با تمامی جزئیات

موافقم اقای نصیری ممنون از نگاه تیز بینانه و دقت بی حد و عالیتون

سلام و ممنون بابت استفاده از مثال آشپزی، بی ربط نبود...
در خصوص بحث گنگی ای که در پرداخت شخصیت علیرضا مطرح کردی، به نظرم قدری ساده انگارانه میاد تحلیل شما. از این بابت که چطور وقتی شما به این نکته که نویسنده و کارگردان کار رو از جهت احترام به شعور مخاطب مورد تصدیق قرار میدی، فکر نمی کنید که این نوع گنگی عامدانه و با تحلیلی از جنس کمی پیچیده تر در شخصیت پردازی مواجه ایم؟ به نظر شما آیا ساخت و پرداخت یک قصه ی مشخص و سر راست کار خیلی سختی هست برای تفهیم دلایل خودکشی علیرضا؟ من اینطور فکر نمی کنم لااقل زمانیکه ما به گفته شما با دوشخصتیتی که قصه ها و روایت و دلایل واضحی برای خودکشی دارن در همین اثر روبروئیم، پس کمی دنیا و ساختار درام و شخصیت پردازی رو فارغ از اصولی که در کتاب آشپزی برای ما می نویسند هم میشه دید.
در مورد بحث تبدیل موقعیت و بحران هم ایضا تصور می کنم اساسا وابستگی و دغدغه ی شما در تبدیل پیام اثر به امر اجتماعی دقیقا در همون پایان ... دیدن ادامه ›› بندی متن یک بحران ایجاد می کنه، همین که نویسنده ای که خودش در حال خلق و هدایت اشخاص بازی هست تبدیل به بازیگر میشه، چون برای دردی که مطرح می کنه درمانی نیست و اون سرگشتگی های نسل جوان امروز هست، از این هولناک تر که خالق هم در کار مخلوق اسیر هزارتوی دردهای شناخته و ناشناخته اش میشه و از همون مسیری میره که خودش نقشه اش رو کشیده؟
من معتقدم برخی از آثار نیاز به بازبینی دارند بدلیل اینکه احساسات و منطق های ما در مرتبه ی دوم مواجهه به تناسب بهتری کنار هم دست به تحلیل و قضاوت میزنند. ممنونم از شما

از گروه محترم نمایش بی نهایت سپاسگزارم بابت توجه به این نوشته امیدوارم اجراهای موفقی رو پیش رو داشته باشند.

جناب بابکی عزیز بنده نوازی فرمودید حبذا بر این همه بنده نوازی :)

میثم دیانتی عزیز سلام. ممنون که این نوشته رو خوندید پوزش میخوام اگه در پاسخ به نکاتی که مطرح کردید کمی تاخیر شد.

1. خوشحالم که توضیحات آشپز وار! من توجهتون رو جلب کرد :) تقریبا در مورد هر نمایشی این بحث ها صدق می کنه و اختصاص به این کار نداره.

2. اجازه میخوام شیوه نگاه شما به این بحث رو نپذیرم. هر چقدر هم که به توانایی و دغدغه مندی نویسنده و کارگردان اذعان داشته باشم اگر ... دیدن ادامه ›› نکته ای از دید من خطا باشه طبعا باید بگم و نمیشه به اتکای این حرف که «حتما کارگردان تحلیلی پشت این مساله داشته» مساله رو حل شده در نظر بگیرم. من سعی می کنم فقط خود اثر رو نگاه کنم و فراموش کنم نویسنده و مولف چه کسیه و آیا میشناسمش یا نه (گرچه در مورد خیلی از آثار به ویژه آثار افراد معروف این کار واقعا سخته).

3. نمی دونم تراشیدن دلیل برای خودکشی کار سختیه یا آسون فقط می تونم بگم من چیزی از دلایل علیرضا دستگیرم نشد. دو نفر دیگه دلایل مشخصی مثل جن زدگی یا عذاب وجدان ناشی از قتل دوست دارند.

4. فرض کنیم دلیلی پیچیده تر برای شخصیت علیرضا وجود داره. چرا نمایش این کاراکتر رو با این پیچیدگی متمایز کرده؟ فکر کنم قبول داشته باشید که «پرسه های موازی» قهرمان محور نیست (البته اگه راوی رو قهرمان در نظر نگیریم) و قرار نیست قهرمان داستان و زاویه دید ما محدود به ذهن علیرضا باشه بلکه روایت هر سه نفر رو به صورت یکسان می شنویم.

5. نظر خود شما چیه؟ علیرضا چرا این همه خودکشی می کنه؟ دلیلش برای شرکت تو این بازی چیه و قرینه شما برای این دلیل رو در کجای نمایش میشه پیدا کرد؟ می پرسم چون خودم نفهمیدم و به نتیجه ای نرسیدم.

