دمِ تیم در انتظار گودو گرم. خدا قوت بهتون🙏🏻
بنظرم فقط ۲ یا ۳ تا کار تو نیمه اول سال بودن که کل تیم بازیگرا یک دست و خفن ظاهر شدن و این ارزش این کارو واسم دوچندان کرد. بقول یک دوست تیوالی، میزانس‌های حساب‌شده این کارو خیلی پیش انداخته.
به امید موفقیت بیشتر واسه تک تک اعضا👋🏻


نمایش با بشر به خواب رفته (مرده یا تماما ناخودآگاه) آغاز شد. ریتم کُند نمایشِ رزماین، کلید ورودِ توست به جهان روایی بکت و در انتظار گودویش. جهانی که می‌رود تا گفته فاوستِ گوته را مخدوش کند: Im Anfang War die Tat (در ابتدا، عمل بود.). بکت جایی راجع به این اثرش می‌گوید: "اون یه بازیه. همه‌چی یه بازیه. وقتی هر ۴ تای اونا روی زمین دراز کشیده‌ان، اینو نمی‌شه به شیوه‌ای واقع‌گرایانه نشون داد. باید هنری‌تر عمل کنی، به سان رقص باله. در غیر اینصورت، همه چیو فقط تقلید کرده‌ای، تقلیدی از واقعیت...این یه بازیه که هدفش بقاست."

تو منتظر می‌مانی تا اتفاقی بیافتد. چیزی که جذبت کند. ... دیدن ادامه ›› و از جایی به بعد، می‌شوی ولادیمیرِ واقع‌نگر که قاطعانه حدس می‌زنی هیچ چیزی بنا نیست رخ دهد ولی دوشادوش ولادیمیر، کودکانه باوری را انتظار خواهی کشید.

راستش را بخواهی به این فکر می‌کنم که بکت انسان امروز را خیلی عجیب و غریب‌طور، جامع و کامل و در عین حال ساده به تصویر کشیده. و خالق نمایش هم از پسِ گلاویز شدن بسیارش با متن، عاقبت "در انتظار گودو"- وار، در انتظار گودو را به روی صحنه آورده است.

یکجایی راجع به ملاقات پیتر وودتروپ (بازیگر نقش استراگون) با ساموئل بکت در تاکسی خواندم که وی از بکت راجع به موضوع اصلی نمایشنامه می‌پرسد. "همه‌اش یعنی همزیستی. پیتر، کُلّ‌اش همزیستیه."

همزیستی روان زنانه و مردانه‌ی بازیگران در صحنه، همزیستی دو دوست که از فرط درازی عمر رفاقت‌شان می‌توانی زن و شهر ببینی‌شان [چقد بوی سیر میدی؟!]، همزیستی مالک و برده، همزیستی جهان بیرون و درون، همزیستی رقص و موسیقی و آواز، همزیستی سفید و سیاه و الی آخر. اما سوای اینها، توی مخاطب نیز این همزیستی را می‌چشی و تکانه‌های حضورِ آنیما یا آنیموس‌ت را حس خواهی کرد [هشدار کتاب‌مقدس‌طور یونگ در کتاب آیون: کسانی که آنها [آنیما و آنیموس] را نمی‌بینند، در چنگ آنها اسیرند.]:
همین که زنان و مردان بازیگر بی‌پروا دست بکارِ آوازخوانی می‌شوند، یکهو یاد تمام آوازهای مخفیانه‌ت زیر دوش یا در پیاده‌روی‌هایت می‌افتی، یا وقتی زنان نوازنده را می‌نگری که در آن واحد هم می‌نوازند و هم صحبت می‌کنند، یا وقتی تن‌هایی را نظاره‌گر می‌شوی که به رقص و جنبش در می‌آیند و الی آخر.

در کتاب "انسان و سمبول‌هایش" در مقاله‌ی فون فرانتس آمده: آنیما یا روانِ زنانه‌ی مرد، تجسم تمام تمایلات روانی زنانه در روح مرد است مانند: احساسات و حالات عاطفی مبهم، حدس‌های پیشگویانه [در نمایش می‌شنوی که آنیمای ولادیمیر به ولادیمیر می‌گوید: چرا یکبار دیگه انجامش نمیدی، دوباره امتحانش کن. انگار پیش‌بینی می‌کند که ممکن است تکرار چرخه، نتیجه‌ای متفاوت رقم بزند.]، پذیرا بودن امور غیرمنطقی، قابلیت عشق شخصی، احساس خوشایند نسبت به طبیعت.
خلاصه و مفیدش را بخواهی می‌گویم: روان زنانه‌ی مرد را بچشم یک قدرت درونی ببین. او از توی خودآگاه می‌خواهد که وجودت را بسط دهی تا با ادغام بیشترِ بُعد ناخودآگاهیت با زندگی واقعی‌ات، کمال و بلوغ را لمس کنی.

