پژوهش چیست؟ پژوهش یا تحقیق یک روند هوشمندانه هوشیار و خلاقانه و روشمند برای یافت، بازگویی و بازنگری پدیده ها رخدادها، رفتارها و انگاشته ها است. پژوهش همچنین برای استفاده از پدیده های موجود برای دست یافتن به راهکارهای عملی و فناوری ها به کار می رود. اگر نخواهیم به پیش از گروتفوسکی بازگردیم باید بگویم که یکی از معاصرترین پژوهشگران در دنیای تئاتر یرژی گروتوفسکی است. او در اغاز کار این پرسش را برای خود پیش کشید، تئاتر چیست ؟ او در کاوش برای دادن پاسخی به این پرسش دریافت که تئاتر می تواند بدون گریم، لباس، دکور حتی صحنه نورپردازی و تاثیرات صوتی و تصویری وجود داشته باشد اما بدون رابطه بین تماشاگر و بازیگرف نه.
سوال اول اینجاست که اثر محمد مساوات چه چیزی را می پژوهد؟ ایا اصلا به دنبال پژوهیدن است یا به دنبال خودنمایی ترکیبی بین سینما و تئاتر؟ جلوتر که می رویم با دنیای اثار یوجینیو باربا اشنا می شویم، زمانی که تئاتر اودین در سال 1964 توسط وی بنیان نهاده شد او سه سال در کارگاه های گروتوفسکی روزگار گذرانده بود. تئاتر او مستقیما با تجربه بنیادین هر شخص حاضر در نمایش و با آن چه یونگ ناخودآگاه همگانی می نامد سرو کار دارد. ... دیدن ادامه ›› این در واقع همان تئاتر نمادها ست. باربا معتقد است حرفه ما به ما امکان دگرگونی خودمان و سپس جامعه را می دهد منظور این نیست که ما در فکر نجات جامعه به وسیله تئاتر هستیم. ما مدعی قدرت و قابلیت برگرفتن نقاب از چهره دیگر مردمان را نیستیم ما در پی افشا کردن خودمان هستیم.
پیتر بروک در مصاحبه ای با تلویزیون بی بی سی می گوید هنگامی که تئاتر روراست باشد در آن لحظه ای از حقیقت واقعی است و هنگامی که چنین لحظه ای پیش بیاید دگرگونی در ادراک رخ می دهد همه ما اغلب اوقات دربرابر واقعیت کور هستیم. اما زمانی که زندگی یا جنبه ای از زندگی با دقت بیشتری نگریسته شود، انگاه غذای روح فراهم می شود. از طرفی دیگر در مسئله پژوهش در تئاتر اودین مسئله اصلی این است که هر بازیگر وقت و شرایط لازم برای پژوهش خاص خود را داشته باشد و این همان مفهوم بازیگر ارگانیک از نظر مارتاگراهام، باربا و بروک است، حال، چه کسی این ادعا را مطرح کرده است که سینما از تئاتر منشعب شده است ، خدا داند و بس! این ادعا امری ست گنگ، مبهم و بدون پایه علمی، چرا که سینما با خلق دوربین و ضبط نخستین فیلم برادران رایت، ورود قطار به ایستگاه، به طور رسمی متولد شد. این که در تئاتر وسینما عناصر مشترک در آن شکی نیست اما این که شما بگویی هواپیما بر اساس دوچرخه ساخته شده است و چون هر دو وسیله نقلیه اند و چون دو چرخه زودتر ساخته شده و بعد هواپیما، پس هواپیما از روی دوچرخه ساخته شده، حرفی کاملا غیرعلمی و احساسی است البته، این مقایسه هدفش مقایسه تئاتر با دوچرخه و سینما با هواپیما نیست که این مثالی است مع الفارق برای دور بودن مبحث سینما و تئاتر از یکدیگر و این که کارگردانان تئاتر مستند همچون پیتر وایس یا کارگردانان تجربه گرا در ایران مثل امیررضا کوهستانی و ... بارها و بارها دست به تلفیق فیلم های سینمایی و یا فیلم هایی از بازیگران در حین اجرا زده اند، و این تجربه ای است بس تکراری که هر ساله شاهده چند نمونه از آن در اجراها هستیم. همچنین، ژاک کوپو به عنوان پدر تئاتر مدرن تاکید می کند هنر تئاتر از اول تا اخرش هنر بازیگری ست. تو خیلی زود به این نکته پی خواهی برد.
حال این که اقای اشفته تاکید دارد که سینما زاییده تاتر است و حالا به یک فرزند ناخلف بدل شده است، بسیار غلط غیر علمی و بی دلیل و اساس است. تئاتر ، سینما، رادیو و تلویزیون و روزنامه ، نمایشنامه، فیلمنامه و ... هر کدام رسانه هایی متفاوت با اهدافی متفاوت هستند که مشترکاتی دارند. پس در وهله اول ما با اثری بدیع روبه رو نیستیم چوت تلفیق سینما و تئاتر بسیار دیده شده است چه در جهان و حتی در ایران.
در مورد دیالوگی نویسی ضعیف است، بلی ضعیف است، دیالوگ بر چند عنصر استوار است و تفاوتش در این است داستان را به جلو می برد، درگیری ایجاد می کند و اتفاقات را به اوج سوق می دهد که من در نمایش های قبلی که از ایشان دیدم مثل بیضائی، خانه واده، بی پدر این ضعف را به شدت ضعف کرده ام، گفتگوهای احساسی جایگزین دیالوگهای پیش برنده.
از طرفی نویسنده، تاکید دارد بازیگر اقا بد بود. بد چیست؟چه معیاری برای سنجش خوب یا بد وجود دارد؟ خوب یا بد نسبت به کدام سبک وسیاق بازیگری؟
و این که تاکید شده است بازیگر خانم دائما سوئیت شدن از بیان تئاتری به بیان سینمایی است چه مفهومی دارد؟ به قول معروف کلی گویی آفت است. با دلائل و جزئیات بر اساس مباحث علمی صحبت کنید؟
حال بدانیم و آگاه باشیم که بازیگران بر اساس تئوری کارگردان و هدایت او کار می کنند، اگر بازیگران بدند پس کارگردان بد است چرا که نتوانسته او را هدایت کند و یا در انتخاب بازیگر اشتباه کرده، پس کارگردان آن چنان که بر آن تاکید شده است قوی عمل نکرده است. چرا که بارها تاکید شده که بزرگان دنیای تئاتر می گویند، تئاتر چیزی جز ارتباط میان بازیگر و تماشاگر نیست و بقیه زینتی است بر آن.
در انتها، تاکید داشته اید که امیدوارم آقای مساوارت عزیز دچار غرور و کبر نشده باشند که متاسفانه شده اند!
این که اقای مساوات نمی گویم کپی اما با کلاژی از فیلم ها و دیالوگ های دیگرا هنرمندان بزرگ سرپا کرده است ایراد نیست، ایراد جایی ست که ایشان هیچ جا ذکر نمی کنند بر اساس کدام اثر ، و اثر را متعلق به ذهن خلاق خودشان می دانند.
«و من الله توفیق»