6. اما در مورد موقعیت و بحران: قطعا منظور من این نبود که موقعیت و بحران چیزی در حد فیل هوا کردن باشند. وقتی نمایش ساختار ارسطویی داره ما می تونیم هر نمایشی رو با یک تیتر خبری از ابتدا تا انتها تعریف کنیم: فروشنده ای (ویلی لومان-اطلاعات لازم برای درک موقعیت) به خاطر این که از پس مخارج زندگی بر نمی آمد (بحران) خودکشی می کند تا پول بیمه عمر به خانواده اش برسد (گره گشایی)، یا شاهزاده جوانی (هملت) چون در می یابد عمویش قاتل پدرش است، از او انتقام می گیرد. حالا خبر ما در این نمایش چه چیزی است؟ سه جوان به دلایل مختلف تصمیم به خودکشی می گیرند تا . . . دقیقا سوال این جا پیش می آید که وقتی سه خودکشی با سه دلیل بی ربط به هم داریم چرا آن ها را در یک قاب نشان می دهیم و نقطه اشتراک این سه نفر با هم در کجاست؟ آیا اصلا قصه در مورد این سه نفر است یا این که خبر اصلی داستان در مورد نمایشنامه نویسی است که با تصویرسازی مرگ سه جوان دچار دگرگونی شده و خودکشی او بحران را رفع می کند؟ این جا سردرگمی میان یافتن قصه اصلی و فرعی هم وجه دیگری از نمایش است که بیشتر مرا سردرگم می کند. پایان متن جای ایجاد بحران نیست بلکه باید بحران رو رفع کنه.

7. به شخصه طرفدار صراحت و شفافیت هستم نه کلی گویی. الان شما فرمودید سرگشتگی نسل جوان امروز. به عنوان یکی از اعضای همین نسل می خواستم روشن کنید این سرگشتگی چی هست؟ در جهان نمایش من هیچ وقت بحران قابل تعمیم ندیدم. نویسنده صرفا یک نمونه ملموس رو روایت می کنه و ما باهاش آشنا میشیم و از طریق شناخت اون نمونه پی به بحران درونی خودمون می بریم. در «روسپی بزرگوار»، سارتر یک فرد نژاد پرست رو به تصویر می کشه تا بتونیم با دیدن حالات و رفتار این فرد بفهمیم تا چه حد به او نزدیک هستیم و بحران های درون خودمون رو بشناسیم. سوال من این جاست که اگر قراره بحران های روحی یک نویسنده رو بشناسیم چرا نویسنده غایبه؟ چرا نریشن؟ آیا کارکرد این نویسنده و این نریشن (به جز چند جمله انتهای نمایش) چیزی بیشتر از بهانه ورود به این قصه است؟

8. در کل من چیزهایی رو در این اثر درک نمی کنم. معمولا تو قصه ها چند تا سوال اساسی هست که باید روشن بشه: قصه در مورد کی یا چیه؟ چه اتفاقی برای این شخصیت محوری یا قهرمان می افته؟ و قهرمان چطور از این بحران خارج میشه؟ گاهی هم اصلا هدف رسیدن به نقطه اوج و گره گشایی نیست. مثلا در نمایش عامدانه، عاشقانه، قاتلانه خبرنگاری روایت زندگی سه زن متهم به قتل رو به ما نشون میده. خبرنگاری که خودش هم قربانیه. قرار نیست اتفاق خاصی برای این سه کاراکتر بیفته حتی خبرنگار هم متحول نمیشه اما تماشاچی روایت رو تا انتها گوش میده. صرفا یه برش از یه زندگی به شما نشون داده شده. میشه «سایه های موازی» رو هم به عنوان نمایشی که قراره یه برش از زندگی سه نفر رو به ما نشون بده بپذیریم اما چنین نمایشی طبعا نمی تونه مدعی یک کنش خاص اجتماعی باشه. صرفا گزارشیه از اتفاقی که در جامعه افتاده یا می افته.