+ کاراکترها:

ولادیمیر کاراکتری مردانه‌تر دارد، عمیق‌تر و درونگراتر و پرسونایش را می‌شود منطقی‌تر فرض کرد. هویتِ آنیمای او کاملا خودبسنده است، برونگراتر است، نوازنده موسیقی است، احساساتی عمیق دارد و در انتظارِ شنیده شدن و دیده شدن توسط ولادیمیر است. اصلا می‌توانی تمام همدلی‌های موجود یا ناموجود ولادیمیر در حق استراگون را از چشم آنیمایش ببینی. چون آنیماست که به خودآگاهی مرد، رابطه و وابستگی می‌بخشد.

سوی دیگر داستان، استراگونی را شاعرتر، احساساتی‌تر و با حساسیت‌های بیشتر می‌بینی که مدام می‌مانی که این چرا همه حالت‌ها و کاراش غیرمنطقی‌ان؟ چرا آنیمایش آن شکلی است؛ گیج، رُباتی، بی‌زبان و در یک کلام، چرا کمیت‌اش اینقدر لنگ می‌زند؟! شاید باید آنیمای استراگون را بشکل کاراکتری در نظر بگیری که کاری که باید را انجام داده، کنترل گوگو را در دست گرفته و در یک کلام: آردش را بیخته و الک‌اش را آویخته است.

نظرت راجع به جناب "پوتزو"ی ارباب که کنترل‌گر است و مدام مشغول سرکوب "لاکی" چیست؟ با استناد به نظرات فروید و یونگ، می‌شود پوتزو را "ایگو" فرض کرد و لاکی را "سایه". لاکی آن بخشی از روان بشر است که جورِ تمام احساساتی که در طول زندگی سرکوب شده‌اند را بدوش می‌کشد. حالا شاید بتوانی مونولوگ طویل و بی‌سر‌وته او را به پای "فوران امواج ناخودآگاه سرکوب شده" بگذاری. در نمایش می‌بینی که ولادیمیر تازه زمانی می‌تواند به وجود آنیمای خودش پی ببرد، که از سدِ احساسات سرکوب شده‌اش در قالبِ مواجهه "سایه" یا لاکی می‌گذرد [چیزی که در واقعیت علم روانشناسی کمی پیچیده‌تر از این حرفهاست و در نمایش، صرفا با نسخه‌ای تئاتری، ساده‌تر و سرراست‌تر ماجرا طرف هستی. آنیما و آنیموس در قیاس با سایه از خودآگاهی انسان به مراتب دورترند و تنها از طریق رویا یا تخیل فعال می‌توان شناخت‌شان] و پس از آنست که می‌تواند راهیِ سرسرای ناخودآگاهی شود و آنیماوار به رقص و پایکوبی مشغول شود! و چه باشکوه است تماشای این پیوند و یگانگی!

+صحنه‌پردازی:

ساموئل جان یک جایی گفته که این در انتظار گودو را خواستین اجراش کنین به باله و رقص درش بیارین [همان چیزی که کارگردان سعی داشته به تصویرش بکشد.]

میزانسن ها غالبا دو‌تایی است. با صحنه‌ای نصف‌نصف مواجهی. نصف مال آقایان نصف مال خانم‌ها. نصف مالِ خودآگاهی و نصف مالِ ناخودآگاهی. ولی تمرین و تمرین و کوشش بازیگران و کارگردان کاری کرده که از یکجایی به بعد، دو نصف را در ذهن خود بهم متصل می‌کنی و آقای گوگو را در کنار آنیمای رباتی و بدوی‌اش می‌بینی و آقای دیدی را در کنار و متناظر با ویولن‌زن یین و یانگی‌اش و الی آخر.

ممکن است میزانسن اتصال و رخ به رخ شدن ولادیمیر با آنیمایش برای تو هم مانند من، یکی از بیادماندنی‌ترین قطعات نمایش باشد. جایی که بالاخره چشمِ "دیدیِ" متفکر و منطقی به جمالِ آنیما روشن می‌شود و چه بسا عاشقانه وی را به تماشا می‌ایستند. و کمی بعدترش که صحنه به رقص درآمدن ولادیمیر در عرصه [ناخودآگاهِ جمعیِ] آنیما محسورت می‌کند.

