شاید کمی متفاوت باشد این نوشته، و شاید ناخوشایند. اگر چنین است پیشاپیش عذر مرا بپذیرید.
برای آقای نعیمی با سابقه ای که از ایشان سراغ دارم احترام قائلم.
برای آقای فراهانی و خانم ناصر و بقیه بازیگران ارجمند احترام قائلم.
برای همه تماشاگرانی که کار را دوست داشتند هم احترام قائلم.
اما برای خودم به عنوان یک تماشاگر عاشق تئاتر هم احترام قائلم و نمی توانم به سادگی ضعف های کار را آنقدر ندیده بگیرم که بتوانم از این کار آنقدر لذت ببرم که مثلا از سقراط.
می دانم قرار نیست همه ی کارهای تاریخی زبان آرکائیک داشته باشند، یا حتی نثر ادبی فاخر. همه بیضایی نیستند و حاتمی، که متنهایشان به شعر پهلو بزند. همه هم اجرا را یک جور تعریف نمی کنند. ولی آقای نعیمی که همان نعیمی سابق است. آیا قرار است به دکوری راضی باشد که مکعب های طبقاتی اش به سبک انبارهای کالا نسبتی با دکور دقیق کارهای قبلیش ندارد؟ یا به طراحی حرکاتی که نوآوری در آن ... دیدن ادامه ›› جایی ندارد؟
اگر قرار است زبان امروزی هم باشد- که هیچ اشکالی ندارد- کارکرد و همراهی آن با اجرا و حرکات گروهی یا تکی بازیگران (مثل ترکیب "سقراط" یا... ) باید، طبق اصول، تلفیقی امروزی و نمایشی ایجاد کند که در این کار از آن خبر نیست.
دیالوگهایی از این دست در یک کار وزین تاریخی، که قرار هم نیست کمیک باشد، چه معنایی یا چه حسی را قرار است ایجاد کنند؟ مثل:
"- ...ببین دختر...
- من دختر نیستم (خنده حضار)
من جنسیت را کنار گذاشته ام. هم از مردها متنفرم هم از زنها..." (قطام در روز عروسی دوستش!!؟)

و یا:
- رنگینکو ببین بهم می گه آدم فروش
-آدم فروشو ببین بهم می گه رنگینک (دو مرد عرب جنگجو در میانه ی گفت و گو برای توطئه قتل امیرالمومینن؟)

و ایضا:
- چی می گی فلفل اینقدر ور ور می کنی؟ (باز هم خنده شدید تماشاگران)

دوستانی که کار را تاریخی- مذهبی می دانند یا جدی یا دست کم متفاوت، آیا با این دست دیالوگها نامگزاریش می کنند یا با حرکتهای بازیگران روی صحنه در حین بیان این صحبتها، که شامل حرکت چند مرد با پیراهن و شلوار و کفش ورنی و ساعت مچی بر دست راست همراه قبای بلند عربی است و چرخاندن چوب در دست به شیوه چوپانهای ایلیاتی خودمان؟تاکید می کنم اجرای تجربی و استفاده از بستر رویدادهای واقعی برای ایجاد فضایی متفاوت به خودی خود بسیار هم نیکوست. اما شخصا اگر قرار است تلفیق زمان-مکان تاریخی و اجرای مدرن را ببینم، "سقراط" را با ذکر چند نکته منتقدانه با رغبت می بینم، "آرش-ساد" را با لذت بردن از زبان بیضایی و بعضی ابتکارات رحمانیان بیشتر می پسندم، "خاطرات یک جامه دار" را برای اجرای دشوار و با حوصله اش شایسته تقدیر می دانم و.... با تمام احترام به جای تماشای دوساعت "ترور" ترجیح می دهم راهم را به سمت گلریز یوسف آباد یا بولینگ شریعتی کج کنم و دوساعت خنده ی تفریحی بی ادعای جدیت را آگاهانه انتخاب کنم.

تبریک می گویم. تیوال خودش نقطه عطفی بود و نقطه های عطف سه سالگیش باید اتفاقهای جالبی باشند که منتظرشان می مانیم!

