هومن بنایی نویسنده، کارگردان، بازیگر، شاعر و منتقد

کتاب «همخوابه جدید جنگ»
.
بعد از چهارسال از شروع پروژه اقتباسی"الکترا" به پیشنهاد استادی مجبور شدم اسمش را عوض کنم. ابتدا پیشنهاد شد نام را "الکترا ماشین" در نظر بگیرم و گفتم اگر قرار است تکراری نباشد کلا نباید چیزی دیگری را به خاطر بی‌آورد. این هم مثل "هملت ماشین" است و...! در آخر نام کتاب را به "همخوابه جدید جنگ" تغییر دادم. می‌دانم حق با استاد است اما پروسه انتخاب اسم جدید برای این نمایشنامه که چهار سال با آن زندگی کرده‌ام یکی از سخت‌ترین کارهای ممکن بود. این پروژه چهارسال پیش با معرفی رضا گوران عزیز و با طرح و ایده اولیه عرفان پارساپور دوست داشتنی شکل گرفت و در مراحل فنی و بازنویسی مثل کودکی بازیگوش آرام و قرار نداشت تا همین چند روز پیش که شروع کرد به سر و سامان گرفتن و به نتیجه رسیدن. البته یک نمایشنامه به صحنه زنده است و نتیجه اصلی زمانی حاصل می‌شود که به صحنه برود.
.
نمایشنامه در ذهن نویسنده یک کلیت منسجم است که نمی‌شود اجزاء آن را تفکیک کرد و نقطه‌ای را برجسته تر از نقطۀ دیگر دید. لااقل برای من اینطور است! مثل این است که بگویند هومن بنائی دقیقا کدام قسمت از جسم من است؟!
.
خلاصه پروسه‌ای که فکر می‌کردم چند دقیقه وقتم را بگیرد دو هفته طول کشید. حالا ... دیدن ادامه ›› اما سختم است با شنیدن "همخوابه جدید جنگ" یاد "الکترا" بی افتم. با اینکه "الکترا" نام نمایشنامه‌ای تراژدی از تراژدی‌نویس بزرگ یونانی سوفوکل و از متن نمایشنامه است و مفهوم خاص خودش را هم داشت ولی برای تغییر شکل و تکراری نبودن مجبور به انتخاب "همخوابه جدید جنگ" شدم که بی ربط به داستان زیر متن نمایشنامه نیست. اما مگر می‌شود کسی که چند روز است از راه آمده بتواند جای یک موجود چهارساله ساله را بگیرد؟!
.
خلاصه منی که عادت کرده بودم الکترا را به عنوان نمایشنامه‌ای کامل و آماده انتشار در لیست کارهایم ببینم، حالا باید آن را از جهانم حذف کنم. خداحافظ "الکترا"، سلام "همخوابه جدید جنگ".
.
البته این اثر توسط نشر آماره به چاپ رسیده و هنوز به بازار نیامده است و در کنار چند نمایشنامه جدید بزودی رونمایی خواهد شد.
.
طرح جلد: هومن بنائی
.
#هومن_بنائی
#الکترا
#الکترا_ماشین
#همخوابه_جدید_جنگ
#نمایشنامه
#کتاب
#انتشارات_آماره
#ادبیات_نمایشی
#تئاتر
#Hooman_Banaei

تئاتر و تجدد خواهی ناصری
.
با گذشت هفت قرن انجماد فکری در قرون وسطا، رنسانس در اروپا آغاز شد و با گفتار دکارت درباره درست به کار بردن عقل، در سده هفده روند مدرنیته شتاب گرفت و خرد، علم و تجربه گرایی موجب رنگ باختن تدریجی تفاسیر مابعدالطبیعه و مبانی اعتقادی آن زمان گردید. نتیجه آن فراگیری جریان مدرنیته ای بود که سراسر اروپا را در بر گرفت. مقارن این زمان حکومت قاجارها در ایران آغاز شد و بنیان های فرهنگی، اجتماعی به زوال اندیشه و شروع خرافات انجامید.
ورود تئاتر به شکل اروپایی آن با آغاز جنبش تجددخواهی در ایران تقریبا همزمان بوده است. با شکل گیری نهضت مشروطه، تئاتر بعنوان ابزاری آموزشی در خدمت خواسته ها، تهذیب اخلاق و تربیت مردم و تبلیغات سیاسی روشنفکران قرار گرفت. می توان گفت که سال های آغاز نهضت مشروطه، اطلاعات مردم و حتا اشخاص با سواد آن زمان از وضع غرب بسیار اندک و تقریبا هیچ بود. مردم عادی علاقه چندانی هم به آشنایی با آن نداشتند و برخی اعتقادات خرافی گاه آنها را در برابر کسانی که می خواستند بدانند، قرار می داد. از نظر تاریخی و سیاسی هم بدیهی است که خشونت ها و سرکوب های پادشاهان قاجار و زنگار بستگی دوران مذکور چنان تاثیر ژرفی گذاشته بود که حتا بارقه های سیاسی ای چون حضور امیرکبیر و عباس میرزا هم چندان راه گشا نشدند.
از طرفی رنسانس (نوزادگی) و رشد روز افزورن صنعت تمدن و آغاز دوره مدرنیسم در غرب، بمثابه طوفانی مرزهای آسیای شرقی و هند و ایران و عثمانی را ... دیدن ادامه ›› به سرعت درمی نوردید و چندان اراده رویارویی در برابر این طوفان عظیم تجددگرایی هم در اندیشه ای نمی گذشت و اگر هم می گذشت اغلب از اذهان فرسوده و متعصب خرافی و متحجر، همان دوره بود.
تفاوت نگاه مردم شرق و غرب به هنر، ریشه در خاستگاه فرهنگی شان داشت. یکی از مبناهای اندیشه ای هر ملتی را اعتقادات و ایمان آنها می سازد. لذا، نحله های فکری ایران دوره قاجار با فرهنگ التقاتی عرب و مغول و دیگر متجاوزان به میهن ما شکل گرفت. در حالی که اروپا بعد از سپری کردن دوره انجماد فکری رفته رفته با شتاب فراوان به روند مدرنیته تن داده بود و هر روز پیشرفت چشمگیری در فرهنگ، صنعت و اقتصاد داشت. مردم سایر سرزمین ها مشغول گذراندن سیر طبیعی و سنتی شان بودند.
تئاتر، در اروپا بعنوان هنری اجتماعی، آگاهی بخش و وسیله ای برای روان پالایی و آموزش اخلاق همواره مورد توجه بوده است. ایران قرن ها از داشتن این جنبش فرهنگی محروم بود و با شکل گیری جریان روشنگری در اثر تماس با دنیای غرب و توسعه روابط دیپلماتیک، روشنگری سیاحان، رفته رفته، تئاتر غربی به ایران وارد شد و ابزاری برای تبلیغ انسانیت، سیاست و روشنگری گردید.


