهم از زندگی امروز ما را بازمی‌تاباند. از همین رو هیپوکامپوس نه سرگرمی ساده است و نه بیانیه‌ای مستقیم؛ بلکه سفری ذهنی و احساسی‌ست به درون آشفتگی‌های انسان معاصر.

امتیاز نهایی: 7.5 از 10
. . . . . . . . . . . . . . . . .
پ.ن : حرف زدن سایر تماشاچیان تمرکز تماشا را از بین می برد، دوباره به تماشای این اثر خواهم نشست.

فیلم «وحشی» با روایت زندگی زنی در آستانه‌ی فروپاشی، قدم در مسیر دشواری می‌گذارد. شراره سروش تلاش کرده با دوری از خط روایت سنتی، به فضایی شخصی و شاعرانه برسد که در آن صداهای سرکوب‌شده‌ی زنان شنیده شود. اما همین تلاش برای خلق فرمی استعاری، به پاشنه آشیل روایت بدل می‌شود. آن‌چه باید تماشاگر را درگیر کند، بیشتر در تار و پود نمادها گم می‌شود. فیلم بارها روایت را در آستانه‌ی بیان نگه می‌دارد اما هر بار عقب‌نشینی می‌کند، گویی از بیان مستقیم شرم دارد.
در نتیجه، نه قصه‌ای کامل ساخته می‌شود، نه تأثیری ماندگار. تلاش فیلم‌نامه برای ایستادن بر مرز واقعیت و ذهن، ستودنی‌ست اما نتیجه‌ی نهایی نه یک تجربه‌ی سینمایی کامل بلکه تمرینی بر حضور در تاریکی‌ست، بی‌آن‌که تماشاگر راهی به نور داشته باشد.

بازیگری | الهام کردا، ستون فروریخته‌ی زن بودن
تردیدی نیست که فیلم بر شانه‌های الهام کردا استوار است؛ بازیگری که بار روانی و فیزیکی نقش را با چنان دقتی حمل می‌کند که هر لرزش دست، هر نگاه، هر مکث، تبدیل به بخشی از جهان شخصیت می‌شود. کردا نقش زنی را بازی می‌کند که پیش از آن‌که حرفی بزند، بدنش حقیقت را فریاد می‌زند. بازی او، نمونه‌ای نادر از فروتنی بازیگر در برابر درد ... دیدن ادامه ›› شخصیت است.
در کنار او، رویا نونهالی حضوری کم‌رنگ و کنترل‌شده دارد که نه به برجستگی می‌رسد و نه آزاردهنده می‌شود. سایر بازیگران، صرفاً ابزاری‌اند برای تکمیل فضای روانی کاراکتر اصلی؛ نه شخصیت دارند، نه کنش.

فرم و اجرا | سکوت‌های خوش‌ساخت اما نابرآورده
شراره سروش در نخستین فیلم بلند خود نشان داده که دغدغه‌ی فرم دارد. فیلم در بسیاری از صحنه‌ها با زبان تصویر، موسیقی کمینه و طراحی میزانسن‌ دقیق کار می‌کند. اما فرم، زمانی مؤثر است که در خدمت یک روایت پویا و معناگر قرار گیرد. در «وحشی» این پیوند گسسته است. قاب‌ها زیبا هستند اما رنجی که باید از آن‌ها بچکد، بیشتر به سکون و رکود می‌ماند.
فیلم‌برداری و طراحی صحنه به خوبی تنهایی، بی‌پناهی و اضطراب روانی شخصیت را منتقل می‌کنند اما در غیاب ضرباهنگ مناسب و تدوینی روان، فیلم تبدیل به فضایی خفقان‌آور می‌شود که تماشاگر را نه درگیر بلکه دور نگه می‌دارد. جایی که استعاره از معنا تهی می‌شود و نمادها، به جای کمک، مسیر درک را سد می‌کنند.