9. شاید هر اثری در بار دوم واجد معانی دیگه ای باشه. شاید حتی بعد از گذشت یک هفته، یک ماه یا یک سال از این نمایش نظر من در مورد کار عوض شه شاید هم بعد از دیدن برای بار دوم بیشتر از اثر بدم بیاد. مطمئنا فکر می کنم دیدم نسبت به این نمایش برای بار اول غیرمنطقی و احساساتی نبوده اما منکر این نمیشم که همیشه احتمال تغییر نظر هست. بالا تر از تمام این حرف ها خوشحالم که برای شما شب خوبی سپری شده و از دیدن این نمایش لذتی رو که من نبردم به دست آوردید. امیدوارم پرحرفی و زیاده گویی من رو ببخشید و در تمام مراحل زندگی موفق باشید. روز خوش

شاهین نصیری گرانقدر
سلام و عرض ادب
متاسفانه مدت زیادی بود که پسورد اکانتمو فراموش کرده بودم و چون با همون ایمیل، گیشه تماشاخانه استاد انتظامی رو فعال کرده بودیم، امروز دیگه با تماس با تیوال تونستم این مشکل رو رفع کنم تا بیام و در خدمت باشم. اما به هرحال نقد و نظر شما دوست عزیز و نکته سنج رو خوندم و کلی هم کیف کردم و منتظر تا بیام با هم گپ بزنیم.
خب واقعیت اینه که من همیشه خودم میگم اگه یه دونه تماشاگر هم تو سالن، یه جایی از اثر آدم رو نفهمه یا اینکه حس خوبی بش نداشته باشه ... دیدن ادامه ›› به طبع یه نارسایی تو اثر وجود داره و وظیفه من به عنوان کسی که دست کم خودشو متخصص میدونه و جرات کارگردانی به خودش داده اینه که سریع این نارسایی رو رفع کنم تا تیاترم نیفته بمیره. بنابراین تمام این یادداشتی که دارم مرقوم میکنم، اصلا توجیه و توضیح نیست، چون خیلی بده که خودم شارح اثری باشم که نتونسته امر بالقوه شو بالفعل کنه.اما تو اینا رو بزار به پای گپ خودمونی و درگوشی من و تو به عنوان دو تا رفیقی که همو ندیدیم. و اینکه واقعا و حیقیقتا اصلا دلم نمیخواد چیزی رو که به نظر کسی ناقصه، بیام با توضیح کاملش کنم. شاید صرفا به این دلیل الان نشستم به نوشتن که یه چیزایی رو با خودم مرور کنم. همین. شاید بخاطر اینکه نقدای تو اونقدر خوب و دلنشینه که آدمو راه میندازه واسه بحث کردن.
اول اون ماجرای آشپزی باحال بود و تشبیه کاملی بود از فرایند خلق هنری. که البته خود آشپزی هم یه هنر کامله. دوم اینکه من به طبع حرف مخاطب واسه م خیلی خیلی خیلی مهمتر از چیزیه که تصور میکنی. اصلا تعریفم از هنر یه کلمه ست. اشتراک گزاری. اشتراک گذاشتن چیزی که درون توئه و مخاطب. و رسیدن به یه حس مشترک. پس به طبع نیازمند روندی هستم که تو ترسیمش کردی. (در هر حالش اسمش باج نیست به نظرم. اگه تو ضرورت حس مخاطبو از دست بدی، خدا میدونه در آینده چیا بسازی. همونجور که بزرگامون نشون دادن با یه نمه فاصله گرفتن، چه بلایی سرشون اومده) سوم اینکه شاهین عزیز، واقعیت اینه که من این نمایشنامه رو بر اساس مستندات نسبتا واقعی نوشتم. مثلا اتفاق توی توانیر افتاده، من بردمش جاده ساوه. یا اسامی عوض شدن. در همین حد.بنابراین تو درباره علیرضا با داستانی روبرو بودی که عینا همین بوده. حالا ممکنه تو به من بگی که هر چیزی که بار دراماتیک نداره. قرار نیست هرچیزی بیاد عینا تو صحنه روایت بشه و حال آدمو به هم بزنه. اینجاست که من با حاضرجوابی ذاتی :))) دو تا نکته مهم رو باید بگم. اول اینکه به معنای واقعی همراهیم با شخصیت علیرضا بیشتره و تصورم اینه که بزرگترین معضل نسل من، گم کردن ایدئولوژیه. نداشتن هدف و انگیزه ادامه دادن خیلی دردناکه. و وحشتناک. بزار یه چیزیو همینجا روشن کنم. کاراکتری که علیرضا از روش نوشته شده، یه پسری بوده به نام مسعود. با چهارده بار سابقه خودکشی نافرجام. چهارده بار.. باور میکنی؟ فقط یه رکوردی داره که باید تو گینس ثبتش کرد. تو ده ساعت سه بار خودکشی کرده. اول با طناب.. بعد که نجاتش دادن با داروی نظافت و دست آخر خودشو از طبقه سوم انداخته. که البته یا بی عرضه بوده و یا محکوم به زندگی. اما اینا که جالب نیست. جالبی قصه وقتیه که برای من میگفتن این بابا وضع مالیش خدا بوده، عاشقم بوده تازه. از بچگی با دخترخاله ش بوده که بعد باش ازدواج کرده، ببین.. هر چی می خواسته سه سوته فراهم بوده.. اما چرا پس خودکشی میکرده. این بحران همون چیزیه که دوست مشترکمون آقای دیانتی، نوشتن سرگشتگی نسل جوان. که حالا من با مصداقش روبرو هستم. تو نمیدونی من چقدر از این کیس ها دیدم تو بیمارستان حافظ شیراز. کسایی که عمراً نمیدونستن چرا خودکشی میکنن. باور کن باید یه بار بیای شیراز(جدا از بحثای فنی، ببرمت حافظیه و سعدیه و تخت جمشید و قلات و...) بریم باجگاه شیراز رو بت نشون بدم. تو نمیدونی چه مواردی هستن که بی دلیل بی دلیل دست به خودکشی میزنن. دکتر میگه اینا نرمال نرمالن از نظر روحی و جسمی. صرفا انگیزه خودکشی براشون هیجانه. راستش خود منم با این موضوع هیچوقت روبرو نبودم و اصلا بش فکر نمیکردم که یه آدمی بی دلیل خودکشی کنه. اما دچار مواجهه شدم با اینا. و اونوقت به نظرم ضروری اومد بنویسمشون. نکته دوم که ده خط بالاتر گفتم، اینه که اگه به استراتژی روایت دقت کرده باشی، متوجه یه نکته مهم میشی. اینکه این تثلیثی که داره قصه رو میسازه، از سه منظر اندیشه ای میاد. یعنی ما با 3 وضعیت متفاوت روبرو هستیم. مانی خودخواسته، فریبا به اجبار و علیرضا در یک حالت متعادل تصمیم به خودکشی دارن. حالا اینجا ممکنه بگی علیرضا هم خودخواسته ست مثل مانی. منم میگم باشه، اوکی. اما واقعا علیرضا نه مثل مانی، نه مثل فریباست. مانی بخاطر عذاب گناه یه جور خودکشی بینابینی داره. یعنی هم جبره، هم اختیار. فریبا جبر مطلقه. چون میدونه اگه زار مجبورش میکنه به این کار (که اینم کاملا یه ماجرای واقعیه با یه زار خیلی خشن به اسم جیوا) و در نهایت علیرضا که یه اختیار مطلقه.
بگذریم
راستش متوجه این منظورت نشدم که میگی قصه از پایان نمایش شروع میشه. پس ولش کن تا فرصت کنی توضیح بدی منظورتو برام.
اینجا نوشتی: «چرا راوی باید غایب باشد؟ اگر صرفا به عنوان بهانه ی روایت و شنیدن قصه ی سه جوانی که قصد خودکشی دارند از راوی استفاده شده باشد قابل توجیه است اما وقتی متن در نهایت به جایی می رود که راوی از باز کردن لوله اگزوز به داخل ماشینش حرف می زند، این یعنی راوی ما خودش در نمایش کنش دارد و قرار نیست صرفا ابزاری برای ورود به جهان قصه باشد. ما دقیقا با چه علت و به کدام ضرورت یکی از کاراکترهای کنشگر را از صحنه نمایش پرت کرده ایم بیرون؟» کلهم قبول دارم حرفتو. اون اجرایی که تو دیدی اینجوری بود. جون داداش یه بار دیگه بیا ببین. این یه مورد رو درست کردم حقیقتا. تو کتاب راوی نقش فعالتری داره که متاسفانه تو بازتولید نمایش کمی عجله به خرج دادیم. ولی حالا تو میتونی بیای و یه بار دیگه ببینی و مطمئنم بعدش به خودت میگی درست شده همه چی.
در نهایت شاهین عزیز
با توجه به زمان خیلی کمی که واسه نوشتن و بحث کردن دارم (بخاطر این زندگی سخت کارگری و کارمندی و ...) سعی کردم یه کم با هم گپ بزنیم و میخوام در نهایت بدونی که نظرات همه چقدر برام مهمه و بد یا خوب نقدها، همه حالمو بهتر میکنن که دست کم دوستانی اومدن و دیدن و قضاوت کردن. تلخی ماجرا وقتیه که خیلیا اصلا نمیان ببینن. از اینکه وقت میزاری و اینقدر دقیق نمایش ها رو می بینی جا داره که نشان لیاقت منو بگیری )) و خوشحال میشم که همیشه از نظرات تو و بقیه استفاده کنم. چرا که در درجه اول اهمیت برای من مخاطبیه که اندیشه داره و بعد خودم و گروهم. ما مجبوریم به یک همسفرگی برسیم وگرنه ناچاریم مثل خیلیای دیگه زندگی انگلی رو در پیش بگیریم.
یا حق.