مریم منصوری | نمایش نامه نویس، شاعر و کارگردان تئاتر

جهان دوگانه برشت با سازمان نشانه‌ای- تمثیلی "کله‌گردها و کله‌تیزها" که نهایتا با هم به صلح می‌رسند و به جنگ کله چند‌گوشه‌ها می‌روند، در نمایش «انسان- اسب/ پنجاه- پنجاه» تبدیل به سمفونی تصویری شده  که طنین تابلوی «جیغ» مونش را می‌توان در آن شنید.
اثری چند بعدی که می‌توان در الگوهای تئاتر اکسپرسیونیسیتی، تاثیر سینما و نقاشی در قاب‌بندی‌های تئاتر و بررسی امکانات بدن بازیگر به مثابه نمایش خطوط تاریخ به کندوکاو در آن پرداخت.
اما در این شعر تصویری که مرتضی اسماعیل کاشی ساخته، مبتنی بر متنی از هاله‌مشتاقی‌نیا در تعامل با کارگردان، دو اسب جان گرفته‌اند. دو اسبی که در جهان برشت محور درگیری رعیت و مالک هستند. اما جان ندارند. دو اسبی که رعیت جوزده در بحبوحه ظاهری تغییر مکانیسم اجتماعی از دیر می‌دزدد. از دیری که خواهر مالک به آنجا پناه برده تا همچون دوران کودکی روزهایی روشن و شب‌هایی خاموش داشته باشد. از دیری که دو خواهر راهبه از خواهر مالک، جهیزیه هنگفت می‌خواهند، چون او به آنجا آمده تا عروس مسیح شود. و حالا که در نتیجه تغییرات، اجاره‌بهای زمین کم شده یا در موقعیت بی‌ثباتی قرار دارد، خواهران راهیه برای اسب‌ها دندان گرد کرده‌اند.

اما در جهان غیر خطی«انسان-اسب/ پنجاه- پنجاه» دو نفر از بازماندگان اردوگاه نازی که در آنجا موش‌های آزمایشی هستند در دست یک نظامی ... دیدن ادامه ›› که از بازی لذت می‌برد، اسب بوده‌ و هستند. بازیگرانی که در چنگال کارگردانی نابلد و قلدر، اسب بودن را تمرین کرده‌اند. نیاز به خواب، گرسنگی، هیچ چیز مانع تمرین نمی‌شود. این آدم‌های مفلوک، موش‌هایی هستند که به چنگال این مرد افتاده‌اند و باید اسب بودن را تمرین کنند و آن‌قدر اسب شوند که اسب در پوست‌شان بنشیند. طوری که سال‌ها بعد، سال‌ها بعد هم که قدم به اردوگاه مفتوح نازی می‌گذارند، اسب بودن رهایشان نمی‌کند. این جنونی که میل به رهایی و آزادگی در دشت دارد اما دهنه‌اش زده و به افسارش کشیده‌اند.
همین اتفاقی است که برای نانا می‌افتد؛ دختری که کارگر سکس است. پدرش که چیز زیادی از زندگی نمی‌خواهد جز نان و سقف و هر دو بازی می‌خورند. بازی برای ایزابلا و برادرش کمتر است  به قوت ارتباط و پول. اما نانا و پدرش همیشه دهنه زده و افسار کشیده هستند. و هر بار کشیدن این افسار با عوض شدن بازی، که معمولا هم کارگردان از زندگی بازیگران، آن پایین چیزی نمی‌داند و بی‌هیچ گفت‌و‌گو فرمان می‌دهد و بازی را عوض می‌کند، همین برای عاصی شدن و جنون و خستگی به استخوان رسیده این مفلوک‌ها که در اردوگاه نازی گیر افتاده‌اند کافی است.

این بدن‌های خسته که از تاریک‌ترین قسمت شب نگذشتند و بدن‌هایشان در اتاق‌های گاز روی هم تلنبار شد.
تنها دو اسب، دو اسب از این اردوگاه جان سالم بردن که شاید همان اسب بودن و در پوست اسب گنجیدن نجات‌شان داده است. مثل بازیگران جوان همین نمایش که شاید از آنچه آن بیرون نیست یا هست به تمرین‌های این نمایش گریخته‌اند و در پوست این انسان‌های مفلوکِ ناچارِ ناگزیر گنجیده‌اند. اما این بازیگران از تاریک‌ترین نقطه شب به سلامت عبور کرده‌ و به صحنه و اجرا رسیده‌اند. هر چند که در پایان اجرا هم در تن‌های خسته و افتاده مردگان اتاق گاز نازی می‌مانند، از پشت آن جدارهای شیشه‌ای بیرون نمی‌آیند و با هلهله تماشاگران، پوست تن‌های خسته پاره نمی‌شود.