هومن بنائی / مرداد 1403

تعزیه نمایشی سوگوارانه و ستایش قهرمان معصوم
.
تعزیه از نمایش های آیینی مذهبی ایران به شمار می رود که پایه و اساسش را فاجعه کربلای سال 61هجری قمری تشکیل می دهد، این مراسم آیینی که در جغرافیای فرهنگی ایران بر خلاف سایر مناطق شیعه نشین دنیا وجوه دراماتیک فربهی یافته است. وجود تنوع در اجرای تعزیه در نقاط گوناگون ایران نیز بر این نکته تاکید دارد که تعزیه پدیده ای فرهنگی است که در تعامل با فرهنگ بومی هر منطقه رنگ و بوی آن فرهنگ را به خود گرفته و اجرای متفاوتی خلق نموده است.
جوامع مختلف با تکرار آیین، همزمانی با لحظه آفرینش را تجربه می کنند. میرچیا الیاده اسطوره شناس رومانی اصل، همزمانی با لحظه آفرینش را نحت نام ایده ی «اسطوره بازگشت جاودانه» مطرح کرده است. تکرار آیین ها، نه به دلیل فعال شدن
«اسطوره بازگشت جاودانه» بلکه به دلیل کسب تجربه صفر زمان، در زمان روزمره زندگی صورت می گیرد. دلیل تکرار نمایش های آیینی که حد فاصل میان یک آیین صرف و یک اثر هنری هستند. تنها منوط به استفاده از مکانیزم جذب مخاطب همچون دیگر آثار هنری نیست. بلکه به دلیل کسب تجربه صفر زمان، در روند معمول زندگی است.
با بررسی تعزیه و سبک های اجرایی آن که به عنوان شناخته شده ترین نمایش آیینی ایران میتوان به شناخت ویژگی های صفر زمان رسید. تعزیه بر خلاف ... دیدن ادامه ›› آن که به بازنمایی یک واقعه ی تاریخی می پردازد، امری فرا تاریخی را احضار می کند. تجربه صفر زمان، این امر فرا تاریخی را برای علاقمندان این نمایش آیینی، فارغ از فاصله ی تاریخی با وقوع حادثه باز آفرینی می کند. چگونگی وجود صفر زمان در تعزیه به عنوان یکی از عناصر اصلی تداوم و تکرار این شکل نمایشی است.
درام شناسان معروف دنیا معتقد هستند که تراژدی که قسمت اصلی درام را تشکیل می دهد از مراسم و تشریفاتی که برای زنده نگه داشتن نام قهرمانان ملی مذهبی در موقع دفن و تشییع جنازه انجام میشد ریشه گرفته است. با پژوهش بیشتر در این زمینه میتوان تاثیر نمایش های آیینی کهن بر تعزیه را مشاهده کرد و این فرض استوار بر چهار مفهوم نبرد خیر و شر، مرگ قهرمان، سوگواری برای قهرمان و پیوند درونی بازیگر با تقدس اجرا تکامل یافته است. در راستای درستی یا نادرستی این فرضیه از نظریه ی آیین گرای مشخص شده که نمایش های آیینی سوگوارانه و ستایش قهرمان معصوم، در قالب نمایش از دیرباز بین ایرانیان مرسوم بوده است.
با در نظر گرفتن این فرضیه اثبات می گردد که در نمایش های آیینی ایران پیش از اسلام نیز همانند تعزیه، چهار مفهوم نام برده، مشترک و صاحب اهمیت هستند. به طوری که میتوان گفت چهار مفهوم از مولفه های اصلی نمایش آیینی در ایران پیش از اسلام بوده و در تعزیه نیز تداوم یافته اند.
.
هومن بنائی / تیر ماه 1403

#هومن_بنائی
#روزنامه_هنرمند

نمایش: داستان اسف انگیز یک صعود تبهکارانه به صحنه گردانی سرپرسی لورن و شرکا
.
نویسنده و کارگردان: غلامحسین دولت آبادی
.