نسبت با مخاطب | تجربه‌ای فروبسته و کم‌دسترس
فیلم «وحشی» نه در پی سرگرم‌کردن است، نه در جست‌وجوی همدلی فوری. این انتخاب اگرچه جسورانه است، اما در شیوه‌ی اجرا، باعث شده تجربه‌ی مخاطب مخدوش شود. اثر برای مخاطب خاص‌پسند ساخته شده، اما حتی در همین قلمرو محدود هم بیش از حد بسته و رمزآلود باقی می‌ماند. این‌همه فاصله‌گذاری میان شخصیت و مخاطب، سبب شده که حتی با وجود درد عمیق شخصیت زن، هم‌دلی پایداری شکل نگیرد.
با این حال، نباید انکار کرد که فیلم در گستره‌ی سینمای زنانه‌ی ایران، حضوری قابل توجه است. نه از آن‌رو که حرفی تازه دارد، بلکه چون تلاش می‌کند تجربه‌ی زیستی زن را از منظر درون روایت کند، نه از بیرون.

نقاط قوت و ضعف
فیلم بر پایه‌ی عملکرد الهام کردا و جسارت فرمی کارگردان ایستاده، اما با تکیه بر ضعف‌های بنیادین در روایت و برقراری ارتباط مؤثر، از رسیدن به یک اثر درخشان بازمی‌ماند.

نقاط قوت:
فیلم دارای اتمسفری غنی و کنترل‌شده است که با بازی درخشان کردا به سطحی از واقعیت احساسی نزدیک می‌شود. انتخاب زبان بصری مستقل نیز از سلیقه و جسارت کارگردان خبر می‌دهد.

نقاط ضعف:
بزرگ‌ترین ضعف فیلم، روایت گسسته، فرمالیستی و عدم ارتباط با مخاطب است. در فیلم نه کشمکشی جدی شکل می‌گیرد، نه ضرب‌آهنگی که شخصیت را به پیش ببرد. بسیاری از سکانس‌ها بیش از حد کش‌دار و تکراری‌اند، بدون آن‌که چیز تازه‌ای بیفزایند.

امتیازدهی نهایی:
بازیگری | 8 از 10
فیلمنامه | 6 از 10
کارگردانی | 5.5 از 10
تاثیرگذاری کلی | 5.5 از 10

تاسیان : میان عشق و تاریخ
تینا پاکروان، پس از "خاتون"، این بار در "تاسیان" ما را به سال‌های ملتهب ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ می‌برد. این سریال بیش از آنکه روایتی خطی از تاریخ باشد، سفری است به درون انسان‌هایی که در آستانه یک تحول عظیم اجتماعی، خود را در تلاطم عشق و ایدئولوژی گم کرده‌اند. "تاسیان" واژه‌ای گیلکی است که به معنی دلتنگی و بی‌قراری ناشی از فراق و دوری است. این انتخاب نام، از همان ابتدا راه را برای خوانش من می‌گشاید؛ چرا که این سریال تماماً درباره‌ی "تاسیان" است، اما نه فقط دلتنگی از دوری معشوق، بلکه تاسیانی عمیق‌تر، از دست رفتن هویت و گم‌شدن در پیچ و خم‌های تقدیر. اینجا تاریخ بسترِ داستان است، اما روانشناسی شخصیت‌ها، همان هسته سخت و مرکزی است که این نقد بر آن بنا می‌شود.
درام پاکروان، بیش از آنکه به وقایع بیرونی بپردازد، به شکاف‌های درونی شخصیت‌هایش نقب می‌زند. هر حرکت، هر تصمیم، و هر نگاه در این سریال، پژواکی از یک تضاد درونی است. "تاسیان" تلاش می‌کند تا مفهوم عشق را نه به عنوان یک احساس ساده، بلکه به مثابه یک نیروی محرک و مخرب در دل تاریخ به تصویر بکشد. این همان نقطه‌ای است که سریال از یک درام عاشقانه کلیشه‌ای فاصله می‌گیرد و به یک اثر قابل تأمل تبدیل می‌شود.