شنیدن، خوب شنیدن می خواست. اما خوب دیدن هم می خواست.
و البته خوب نوشتن و خوب اجرا کردن و خوب طراحی صحنه انجام دادن و خوب و روان کار کردن. درست است که اینها مشخصه هر نمایش خوبی هستند، اما "شنیدن "نمایشی است که تمام اجزایش بسیار ریز و چفت هم معنی دارند و هر خطایی، مساوی تپق یا لغزیدن عادی در بقیه کارها نیست، بلکه کلا خرابش می کند (به عبارت دیگر نمایشنامه و اجرایی اینقدر تکنیکی است و اینقدر جزئی نگر). بی شک باید به این گروه و بیش از همه امیر رضا کوهستانی تبریک گفت.
شروع داستان و حضور دو دختر دانشجو و حال و هوای آشنای بچه های دانشکده و خوابگاه و سین جیم های معمول بالاسری ها ذهن را هدایت می کرد به طرف تمرکز بر شخصیتها. اما خیلی زود با چرخشی زیبا وارد ایجاد موقعیتهای تازه و بازی های نور و صدا و حرکت و تصویر فیلمبرداری شدیم. اما اینجا هم کار تمام نشد و بعدش دیالوگها به شکل غیر منتظره ای برگشتند و زمان دایره وار شد. و بعد دیگر تماشاگر (اگر مثل بعضی حضار غیر منتظره خوابش نمی آمد!) امکان نداشت بتواند لم بدهد و درگیر نشود.
چیزی که در این کار بسیار خوب بود به نظرم همان چیزی است که در بعضی کارهای حتی خوب داخلی کم است:تئاتری بودن. بعضی کارها هستند که خوب قصه می گویند، خوب شخصیت پردازی می کنند یا خوب اجرا می کنند. بعضی کارها دیالوگهایشان توی گوش می مانند. بعضی ها هم پیچیده اند و ذهن را درگیر می کنند. اما کاری مثل شنیدن، قبل از همه چیز، تئاتر است. یعنی در هیچ مدیوم دیگری و با هیچ تغییری قابلیت اجرا ندارد. متن خطی- دایره ای، دیالوگهای یکسویه ای که به تدریج دو سویه و حتی چند وجهی می شوند، منطق تصویری که با آن دوربین عجیب کاملا دگرگون شد، بازی با صدا، با نور، حتی با جایگاه تماشاگران و آن خواهش اول برای خاموش ... دیدن ادامه ›› کردن موبایل که خودش جزوی از اجرا شد بعدا (و گولمان زد که: نکند موبایل کسی روشن است؟ بیشتر نمی گویم که لو نرود!) و بازی جالب با شخصیت ها و جابه جایی زمانی- مکانی آنها فقط و فقط مال صحنه است و بس. دست مریزاد!

"- کلا معذرت می خوام
-کلا معذرت نخواه
-چرا؟
- چون آدم کلا معذرت نمی خواد"

هامون بازها، اجرای سه شنبه 6 مرداد.
مونولوگ اول مهدی، خواندن خط به خط تیتراژ هامون
مونولوگ اول مهتاب
دیالوگ علی و مهتاب، وقتی مهتاب دلشدگان و سوته دلان را اشتباه می گیرد.
و بازگشت به واقعیت. رحمانیان که آخر کار آمد و مطابق معمول از مهمانان آشنا تشکر کرد و بانویی در ردیفهای جلو را اینطور معرفی کرد: بانوی آزادی. و همه دست زدند و دست زدند و دست زدند.