پ.ن.۱: بکت در متن نمایشنامه‌اش به شخصیت‌پردازی کاراکترهایش نمی‌پردازد [بجز سبکی و سنگینی ولادیمیر و استراگون]، و از همین رو ارائه تحلیلی روانشناختی از روانِ کاراکترها [در قالب آنیما و آنیموس] را باید بحسابِ سفری بگذاری که آلین رزماین به وادی نمایشنامه اصلی رفته و خوانش و برداشتی شخصی از آن را برای تو سوغات آورده است.

پ.ن.۲: گرد و خاکی که از کت ولادیمیر و استراگون به هوا بلند می‌شود یا آنجا که ولادیمیر از چند میلیون ساله بودن خودش و رفیقش می‌گوید، می‌فهمی که دو بازیگر اصلی نمایندگانی هستند که از دلِ تاریخ بشریت بیرون کشیده شده‌اند: نمایندگانی از بشری که جنگی مهیب را پشت سر گذاشته و... اکنون دل خوش کرده به آمدن "گودو" و همه فکر و ذهنش انتظار برای آمدن اوست. اما آخرش که چی؟! بقول خود بکت، "در انتظار گودو یک بازی است. همه‌اش همین. سختش نکنین..."

پیوند طراحی صحنه (مشخصا الاکلنگ) با موسیقیِ نمایش ایده‌آل بود، موسیقی بغایت استادانه و سینمایی‌طوره! نفسم به شماره افتاده بود از خلق یک "اتمسفر" تو تئاتر، چیزی که فقط تو هیدن (کاری به متنش ندارم) اتفاق افتاده. حسِ متن رو که البته زیاد باهاش ارتباط نگرفتم، منتقل می‌کرد.

شیوه نگارش متن که ناخودآگاه و برش برش بودو بیشتر از خود متن دوست داشتم.

بازیگر محترم و دوست‌داشتنی نمایش رو هم که تازه شناختم و حتما منتظر درخشش بیشترش رو صحنه‌ام. مرسی اسماعیل جان واسه زجر کشیدن استادنه‌ات و گیر افتادن تو این بازی نفسگیر🤍

با همه‌ی این نامفهوم بودن و ارتباط نگرفتن با متن، احساس کردم با یه "جوکر" ایرانی طرفم که پاسخش به رنج‌هاش و شرایط زیست‌اش نابودکردنه. ... دیدن ادامه ›› و خشمی که تو یه یه جا بشدت تو ادای دیالوگ بازیگر حس کردم. ممنون از بازیگر شریف کار که گذاشت این سِیر رو تو بازیش و پرسوناژش حس کنم. ولی خوب کاش بیشتر پرداخت میشد (شاید میشد از یکی دو تا خرده روایت صرفنظر کرد تا این جنبه اجازه پیشروی پیدا کنه.)