روانشناسی شخصیت‌ها، آینه‌هایی در برابر آینه

امیر: قهرمانی در جستجوی اعتبار
امیر (هوتن شکیبا) یک قهرمان کلاسیک نیست؛ او مردی است که در ... دیدن ادامه ›› تقاطع ایدئولوژی و عشق قرار گرفته. تلاش او برای کسب موقعیت اجتماعی، نه از سر جاه‌طلبی صرف، بلکه پاسخی است به نیاز عمیق او برای "کفایت" و "اعتبار". این نیاز، ریشه در یک خلاء درونی دارد؛ خلاء تأیید از سوی پدر و جامعه‌ای که او را در جایگاه دلخواهش نمی‌بیند. عشق او به شیرین، کاتالیزوری است که این نیاز را شعله‌ور می‌سازد. امیر برای رسیدن به شیرین، حاضر است مرزهای اخلاقی خود را جابجا کند و قدم در مسیری بگذارد که هویت او را تهدید می‌کند. این مسیر، مسیری پرخطر است؛ چرا که او هر چه به هدف نزدیک‌تر می‌شود، از خودِ واقعی‌اش دورتر می‌گردد.

شیرین: تجلی یک انتخاب معصومانه
شیرین (مهسا حجازی) نمادی از نسلی است که در آستانه تغییرات بزرگ، در میان سنت و مدرنیته سرگردان است. او در ظاهر یک دختر معصوم و عاشق‌پیشه است، اما انتخاب‌هایش، چه در عشق و چه در زندگی، او را به سمتی می‌برد که در نهایت بهای سنگینی برای آن می‌پردازد. عشق او به امیر، یک عشق ساده نیست؛ بلکه جستجوی او برای رهایی از چارچوب‌های سخت و بی‌روح خانوادگی و اجتماعی است. شیرین آرزوی آزادی دارد، اما این آرزو در تلاطم حوادث تاریخی به یک کابوس تبدیل می‌شود. پایان تلخ او، نه تنها یک حذف دراماتیک، بلکه نمادی از قربانی شدن معصومیت و سادگی در برابر خشونت و بی‌رحمی‌های تاریخ است.

سعید: سایه‌ای از قدرت و فساد
سعید (صابر ابر)، دوست صمیمی امیر، شخصیتی است که به آرامی و بی‌صدا به سوی تباهی می‌رود. او نمونه‌ای از انسانی است که قدرت، چگونه می‌تواند روح و وجدان او را تسخیر کند. او در ابتدا فردی جوان و با انگیزه به نظر می‌رسد، اما داستان او در دل ساختار قدرت، او را به سمت یک شرور کلاسیک سوق نمی‌دهد؛ بلکه او را به یک قربانی تبدیل می‌کند، قربانیِ نظامی که برای بقای خود، روح‌های جوان را می‌بلعد. مرگ او در سریال، نه تنها یک حذف دراماتیک، بلکه نقطه‌ی عطفی است که امیر را درگیر یک جنگ درونی عمیق‌تر با وجدان خود می‌کند.

عشق، نه یک لحظه، که یک سفر درونی
آنچه عشق در "تاسیان" را از سایر آثار متمایز می‌کند، رویکرد شاعرانه و روانشناختی آن است. عشق در اینجا، سطحی و کلیشه‌ای نیست؛ بلکه ریشه در تضاد، تردید، سکوت و مکث دارد. روابط پیچیده میان شخصیت‌ها، به ویژه امیر و شیرین، در بستری از تفاوت‌های طبقاتی، فرهنگی و سیاسی شکل می‌گیرد. عشق آن‌ها، نه یک انتخاب آسان، بلکه یک مبارزه است؛ مبارزه‌ای با خانواده‌ها، جامعه و حتی با خودشان. این تقابل‌ها، عشق آن‌ها را انسانی‌تر و واقعی‌تر می‌کند.

فرهنگ و سنت: دیوار یا بستر؟
سریال به خوبی نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ و سنت، می‌توانند هم دیوار باشند و هم بستر. خانواده شیرین، نمادی از طبقه‌ای است که برای حفظ موقعیت و جایگاه خود، حاضر به قربانی کردن احساسات و آرزوهای دخترشان است. در مقابل، امیر تلاش می‌کند تا از دل این سنت‌ها و مرزبندی‌ها عبور کند. این تقابل، نشان‌دهنده آن است که چگونه ساختارهای فرهنگی و اجتماعی، بر تصمیمات فردی تأثیر می‌گذارند و چگونه عشق، می‌تواند نیروی مقاومت در برابر این ساختارها باشد.