تونل را دیدم. در لحظاتی در حس نمایش غرق شدم و لذت بردم. اما نمایش بعد از اجرا تمام شد.
با احترام به نظر تمام دوستانی که کار را خیلی دوست داشتند، به عنوان یکی از مخاطبان تنها لحظاتی از آن را خیلی خوب می دانم. در یک نمایش رئال با زمانی خطی و داستانی سر راست و بازیهای بی اغراق (و البته مناسب کار) جای آنچه تماشاگر را در همه دقایق درگیر کند، خالی بود. نمی توانم ناخودآگاه- به دلیل مشابهت موضوع و محل اجرا- به یاد "آخرین نامه" نیفتم. آنجا استفاده بسیار هوشمندانه از ابزار صحنه و گویش بازیگران اجرا را به خوبی کامل می کرد.
در تونل هم طراحی صحنه خوب بود و موقعیت و حرکت شخصیتها به دقت انتخاب شده بود و بازیها همانطور که نوشتم کم و بیش همان بود که باید باشد، متن هم واضح و دیالوگ ها مناسب. و همین. مثل یک شب شام خوردن در جایی که مرتب و تمیز است و غذایش قابل قبول. اما از آن شامهایی نمی شود که تا مدتی به یاد بماند یا هیجانی ایجاد کند یا تجربه تازه ای داشته باشد یا آدم احساس کند حتما باید یک بار دیگر این غذا را بخورد. این از واکنش ساده مخاطبان بعد از اجرا هم مشهود است.
تونل قصه آشنا- و البته دردناکی- داشت، شخصیتهایی که می شناسیمشان و فضای جنگ و ترومای پس از آن که آن هم برایمان غریبه نیست. شاید اشکال همینجا باشد. جنگ وآدمهایش، آنطور که تجربه کرده ایم و هنوز فراموش نشده، بار دراماتیکش آنقدر زیاد است که نمایش باید فراتر از آن برود تا تکانمان بدهد.
این نکته هم قابل ذکر است که منظورم سرگرم کردن تماشاگر یا ایجاد هیجان زیاد برای کش دادن اجرا نیست. خوشبختانه زمان نسبتا کوتاه کار کاملا مناسب فضا بود. نکته از زبان یک مخاطب، و دوستان همراهش، این است که تونل می توانست بهتر از این باشد اگر متن درگیری بیشتری ایجاد می کرد یا اجرا - و نه بازیها- غیر از طراحی صحنه خوب چیز بیشتری به مخاطب ارائه می کرد.

عالی!
چون صفحه مربوط به این اجرا را پیدا نکرده بودم چند خط زیر را در صفحه مردی برای تمام فصول نوشتم که تقدیری از آقای گرین وود کرده باشم. حالا با اجازه دوستان دوباره اینجا می نویسم، بخصوص برای اینکه این صفحه از غربت در بیاید!
امیدوارم امکان چنین اجراهایی از حرفه ای های آنسوی آب بیشتر فراهم شود. مردی میانسال با اجرای هفده شخصیت از شکسپیر، از مردهای قهرمان تراژدی مثل هملت و کینگ لیر و مکبث گرفته تا زنهای کمدی های رمانتیک تا صدای ناشناخته یکی از سانت ها (غزل ها) ی شکسپیر در وصف طنز آلود معشوق. و این مرد دوست داشتنی کمی چاق کانادایی که یک ساعت، این همه صدا و این همه لحن و این همه حس و حرکت را با کمک چندتا شی کوچک روی صحنه بازی کرد. یک بار هم تپق نزد و آنقدر یک نفس، صدایش را بالا و پایین و میانه متناسب با حس نقش تنظیم کرد که چندجا به جای او نفسم ناخودآگاه گرفت! آنقدر هر شخصیت به حس نمایشنامه های اصلی می خورد که از ته دل آرزو کردم او را همراه با گروه در یک اجرای کامل از شاه لیر یا مکبث یا حتی شخصیتهای جوانتر رومئو و هملت ببینم. کار تئاتری های عزیز ایران در این شرایط سخت و درخشان بودن بسیاری از اجراهای هموطنان عزیز را همیشه دوست داشته ام و دارم، اما امیدوارم بچه های تئاتر آنقدر هشیار باشند که خودشان را همیشه با چنین اجراهایی مقایسه کنند که مثل یک هوای تازه در عصر سردپاییزی تهران آمد و توقع من تماشاگر را هم از خودم بالاتر برد!
در ضمن اگر کسی از دوستان به آقای گرین وود دسترسی دارد لطفا ارادت ما را به ایشان ابلاغ کند.
You did such a great job! Thank you

بر پهنه دریا چند نقطه قوت مهم دارد که آدم بعد از تماشایش بگوید چقدر خوب است که...: چقدر خوب است که متن زیاد حرف نزند؛ چقدر خوب است که اجرا هم اصلا کش نیاید؛ چقدر خوب است که قواعد "تئاتر" حاکم باشد، چه در حرکت بدن، چه در انتخاب طراحی صحنه و نور و بقیه عوامل ( یعنی چقدر خوب است که تکه پراکنی درباره مسائل روز، یا انحراف از ادب، و غیره، تماشاگر را نخنداند، متن و اجرا این کار را بکنند)؛ چقدر خوب است بازیگران برای دیده شدن دست به هر اغراق بیموردی نزنند؛ چقدر خوب است ترجمه روان باشد.
اما در ضمن یکی دوتا نکته هم هست که شاید در نظر گرفتنشان به بهبود کار کمک کند. اول از همه اینکه با این نقش مهمی که افکت ها و موسیقی در اجرا دارد، چرا هیچ خبری از اطلاعات مربوط به آن در بروشور نیست؟ انتخاب شده؟ ساخته شده؟ توسط کی؟ دوم اینکه متن البته خیلی خوب بود و همانطوری که دوستان نوشته اند مفاهیمی جهان شمول و متعهدانه را نشان می داد. اما درست به همین دلیل "خیلی" بارز و "خیلی" تکان دهنده نبود. یعنی توان این گروه برای فرا رفتن از قالبهای ساده بیشتر از اینهاست و اگر انتخاب چنین کاری پله ای از نردبان رشد است، جای امید برای ماست، اما اگر پیروزفر راضی شود و بخواهد همین جا بماند حیف است.