دستمریزاد به تیم ارزشمند و عزیز دوباره بازی👋🏻🤞

خیلی ممنون بابت موسیقی و متن خوب. خدا قوت🙏🏻

قدری در باب "خانه برناردا آلبا" از نگاه یک غیرمنتقد

1. فیلم "رقصنده در تاریکی" فون تریه فیلمی ست که علیرغم علاقه زیادم به آن، بسختی میتوانم دوباره ببینمش. همه رنج است و رنج و رنج. اما وقتی به تماشای دوباره "خانه برناردا آلبا" دعوت شدم، سراسر شور شدم و لبخند. میدانستم که میتوان با خیال راحت تکیه داد، اشک ریخت، غصه خورد ولی دست آخر، با کوله باری از امید و "میل به زندگی" سالن را ترک کرد.
2. در تالار آزادی محل نمایش "خانه برناردا آلبا" نشسته ام. همه چیز بجز نوری محو و اندک، در تاریکی مطلق بسر می برد. یاد "مغاک" نیچه می افتم که همینک در من چشم دوخته است. از همین ثانیه اول می خواهد مرا به درون جهان تلخ لیک اسرارآمیزش ببلعد. عجالتا خلاصه ای ازین جهان را می آورم: با روایتی از زندگی زنانی طرفیم که در آستانه فروپاشی اند، و تماشاگر این فرصت را یافته تا به یاری بازیگران (زنانی که در زندگی روزمره هم یافت میشوند، زنانی که بی شباهت به قهرمانان جنبش اخیر ایران نیستند) بشتابد و شانه ای شود برای اشک و آه و آرزوها و ناکامی های بسیار. بازیگرانی اسیر چرخه ای سیزیف وار از سختی و رنج لیکن قوی و سرسخت.
3. چطور است که با وجود گذشت حدود 100 سال از نگارش "خانه برناردا آلبا" این اثر قادر است انسان 2023 ای را متاثر کند؟ در این نمایش ... دیدن ادامه ›› به کارگردانی دانیال اربابی که در سالن "آزادی" به نمایش درآمده نشانه هاییست، آیا نمیبینید؟! این اثر بخصوص را می توان برداشتی فمینیستی از نمایشنامه لورکا دانست که بجز نمایش سختیهای زندگی زنان، مترصد بازگرداندن هویت از یاد رفته زن اسپانیایی (یا ایرانی؟!) است.
برناردا آلبا و پونچا (خدمتکار آلبا)ی دارابی، نمایندگان سنتی متعصب اند با این باور احمقانه: چون من و پدرانم به چاهی یکسر تاریک و سیاه افکنده شده ایم، پس فرزندان مان نیز باید تا ابد در اعماق آن به زندگی ادامه دهند! اما غافلند از آنکه دخترکان آلبا سرانجام نردبانی خواهند یافت (ساخت) تا خود را از چاه مخوف باورها و سنتهای منسوخ و فاقد منطق رهایی دهند.
برناردا از این حقیقت روانشناختی غافل است که فرزندان زندگی نزیسته والدین خویش را خواهند زیست. هر نسل تازه ای این حق را دارد که راهی ورای اعقاب خویش یافته و از آن استیلا یابد.
4. ذهنم با پرشی ناگهانی، از همدستی لورکا با اربابی برای خلق زندانی شبیه به "خاطرات خانه اموات" داستایفسکی خبر میدهد. زندانی قرن بیستمی (یا بیست و یکمی) و با یک تفاوت اساسی دیگر: در تئاتر "خانه برناردا آلبا" با زندانی خودساخته و برساخته از سنتهای دست و پاگیر طرفیم و زندانبانی که لباس مادر خانواده ای عزادار را به تن کرده است به نام برناردا آلبا (طراح لباس با فرق گذاشتن بین لباس او و سایر دختران، خواسته تقلبی کوچک برساند!)
یک پرش ذهنی دیگر: آیا نمی توان با خوانشی فرامتنی و سیاسی از این نمایش، ساکنین عمارت "برناردا آلبا" را شهروندان اسیر، مغموم و مظلوم کشوری تحت لوای دیکتاتوری بیرحم و سراپا خشم دانست که: لبخندی محو و بی رمق بر لب دارند، رنگی به صورتشان نمانده یا "مردگانی درآمده در هیبت زندگان "؟ (راهنمایی: گریم جذاب لیکن تلخ بازیگران) البته با نیم نگاهی به غرور کاذب مادر-زندانبان هم چراغی در تایید این فرضیه روشن میشود: اصلا یکی از شباهت های تمام دیکتاتورهای تاریخ، همین غرور حبابی بسیار بزرگ ولی توخالی است.
5. وقتی به تماشای این تئاتر نشستم، خود را همسایه فضول خانه برناردا آلبا پنداشتم که بناست از فراز دیوارهای خانه، به زندگی سیاهچال وارشان سرک بکشم.
درست است که در این خانه، مردان غایب اند و ورودشان به آن قدغن، لیکن زنان ساکن این خانه زنانگی شان را به تمامی از یاد برده اند و شاید لباس تنها پیوند دهنده آنان با جهان زنان باشد.