فرم روایی: نگاهی به گذشته از دریچه امروز
پاکروان در "تاسیان" تلاش می‌کند تا تاریخ را نه به عنوان یک روایت خشک و خالی، بلکه به مثابه یک آینه برای امروز به تصویر بکشد. این سریال با به تصویر کشیدن وقایع سال‌های ۵۶ و ۵۷، به طور غیرمستقیم به مخاطب امروزی یادآوری می‌کند که ریشه‌های بسیاری از مسائل کنونی، در همان دوران نهفته است. این شیوه روایی، سریال را به یک اثر تأثیرگذار تبدیل می‌کند، چرا که مخاطب را به تأمل در پیوندهای گذشته و حال وامی‌دارد.

طراحی صحنه و لباس: فراتر از نوستالژی
طراحی صحنه و لباس در "تاسیان"، فراتر از یک نمایش نوستالژیک از دهه پنجاه است. هر لباس، هر شیء و هر فضا، با دقت و وسواس انتخاب شده تا بازتابی از وضعیت روانی و اجتماعی شخصیت‌ها باشد. این دقت در جزئیات، به سریال عمق و اعتبار می‌بخشد و فضای آن دوران را به شکلی ملموس به تصویر می‌کشد.

و اما تاسیان، مرثیه‌ای برای عشق و گناه
در نهایت، "تاسیان" یک مرثیه است؛ مرثیه‌ای برای عشق‌هایی که در تلاطم تاریخ، قربانی می‌شوند و گناه‌هایی که به نام عشق و آرزو، سرنوشت‌ها را تغییر می‌دهند. این سریال با تمام نقاط قوت و ضعفش، تلاشی جسورانه است برای نگاه به گذشته، نه به عنوان یک موزه تاریخی، بلکه به مثابه یک آزمایشگاه روانشناختی که در آن، مرزهای ناپیدای روح انسان، در برابر چشمان ما آشکار می‌شود. "تاسیان" ما را در دلتنگی خود رها می‌کند؛ دلتنگی برای آنچه بود، آنچه می‌توانست باشد، و آنچه که در نهایت از دست رفت.
- - -
پ.ن : باید عنوان کنم که درس هایی که از مفاهیم این سریال به ویژه (و با تاکید) از آزمایشگاه روانشناختی آن گرفتم را بسیار دوست داشتم. حالا انگار بیشتر فهمیدم ریشه مخالفت ها و تفاوت های میان نسل ما و پدران و مادران مان در چیست و چرا فرهنگ و اجتماع ما، - امروز - این گونه است.

نقد فیلم: رمانتیسم عماد و طوبا
به کارگردانی کاوه صباغ‌زاده

کاوه صباغ‌زاده پس از تجربه نسبتاً موفق ایتالیا ایتالیا، بار دیگر به سراغ جهان عاشقانه‌ای رفته که در آن خیال و واقعیت به‌نرمی با هم می‌آمیزند. رمانتیسم عماد و طوبا تلاش می‌کند قصه یک رابطه عاشقانه را از کودکی تا کهن‌سالی در بستری فانتزی و رنگارنگ روایت کند؛ اما آنچه روی پرده نقش می‌بندد، بیشتر از آنکه عاشقانه‌ای انسانی و تأثیرگذار باشد، یادآور مجموعه‌ای از تصویرهای کارت‌پستالی و جملات آماده روان‌شناختی است.

روایت و ساختار داستانی
فیلم از همان ابتدا با نریشن و فضاسازی فانتزی، جهان خود را معرفی می‌کند؛ دنیایی که آدم‌ها بیشتر به تیپ شباهت دارند تا شخصیت. اقتباس آزاد ... دیدن ادامه ›› فیلم از کتاب «جستاری در باب عشق» آلن دوباتن، به‌جای آنکه عمق فکری به روایت بدهد، آن را به سطحی از تأملات عامه‌پسند فروکاسته است. نریشن‌ها، به جای انسجام‌بخشی به داستان، در بسیاری از لحظات حکم وصله‌هایی ناهمگن را دارند که از بیرون به روایت تحمیل شده‌اند.

