فرار با فِراری
فراری از صحنه های اول کد و پیام را به مخاطب می دهد. صحنه اولیه فیلم با خودکشی دختری در بیمارستان آغاز می شود و مخاطب در می یابد که قرار است با موضوعی در خصوص رابطه خانواده های ایرانی و دخترانشان را ببیند. در ادامه فراری یک گره دارد و آن هم رسیدن به فراری و عکس انداختن با آن است. اما احساس می شود که فراری اضافاتی دارد که کمکی به حل مسئله نمی کند و حذف کردن آن خللی در ادامه ماجرا ایجاد نمی کند. مثلا شخصیت سیامک صفری یا حتی مادرش به روند داستان کمکی نمی کند و شخصیت محسن تنبانده برای ارتباط گرفتن با همرزمان قدیمی اش کافی است. در خصوص حضور و نقش سیما تیر انداز هم می توان گفت مبهم بود. اما نکته اصلی فراری خلط مبحثی است که بود یا نبود آن کشش داستان را دچار نوسان می کند. موضوع محوری و اصلی داستان فرار گلنار از خانواده است. گلنار که در خانواده سطح پایینی زندگی کرده، حالا با گشت و گذار با دوستش نرگس، دنبال رسیدن به آرزوی هایش هست. آرزوی او رسیدن به فراری و زندگی راحت است؛ اما نکته اساسی که پیش زمینه این خط داستانی است؛ حمله غیر مستقیم فیلمنامه به جریان اقتصاد سرمایه داری است. در آموزه های اولیه و اساسی اقتصاد سرمایه داری انسان ها همیشه دنبال بیشترند و سرمایه در این تفکر اقتصادی یک مولفه حیاتی است که انباشت آن به ایجاد و چرخیدن چرخ های اقتصادی کمک می کند. اما در فراری گویا نویسنده از سرمایه داری بیزار است و فقر و آرزوی گلنار و حتی زیاده خواهی صاحب نمایشگاه ماشین را محصول این نظام اقتصادی می داند. اما جفا و بی انصافی در مقابله با سرمایه داری از تریبون های علمی حالا در فیلمنامه ها هم نفوذ کرده و بهتر است به هنرمندان و کنشگران گفت که فساد و فقر و فحشا محصول سرمایه داری نیست و آنچه در اقتصاد ما دیده می شود محصول اقتصاد رانتی است که وظیفه اصلی اش توزیع رانت بوده و در کنار آن هم شعارهای پوپولیستی را رواج می دهد تا عوام سرگرم باشند. در نهایت بهترین بخش فیلم نیز پایان بندی است که همچنان معضل تربیت و رفتار خانواده های سنتی ایرانی با فرزند (به خصوص دختر) را نشان می دهد. خانواه گلنار پس از وقایع زندگی اش، وجود او را انکار می کنند.

چند متر مکعب حسرت
چند متر معکب عشق، بی مقدمه از عشق قرار است سخن بگوید. صحنه و ترکیب‌ها در همان چند دقیقه ابتدایی فیلم، مخاطب را با فضا آشنا می‌کند. کارگاهی که مهاجران افغان در آن مشغول به کارند. کسانی که برای بقا، مجبور به کوچ شده اند. جبر جغرافیایی آن ها را اسیر کرده است. اسیر دوری و غربت. اسیر راکت، اسیر نیستی و حتی اسیر عشق. نکته ای که می توانست جور دیگر آغاز شود، داستان عشق است. عشق صابر به مرونا، هر چند از کانتینر شروع میشود و صابر با ساختن خانه‌ای نمادین داستان عشق به مرونا و مخالفت عبدالسلام را طرح می‌کند، اما شاید می‌توانست روایت دیگری داشته باشد. نقطه قوت دیگر داستان که ای کاش بیشتر و زودتر شروع می‌شد، شخصیت عبدالسلام است. عبدالسلام، کلان مهاجران افغانی است. دیالوگ های کوتاه او، هر چند می توانستند بیشتر باشند؛ اما به جا و مناسبند. فریاد او در مقابل پلیس‌ها و دیالوگ‌هایی که به صباحی می‌گوید، نقاط اوج داستانند. پایان داستان، اوج حسرت است. پایان داستان خلاصه ای از زیست مردم شریف افغان است. افغان ها که از خانه و کاشانه خود دورند و در غربت هم عزت مندانه زندگی نمی کنند، در پایان زندگی را با حسرتِ دوری از خاک به پایان می برند. دوری از خاک، خانه، خاطرات کودکی، پدیده ای پیچیده است که گویا افغان ها، آن را با پوست و گوشت و استخوان درک کرده اند.