دن کامیلو را در شب آخر اجرا دیدم. به نظرم بهتر است دو وجه کار را جدا از هم نگاه کرد، یکی متن و دیگری اجرا. چون کار اصلی گوارسکی را نخوانده ام نمی توانم قضاوت کنم آقای نریمانی چقدر تغییرش داده اما برجسته ترین ویژگی اش داشتن یک قصه شسته رفته و تر و تمیز بود، یک نمایشنامه چفت و بست دار، با یک داستان سر راست و شخصیتهای بجا. هرجند شخصیت هردو زن نمایشنامه هم می شد از این پررنگ تر باشند و اگر بخواهم خودمانی تر حرفی بزنم باید بگویم "حیف" شده بودند. عناصر ساده اما معنی داری مثل ماجرای دوچرخه ها، ناقوس و... و بخصوص نوع حضورخود مسیح، "تئاتری" استفاده شده بود که به دل می نشست. آکسسوار صحنه و گریم و دکور ساده و کارآ بود ولی شخصا ترجیح می دادم آن دوچرخه ها آن پشت اینقدر دائم اعلام حضور نمی کردند! در اجرا، مثل متن، کار باز هم مجال زیادی به عبدالرزاقی و سپاه منصور نمی داد و کاش اینطور نبود تا بتوان اجرای آنها را هم بهتر نقد کرد. کار بازیگران مرد رویهمرفته خوب بود (بخصوص احمدی) و تماشاگران را درگیر نگه می داشت. برای خلق طنز به هر حال تمهیدات "تماشاگر ایرانی پسند" استفاده شده بود! که به خودی خود اشکالی هم ندارد، هرچند متاسفانه بعضی وقتها روغن داغش زیاد می شد و کمی سطح کار را به فارس نزدیک می کرد.
در مجموع نمایش خوبی بود، بخصوص اینکه می دانیم در کشور ما با این همه سلیقه های مختلف و عجیب کار کمدی چقدر سخت است و در عین حال چقدر تبدیل شدن تئاتر به راه رفتن و شعار دادن یا جیغ زدن راحت است. می شد از این کار در مجموع لذت برد.
حاشیه اول: این را برای یک تئاتری کمدی نویس می گویم که امیدوارم حس شوخ طبعی اش خوب باشد! البته قابل قبول است که حضور و تشکر آقای نریمانی روی صحنه و بداهه حرف زدن سخت باشد، اما برای دفعه بعد خوب است کمی تمرین کنید، آدم تماشاگر را سر پا نگه می دارد که اسم دو تا دستیارش را از روی کاغذ پیدا کند و از رو بخواند؟ آقای نریمانی عزیز، هول نشو!
حاشیه دوم: قبل از رفتن نقدهای دوستان را نخواندم که پیش داوری نداشته باشم. و چقدر هم خوب کاری کردم. همه ... دیدن ادامه ›› ما البته کاملا حق داریم که نظر خود را داشته باشیم اما نظر (چه مثبت و چه منفی) خوب است بیشتر روی کار متمرکز باشد و کمتر روی اشخاص و کلی گویی. ما حتی حق داریم یک جمله بنویسیم و داد بکشیم یا کف بزنیم. خیلی هم خوب است. اما اگر قرار است در یک پست از این حد جلوتر برویم و نقد و نظر بنویسیم، خوب نقد و نظر بنویسیم، نه اینکه غرغر یا به به را ده خط کش بدهیم. کاش به هم کمک کنیم تا نمایشی را چه وقتی دیده ایم و چه وقتی ندیده ایم از طریق مجموع نوشته های هم بهتر بشناسیم.