بازی‌ها و شخصیت‌پردازی
حسام محمودی و الناز حبیبی با تکیه بر انرژی و حضور گرم خود، سعی در باورپذیر کردن رابطه عماد و طوبا دارند. با این حال، عمق‌نداشتن شخصیت‌ها و دیالوگ‌های اغلب سطحی، مانع از شکل‌گیری پیوندی احساسی میان مخاطب و زوج اصلی می‌شود. علی انصاریان نیز در یکی از آخرین نقش‌آفرینی‌هایش، گرچه حضوری دلنشین دارد، اما در همان دام کلیشه‌ها گرفتار است و مجالی برای بروز طیف‌های مختلف بازی پیدا نمی‌کند.

جهان بصری و ریتم فیلم
فیلم‌برداری، طراحی صحنه و رنگ‌بندی با هدف خلق جهانی رؤیاگون انجام شده‌اند؛ اما نتیجه نهایی بیشتر شبیه تیزری تبلیغاتی از زندگی ایده‌آل است تا تصویری از یک زندگی واقعی. این فانتزی اغراق‌شده، در نبود عمق دراماتیک، مخاطب را از تجربه‌ای حسی دور می‌کند. تدوین و ریتم نیز هرچند نرم و هماهنگ‌اند، اما فاقد ضرباهنگ احساسی‌اند و در صحنه‌هایی که باید تأثیرگذار باشند، دچار سکون می‌شوند.

در یک نگاه منتقدانه
رمانتیسم عماد و طوبا فیلمی است خوش‌رنگ و لعاب با نیت‌های خوب، اما سطحی در اجرا. نه پیام‌های روان‌شناسانه‌اش به عمق می‌رسند، نه جهان فانتزی‌اش آن‌قدر منسجم است که بتوان به آن دل بست. این فیلم بیشتر از آنکه اثری در ستایش عشق باشد، به یادداشت‌های پراکنده‌ای شبیه است درباره آنچه «عشق» باید باشد. و همین «باید»‌های ذهنی، اجازه نمی‌دهند با واقعیت زندگی، که پر از تناقض و تزلزل است، روبه‌رو شویم.

امتیازدهی :

بازیگری | 5.5/10
فیلم‌نامه | 4.5/10
کارگردانی | 4/10
تأثیرگذاری | 4.5/10

نوشته : سعید رهنما

نقد فیلم: پرویز خان
به کارگردانی علی ثقفی

در نخستین تجربه بلند سینمایی‌اش، علی ثقفی به سراغ چهره‌ای رفته که هم در تاریخ فوتبال ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و هم در حافظه اخلاقی بسیاری از مردم مانده است: پرویز دهداری. اما «پرویز خان» به‌جای تبدیل‌شدن به یک درام زندگی‌نامه‌ای دقیق و پرکشش، بیشتر شبیه یک تصویر کاریکاتوری از یک اسطوره اخلاق شده است؛ تصویری که نه عمق دارد، نه تپش، نه جان.

روایت و درون‌مایه
فیلم سعی دارد بازسازی‌ای دراماتیک از مقطعی حساس در زندگی پرویز دهداری ارائه کند؛ دوران پس از استعفای گروهی بازیکنان تیم ملی و تصمیم او ... دیدن ادامه ›› برای ساختن تیمی تازه. اما روایت نه با تکیه بر واقع‌گرایی جلو می‌رود و نه در تخیل خود جهان منسجمی می‌سازد. بسیاری از لحظات فیلم، بیشتر محصول تلاش برای اسطوره‌سازی است تا روایت‌گری؛ تلاشی که نه‌تنها قانع‌کننده نیست، بلکه باعث فاصله گرفتن مخاطب از شخصیت اصلی هم می‌شود.

بازیگری و شخصیت‌پردازی
شاید مهم‌ترین ضعف فیلم در همین‌جاست. انتخاب بازیگران، خصوصاً برای نقش پرویز دهداری، ناامیدکننده است. در حالی که این نقش نیازمند بازیگری با اقتدار درونی، سادگی و نوعی وقار طبیعی بود، اجراها عمدتاً سطحی و گاه تصنعی‌اند. نه شیمی مناسبی میان بازیگران شکل می‌گیرد، نه درک درستی از موقعیت در لحظات حساس وجود دارد. در نتیجه، شخصیت‌ها در حد تیپ‌هایی باسمه‌ای باقی می‌مانند.