خونه‌ی خواهر منو. به‌شون نگفتی من کی‌ام؟ نگفتی چه کارایی از دست‌ رفیق‌ات برمی‌آد؟
- بوی سیگار می‌دی. –
اینم گزارش کن.
ماجرای نیمروز در روایت دوم خود به ردِ خون رسیده است. در رد خون پنج مولفه اصلی شخصیت پردازی، فضاسازی، گره اصلی داستان، زمان و مکان قابل بررسی است. مهدویان، ردِ خون را از معراج شهدا شروع می‌کند. جایی که پیکر پاک شهدا آماده می‌شود برای تشییع؛ اما شوک اول به مخاطب وارد می‌شود. یکی از پیکر‌ها باید بررسی مجدد شود. فرد خفته در میان شهدا، در واقع نفوذی سازمان مجاهدین خلق در جبهه‌ها بوده است. اینجا از ابتدای فیلم مفهوم نفوذ وارد فیلم می‌شود. این نفوذ، قرار است همواره در ماجرای نیمروز باشد. در قسمت اول هم بود. حالا هم تا پایان داستان شاهد آن خواهیم بود. مهدویان با شروع ردِخون از میان تشییع پیکر شهدا ابتدای داستان تکلیف مخاطب را با مکان و زمان روایت مشخص می‌کند. داستان در زمان جنگ و در فضای جبهه‌ها رقم خواهد خورد. در این قسمت با تغییر شخصیت‌های داستان مواجه می‌شویم. رحیم ( احمد مهران فر) شهید شده است. کمال و صادق و مسعود اما حضور دارند. افشین و داوود به عنوان فرمانده به تازگی وارد داستان شده اند و عباس زریباف هم در پادگان اشرف، به مجاهدین خدمت می‌کند.کمال، با حفظ روحیه قبلی خود، در صحنه حضور دارد. اما جایی درگیر گره داستان می‌شود. گره‌ای که با حضور افشین ابعاد آن تکمیل می‌شود. شخصیت کمال در ادامه داستان با چالش‌های اصلی حاصل از گره داستان دست و پنجه نرم می‌کند و گاهی با صادق هم سرشاخ می‌شود. ولی در نهایت کمال تسلیم حسِ خونی خود نسبت به شخصیت سوسن یا همان خواهر لیلایِ مجاهدین می‌شود. صادق، اما با اولین صحنه فیلم، فضای حاکم بر داستان ... دیدن ادامه ›› را به دوش می‌کشد. شک. شک به نفوذ و شک به خودی و نا خودی. صادق که در ماجرای نیمروز، با اشراف اطلاعاتی و با شک به خودی، عباس زریباف را شناسایی کرده بود، در ادامه داستان با جمع آوری اسناد و اطلاعات سری در باختران، مجاهد تواب (امیراحمد قزوینی) و نفوذش به درون تیم اطلاعاتی نظام را کشف می‌کند. صادق در جریان داستان، با اطمینان به شکی که نسبت به افشین و کمال پیدا کرده است، حکم بازرسی خانه افشین را دریافت می‌کند. او در صحنه هم فعال است و نیروهایی را برای دستگیری افشین و کمال می‌فرستد. هرچند تلاش می‌شود صادق فرمانده بدون خطا نشان داده شود، اما در نهایت این موضوع کمی تعدیل می‌شود. صادق با اعزام کمال و شادکام به بغداد جهت انجام یک عملیات بر علیه سردسته‌های مجاهدین، نشان می‌دهد که ممکن است خطای تاکتیکی هم داشته باشد. در کنار صادق، داوود و مسعود را می‌بینیم. داوود که نسبت به نقش رحیم به عنوان فرمانده تیم کم رنگ تر حاضر شده است، نشان می‌دهد شجاعت رحیم را در اتخاذ تصمیم‌های سریع و حساس ندارد. البته که او حالا آلوده به سیاست شده است. اما مسعود که همچنان به بازجویی‌های خود ادامه می‌دهد، هنوز همان رویه قبلی را ادامه می‌دهد و حتی با شخصیت تواب که حالا کمک دست اوهم شده، مهربان تر می‌شود. مهربانی مسعود تا جایی پیش می‌رود که در نهایت اتاقش به محلی برای تبادل اطلاعات مجاهدین قرار می‌گیرد. افشین اما، با به دست آوردن اطلاعات جدید سردرگم است و دنبال جواب سوال‌هایش می‌گردد. افشین در نهایت دنبال راهی برای نجات سوسن است. در طرف مقابل ، شخصیت عباس زریباف به خوبی نقاشی شده است. زریباف که حالا برادر کریم نام گرفته است، از برنامه و چارچوب سازمان خارج نمی‌شود. او مجذوب برادر مسعود و خواهر مریم، آمده است به باختران و دنبال راهی است برای رسیدن به همدان و در نهایت تهران. کریم اسیر آروزها و بلند پروازی‌های مجاهدین، از جنایت کوتاه نمی‌آید و در نهایت اجساد مردم بی‌دفاع را به آتش می‌کشد.
اما گره اصلی داستان، مثلث سوسن، کمال، افشین است. افشین که با تردید به دنبال سوسن و است و دوست دارد که او را سالم پیدا کند، توان عبور از سد غرور و تعصب کمال را ندارد؛ اما تلاشش را می‌کند. کمال که ضارب موسی خیابانی است، حالا می‌خواهد مدال افتحار را دریافت کند. او با نفوذ در خطوط ارتباطی منافقین، با سوسن هم کلام می‌شود. مهدویان با بهره برداری از تعلیق، گره داستان را تا به انتها ادامه می‌دهد. کمال که بیانه تند خود را با زبان مادری برای خواهرش می‌خواند؛ درصدد تکمیل این زنجیره، دست به اسلحه می‌بردو آماده می‌شود برای شلیک به سوسن. البته که پیش از این کمال حداقل با کشتن زریباف کمی آرام گرفته است. تعلیق هرچند از زمان پیدا نشدن سوسن میان اجساد منافقین تا رسیدن او به تهان ادامه دارد، اما دقایق پایانی فیلم ما شاهد یک درام عاشقانه خواهر، برادرانه هستیم. کمال که انگشتش برای زدن موسی خیابانی روی ماشه رفته بود، حالا با دیدن خواهرش در دوربین اسلحه، منصرف چکاندن ماشه می‌شود.

ای کاش توی فکر رفتن هم مثل خارج رفتن دنگ و فنگ داشت