تماشاخانه سنگلج مرکز اجرا و نمایش

تماشاخانه «سنگلج» تهران یکی از تماشاخانه‌های تقریبا قدیمی تهران محسوب می‌شود که همچنان نیز پذیرای علاقه‌مندان به هنر تئاتر است.
سال ۱۳۴۳ خورشیدی وزارت فرهنگ و هنر تاسیس شد و به تدریج فکر ساخت یک تماشاخانه برای اجرای آثار نمایشی ایرانی به وجود آمد.
به همین منظور در این زمان مهندس بابایان، مدیرعامل شرکت بهساز نو، که نام او مشخص نیست، یک قواره زمین، واقع در محله سنگلج تهران و ضلع جنوب غربی پارک شهر به ساخت این تماشاخانه اختصاص داد و آنرا هدیه کرد.
این تماشاخانه با زیربنایی به مساحت ۱۰۳۴ مترمربع ساخته شد و مهر ماه ۱۳۴۴ خورشیدی، همزمان با برگزاری نخستین جشنواره «نمایشهای ایرانی» افتتاح شد.
یکی از جاذبه های تصویری که نگاه هر تازه واردی را به تماشاخانه سنگلج به خود جلب می کند، تابلوی معرق کاشی به ابعادسه متر در ۱۴ متر است که سال ۱۳۴۳ خورشیدی توسط دکتر سیما کوبان طراحی و توسط گروه کاشی سازی هنرهای زیبا ساخته شده و بر سردر ورودی این تماشاخانه خودنمایی می کند.

تماشاخانه «سنگلج» در آن زمان به لحاظ تجهیزات فنی، نور، صدا و آکوستیک سالن اجرا کاملا استاندارد بوده و وجود امکانات صحنه‌ای همچون سن ‌گردان، میله‌های بالا برنده پرده، دکور و . . . موجب شده بود که این تماشاخانه از ویژگی خاصی برخوردار باشد.
پس از آغاز به کار این تماشاخانه، گروه های «هنر ملی» به سرپرستی عباس جوانمرد، «مردم» به سرپرستی علی نصیریان، «شهر» به سرپرستی جعفر والی، «امروز» به سرپرستی داوود رشیدی، «جوان» به سرپرستی اسماعیل شنگله و «میترا» به سرپرستی خلیل موحد دیلمقانی که وابسته به اداره هنرهای دراماتیک بودند و با کمک مالی وزارت فرهنگ و هنر فعالیت می‌کردند آثار نمایشی خود را تولید و در این تماشاخانه اجرا می کردند.
در این گروه های نمایشی کارگردانانی چون عباس جوانمرد، جعفر والی، علی نصیریان، عزت‌ا... انتظامی، داود رشیدی، رکن‌الدین خسروی، بهرام بیضایی، محمود استادمحمد و . . . فعالیت داشتند که قالبا به عنوان نویسنده آثار خود نیز فعالیت می کردند و همچنین از نمایشنامه های نویسندگانی مثل غلامحسین ساعدی، خلیل موحد دیلمقانی، اکبر رادی، بیژن مفید، محسن یلفانی، منوچهر رادین، بهن فرسی، محمود دولت آبادی، کوروس سلحشور، حسین مکی، آرمان امید، بهزاد فراهانی، محمد رهبر، حمید نعمت و عنایت اله احسانی نیز استفاده می کردند.
با به وجود آمدن این شرایط، برای نخستین بار در تاریخ تئاتر ایران، اجرای تئاتر با حمایت دولت به انجام رسید و از این طریق تعداد زیادی از بازیگران، نویسندگان، کارگردانان، طراحان دکور و . . . به استخدام دولت درآمدند.
تماشاخانه «سنگلج»، در آغاز دهه پنجاه خورشیدی، رونق اولیه را از دست داد و در حقیقت برای جذب تماشاگران بود که برای نخستین بار در سال ۱۳۵۲ نمایش غیر ایرانی برای اجرا در این تماشاخانه که برای اجرای آثار نمایشی ایرانی ساخته شده بود درنظر گرفته شد و نمایش «بازرس» نوشته نیکلای گوگول به کارگردانی عزت اله انتظامی در آنجا اجرا شد.
پس از انقلاب، در سال ۱۳۵۹ اداره این مجموعه از وزارت فرهنگ و آموزش عالی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتقال یافت و زیر نظر مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت خود را ادامه داد.
این تماشاخانه سال ۱۳۸۶ توسط دفتر طرح‌های عمرانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد بازسازی قرار گرفت و پس از شش ماه در تاریخ بهمن ماه این سال بازگشایی شد.

تماشاخانه «سنگلج» دارای یک سالن اجرا با ظرفیت ۲۳۶ تماشاگر است که از دو بخش همکف (ظرفیت ۱۷۵ تماشاگر) و بالکن (به ظرفیت ۶۱ تماشاگر) تشکیل شده است.