میزانسن و کیفیت بصری
با وجود تلاش‌هایی در بازسازی فضای دهه ۶۰، فیلمبرداری ساده‌انگارانه و قاب‌بندی‌های خنثی، مانع شکل‌گیری فضای بصری منسجم می‌شوند. فیلم‌برداری در بهترین حالت کار راه‌انداز است و تدوین هم با وجود سعی در حفظ ریتم، فاقد ضرباهنگ دراماتیک است. لحظات عاطفی آن‌چنان که باید ضربه نمی‌زنند و صحنه‌های ورزشی هم تنش ندارند. نتیجه، فیلمی است که مدام از سطح عبور می‌کند، اما هرگز در لایه‌ای عمیق‌ فرو نمی‌رود.

موسیقی و فضاسازی
موسیقی گاه بیش از حد گل‌درشت است و سعی دارد با تأکید افراطی، بار معنایی فیلم را سنگین‌تر کند. در حالی که محتوا خود یارای چنین فشاری را ندارد. لحن کلی فیلم نیز بیش از آنکه حماسی یا تأمل‌برانگیز باشد، درگیر نوعی روایت گلخانه‌ای و ساختگی است که نه حس واقعی می‌سازد، نه شور سینمایی.

در یک نگاه منتقدانه
پرویز خان نه یک فیلم‌ِ زندگی‌نامه‌ای موفق است و نه یک اثر درخور درباره شخصیت تاریخی محبوب. فقدان انتخاب‌های جسورانه، پرداختی سطحی و ناتوانی در ساختن فضایی تأثیرگذار باعث شده تا اثری که می‌توانست به یکی از فیلم‌های مهم سینمای ورزشی ایران تبدیل شود، به محصولی فراموش‌پذیر بدل گردد؛ فیلمی که زیر بار نام شخصیتش، خم شده و فرومی‌ریزد.

امتیازدهی:

بازیگری | 4/10
فیلم‌نامه | 3/10
کارگردانی | 3/10
تأثیرگذاری | 4/10

نوشته : سعید رهنما

نقد فیلم: پول و پارتی
به کارگردانی سعید سهیلی

«پول و پارتی» تلاشی است برای ترکیب سرگرمی عام‌پسند با قصه‌ای عاشقانه، در دل فضای شهری و مدرن تهران. فیلمی که در ظاهر می‌خواهد داستانی اجتماعی و تلخ را با روکش طنز روایت کند، اما در عمل، بیش از آن‌که بتواند به دغدغه‌ای واقعی بپردازد، در دام کلیشه‌ها و فرم بازاری گرفتار می‌شود.

روایت و درون‌مایه
قصه فیلم حول زندگی چند جوان شکل می‌گیرد که درگیر مسائلی مثل عشق، رفاه، تبعیض طبقاتی و البته پول‌اند. داستان با ریتمی نسبتاً تند آغاز می‌شود، اما در میانه راه، با افت ساختاری جدی روبه‌روست. نه گره‌افکنی‌ها پخته‌اند و نه اوج درام آن‌چنان که باید، تأثیرگذار. فیلم‌نامه بیش از آن‌که محصول ... دیدن ادامه ›› درک موقعیت اجتماعی شخصیت‌ها باشد، گویی حاصل ترکیب فرمول‌های امتحان‌پس‌داده‌ی سینمای تجاری است. اگرچه در برخی دیالوگ‌ها تلاش شده تا ردپایی از نقد اجتماعی به چشم آید، اما لحن غیرمنسجم و روایت شتاب‌زده باعث شده تا پیام فیلم هرگز فرصت شکل‌گیری و نفوذ نیابد. اما در کل اصلا راضی کننده نیست...

شخصیت‌ها و بازی‌ها
در رأس گروه بازیگران، ساعد سهیلی، پردیس احمدیه و امیر جعفری قرار دارند. آنچه بازی‌ها را از تأثیرگذاری بازمی‌دارد، نه‌فقط کارگردانی سردرگم، بلکه پرداخت ناتمام شخصیت‌هاست. هیچ‌یک از نقش‌ها عمق نمی‌یابند و شخصیت‌ها در حد تیپ باقی می‌مانند. بازی پردیس احمدیه در لحظاتی از فیلم توانسته تنشی درونی را منتقل کند، اما فقدان مسیر شخصیتی روشن، او را از باورپذیری دور می‌کند. امیر جعفری نیز با آن‌که سابقه خوبی در ایفای نقش‌های خاکستری دارد، در این فیلم عملاً درگیر بازیِ تکراری خود شده و چیز تازه‌ای ارائه نمی‌دهد. تنها شاید مهدی هاشمی اندکی حس بازی های گذشته را منتقل می کند...