6. تماشای ریختن قطعات بازی دومینو همواره جذاب است، مخصوصا وقتی با دومینویی واقعی و از جنس تمامیت خواهی طرف باشی. در اینجا نیز، پس از افتادن قطعه اول دومینو که بادبزنی قرمز (نماد نقطه مقابل سنت عزاداری) است به مرور راه برای ریختن قطعات بعدی هموار میشود.
7. بنظرم نمایش "خانه برناردا آلبا" ی اربابی جاافتاده تر و سالخورده تر از نسخه ی رفیعی است! انگار ساکنین این خانه در طی سالهای اخیر و از گذر وقایع گذشته بر این محدوده جغرافیایی، بی حس تر، سیاه تر و چه بسا بی رحم تر (نسبت به اطرافیان و حتی خودشان) شده اند. آن جو کمابیش سرخوش تر، کمی رنگی تر و واجد رگه هایی از زندگی در نسخه رفیعی جای خود را به هیات مردگان تئاتر اخیر داده است. انگار همان بارقه امید نیز در اینان رخت بربسته است. این را می توان در دکور، گریم، موسیقی متن، لباس و حتی جنس بازی بازیگران یافت. حتی تماس های واقعی انسانی و فیزیکی، جای خود را به بازی های بدنی و فیزیکال مصنوعی داده اند.
بی شک حاکم بلامنازع این نمایش، مرگ (دیکتاتوری، فقدان زندگی و زنانگی، آداب و رسوم بلعنده) است، همو که بر جهان زندگان "خانه برناردا آلبا" سایه انداخته : از تابوت چوبی پدر متوفی که در میزانسن تمام صحنه ها حضور دارد گرفته تا تخت خواب آهنی دخترکان برناردا ( خواب در باور بسیاری، برادر و همنشین مرگ است!) که هیچگاه از جلوی چشم تماشاگر کنار نمیرود.
8. عمل (اکت بازیگران)، صدایش بلندتر از شعار و حرف (شعار برابری و الخ) است. با هر پله نردبانی که دختران آلبا بالا می روند (یادآوری: نردبانی از جنس زنجیر و شبیه به پلهای معلق!)، بجز آنکه نفس در سینه مخاطب حبس می کند، سقلمه ای به او می زند و پتانسیل و قدرت نهفته در این جنس ضعیف (بقول فالاچی و بسیاری دیگر) را عیان می سازد. که او نیز قادر است همپای مردان موانع از سر راه بردارد، غیرممکنی را ممکن کند و دست به آفرینش بزند.
9. بعنوان یک علاقمند کشف ابعاد روانشناختی آثار هنری، دو چیز بیش از همه چشمم را گرفت: یکی بازی بازیگر "مرد" بجای نقش پیرزن خدمتکار (که در متن و عملا هر جایی زن است!) و دیگری بازی همزمان آلبا هم بعنوان مادر و هم یکی از "دختران" (عاشق پیشه) آلبا.
تعبیرم از اولی این بود: پیرزن خدمتکار یا پون چا، اسطوره ایست از سرکوب، واپس رانی و تفاخر به باورها و ارزش های کور و متعصبانه و همین هایند که صرفا بازتاب وجوه برجسته ای از بعد مردانه اویند و از او نه یک زن که مردی در لباس زن می سازند.
در مورد بعدی (بجز سایرعوامل دخیل) چنین بنظر می رسد که: مادر اگرچه درذاتش دیکتاتوری بدذات است، لیکن در زوایای پنهان روانش عطشی سوزان به آزادی و عشق لانه دارد. گویی او نیز در کنه ذاتش، از اسارت و باید نبایدها و زنجیرها بیزارست، اما چه کند که سنت دیرپا، امانش را بریده و بخش اعظم وجودش را تسخیر نموده است.
10. و حال برویم سراغ قطعه شگفت آور نمایش "خانه برناردا آلبا"، یا همان باریکه نوری که در گذر از غار تاریک و سرد روایت زندگی خانواده برناردا سرانجام عیان خواهد شد.
جایی که جادوی بازیگری، نورپردازی، طراحی صحنه و دیگر عوامل "دست بدست هم" میدهند و تحفه ای درخور عرضه میکنند: مژده که این غل و زنجیرها سرانجام گشوده خواهند شد و "آزادی" فرا خواهد رسید.
لحظه ای که بی شباهت به سطور پایانی "خاطرات خانه اموات" داستایفسکی نیست:
{ زندانیان با صداهای خشن و بریده یی که در آن نشانی از خوشحالی میدیدم، تکرار کردند: "بروید، در امان خدا، در امان خدا!"
آری، در امان خدا! آزادی! زندگی جدیدی در انتظارمان بود. از میان مردگان رستاخیزی صورت گرفته بود!... چه دقیقه ی توصیف ناپذیری...}
11. و این نمایش بذر آرزویی و امیدواری یی را در دلم کاشت: امید بسیار دارم که سنت هایی که بناست از ما برای آیندگان بجای بمانند، اینچنین محدودکننده، خودخواهانه، تغییرناپذیر و بدور از منطق نبوده بلکه در عوض، سنت هایی باشند که باعث شکوفایی هر چه بیشتر مردمان آینده گردند.