میزانسن و جهان بصری
تهرانِ «پول و پارتی» پرزرق‌وبرق، لوکس و خالی از مردم است. فیلم با استفاده از لوکیشن‌های گران‌قیمت و نورپردازی تجملی، می‌کوشد فضایی فریبنده بسازد. اما این طراحی بصری که گاه به تبلیغات نزدیک می‌شود، نه‌تنها کمکی به روایت نمی‌کند، بلکه در بسیاری صحنه‌ها حواس مخاطب را از مضمون اصلی پرت می‌کند. استفاده مکرر از برندها و نماهای نمایشی، این گمان را تقویت می‌کند که گاه فیلم بیش از آن‌که روایتی سینمایی باشد، شبیه ویترینی است برای تبلیغ سبک زندگی خاص.

لحن، موسیقی و تدوین
لحن فیلم، بین کمدی موقعیت و درام اجتماعی در نوسان است و همین دوگانگی باعث شده نتواند هویت روشنی برای خود تعریف کند. موسیقی در اغلب لحظات، صرفاً تزئینی است و نقش روایی ندارد. تدوین نیز با وجود تلاش برای حفظ ضرباهنگ، نتوانسته فضای احساسی لازم را در صحنه‌های کلیدی ایجاد کند.

در یک نگاه منتقدانه
پول و پارتی از آن‌دسته فیلم‌هایی است که بیش از آن‌که بخواهد چیزی بگوید، صرفاً تلاش می‌کند خوش‌رنگ و لعاب باشد. محصولی که نه طنز موفقی است، نه ملودرامی باورپذیر. تکرار فرمول‌های سطحی، شوخی‌های بی‌رمق، و تلاش بی‌ثمر برای ساختن یک قهرمان اجتماعی از دل یک ضدقهرمان بی‌ریشه، این فیلم را در رده آثاری قرار می‌دهد که با وجود بودجه و تبلیغات، فراموش‌پذیر باقی می‌مانند و بد ...

امتیازدهی:

بازیگری | 4/10
فیلم‌نامه | 2.5/10
کارگردانی | 3/10
تأثیرگذاری | 2.5/10

نوشته سعید رهنما | راوی مرزهای ناپیدای اجرا

نقد فیلم: رویای سهراب
به کارگردانی علی قوی‌تن

در روزگاری که سرعت، خشونت و هیجان سطحی، قواعد نانوشته‌ی بخش عمده‌ای از سینمای جریان اصلی را رقم می‌زند، «رویای سهراب» اثری‌ست که نه تنها از این قواعد پیروی نمی‌کند، بلکه عامدانه آن‌ها را کنار می‌زند تا در خلوتی شاعرانه، در سکوتی پرمعنا، و با نگاهی درون‌گرایانه، مخاطب را به تماشای جهانِ یک شاعر بنشاند. فیلم نه روایتی کلاسیک از زندگی سهراب سپهری‌ست، نه زندگینامه‌ای مستندگونه؛ بلکه کوششی‌ست برای نزدیک شدن به آن حس و نگاه خاصی که سهراب در شعر و نقاشی‌اش تجلی داده بود.
علی قوی‌تن که علاوه بر نویسندگی و کارگردانی، نقش اصلی فیلم را نیز بر عهده دارد، تلاش کرده با اتکا به شباهت فیزیکی و نوعی درون‌گرایی کنترل‌شده، سهرابی سینمایی بیافریند که نه قهرمان است و نه ضدقهرمان؛ انسانی‌ست در جست‌وجوی معنا، در مواجهه با طبیعت، و در گفت‌وگوی بی‌پایان با خودش. این انتخاب، جسورانه و در عین حال پرریسک است؛ چراکه هم بار معنایی نقش را دوچندان می‌کند، و هم به مخاطب این اجازه را می‌دهد تا بدون واسطه‌ی آشنا، با شخصیت ... دیدن ادامه ›› روبه‌رو شود.
فیلم با پرهیز از روایت خطی و استفاده از ساختاری اپیزودیک، تماشاگر را دعوت می‌کند تا قطعاتی از یک پازل احساسی را کنار هم بچیند؛ پازلی که بیشتر بر مبنای حس و فضاست تا حادثه و کنش. قاب‌بندی‌ها با دقت و آرامش انتخاب شده‌اند، نورپردازی غالباً ملایم است، و صدای طبیعت – از باد گرفته تا شرشر آب – به جای موسیقی پرطمطراق، نقش همراه را بازی می‌کند. البته در برخی صحنه‌ها، موسیقی به‌جا و مؤثر وارد می‌شود، اما در مجموع این سکوت و بافت صوتی طبیعی‌ست که روایت را به پیش می‌برد.
با این حال، فیلم در برخی بخش‌ها دچار افت ریتم می‌شود؛ لحظاتی که بیش از آن‌که حسی را منتقل کنند، صرفاً ایست می‌کنند و خلسه‌ای مصنوعی به مخاطب تحمیل می‌کنند. این ایستایی اگرچه در راستای خلق فضای سهراب‌گونه در نظر گرفته شده، اما گاهی به قیمت قطع پیوند مخاطب با روایت تمام می‌شود. به‌خصوص برای بیننده‌ای که با آثار سهراب آشنا نیست، این کندی ممکن است خسته‌کننده و حتی گنگ باشد.
شخصیت‌های فرعی فیلم – از جمله نقش‌های بازی شده توسط مهدی سلطانی، بهاره کیان‌افشار و ترلان پروانه – گرچه در ترکیب کلی فیلم خوب نشسته‌اند، اما فرصت چندانی برای بسط و پرداخت ندارند. آن‌ها بیشتر نشانه‌هایی‌اند برای همراهی یا ایستادن در برابر جهان ذهنی سهراب، تا شخصیت‌هایی مستقل و دارای عمق. همین نکته باعث می‌شود تعاملات انسانی در فیلم، گاه تصنعی یا ناکافی به نظر برسد و ارتباط عاطفی مخاطب با پیرامون سهراب ضعیف بماند.
با این حال، لحظاتی در فیلم هست که درخشان‌اند؛ جایی که تصویر، بازی، نور و سکوت در ترکیبی درونی به شعر نزدیک می‌شوند. این لحظات – گرچه اندک‌اند – اما اصیل و تأثیرگذارند. نمونه‌هایی که نشان می‌دهند سینما اگر بخواهد، می‌تواند ترجمان احساسی از جهان یک شاعر ارائه دهد، بی‌آن‌که بخواهد شعر را کلمه به کلمه بازگو کند.
در نهایت این فیلم بیش از آنکه اثری مخاطب‌پسند باشد، فیلمی‌ست برای مخاطب جوینده. برای کسی که حاضر است به جای پاسخ، پرسش دریافت کند؛ به جای حادثه، حال؛ و به جای پیام، تأمل. در این معنا، فیلم از جنس همان شعرهایی‌ست که سهراب برای ما به یادگار گذاشت: شفاف، آرام، صبور و گاه گریزان.

امتیازدهی :

بازیگری | 6.5/10
فیلم‌نامه | 6/10
کارگردانی | 6/10
تأثیرگذاری | 6/10

نوشته سعید رهنما | راوی مرزهای ناپیدای اجرا

پ.ن : «رویای سهراب» نه زندگینامه‌ای مستندگونه‌ است، نه اقتباسی آزاد؛ بلکه تلاشی‌ست برای ساختن تجربه‌ای سینمایی از زیستن در جهان یک شاعر. تجربه‌ای که اگرچه گاه از تپش می‌افتد، اما در لحظاتی، به نرمی و لطافت شعر نزدیک می‌شود. این فیلم، بیش از آنکه درباره سهراب باشد، تماشای جهان از دریچه چشم اوست؛ و این، کاری‌ست که کمتر سینماگری جرات انجامش را دارد.