درود و خسته نباشید به گروه بازیگران جوان این نمایش و کارگردان و نویسنده؛ مرتضی اسماعیل کاشی و هاله مشتاقی نیا.

حمید عبدالحسینی | مدرس، نویسنده و کارگردان
پایگاه خبری، تحلیلی سینما سینما

ارکستر باشکوه

جدیدترین تجربه‌ی نمایشی مرتضی اسماعیل کاشی از چند منظر قابل بحث است: ۱. انسان، اسب …. برآمده از یک تمرین کارگاهی و براساس متدهای ناشی از کار عملی هنرجویانی است که به شکلی دقیق هدایت شده‌اند و ماحصل اجرایی با ظرافتهای بصری و هندسی فراوان است و از این منظر حداقل در بین آثاری با این رویکرد و کیفیت در چند سال اخیر یکه و تازه است.

۲. نمایشنامه انسان، اسب … نگاهی دارد به متنی از برتولت برشت که در همکاری مشترک اسماعیل کاشی و هاله مشتاقی‌نیا با تغییراتی همراه شده که ... دیدن ادامه ›› عمدتا در راستا و به عبارت بهتر درخدمت نگاه تجربی و خلاقانه کارگردان قرار گرفته است. انتخاب چنین متنی با توجه به جنبه‌های مضمونی و تماتیک و همچنین نزدیکی این مضامین نه فقط با دوره‌ی زمانی اکنون بلکه به عنوان موضوعات ازلی_ ابدی و قابل طرح در هر شرایط اجتماعی _ سیاسی یکی از برگ‌های برنده است که باعث تمایز نمایش شده است.

۳. کارگردانی انسان، اسب …. به سبب بهره گیری از مدل کارگاهی در ماحصل اثر واجد نکات قابل ذکری است: اول در هارمونی دیدنی و نظم مثال زدنی صحنه‌های ترکیبی و سینک بسیاری لحظات که هنرپیشه‌ها می‌بایست خود را با تغییرات نوری و صدایی وفق دهند. دوم در پروراندن و ایجاد باور بازیگران نسبت به نقشهایی که قطعا از هر یک از آنها دور است و ایجاد آمادگی‌های بیانی و بدنی مناسب برای رسیدن به فرم مطلوب آدم‌های اثر و در نهایت دستیابی به یک تمپو و همین طور ریتم پویا، دینامیک و متناسب که می‌تواند تماشاگران پرشماری را با خود همراه کند.
فروش و اقبال مخاطبین از انسان، اسب: پنجاه، پنجاه را باید به فال نیک گرفت و برای ترویج و توسعه‌ی چنین آثاری از تمام ظرفیت‌های رسانه‌ای بهره جست. این نمایشی است که می‌توان به یک ارکستر باشکوه مانندش کرد؛ ارکستری برای گوش‌هایی که به دنبال شنیدن صدای عدالت‌اند.

محمدحسن خدایی | پایگاه خبری تئاتر و سینما ، چارسو پرس

برشت در نمایشنامه «کله‌گردها و کله‌تیزها» به مفهوم عدالت می‌پردازد. اینکه چگونه در غیاب جامعه‌ای عادلانه، انسان‌ها به چنان انحطاطی دچار می‌شوند که فی‌المثل شخصیتی چون «کالاس رعیت» تنها آرمان زندگی‌‌اش، داشتن یک قاطر و نپرداختن بهره مالکانه شود، آن‌هم زمانی که دخترش «نانا» در عشرتکده خانم «کورنا مونتیس»، با دستمزدی ناچیز مشغول کار است و حتی حق آن را ندارد که انعام مشتریان را دریافت کند. برشت به شکل درخشانی نشان می‌دهد که چگونه برآمدن فیگور رادیکال و شبه انقلابی چون «ایبرین» می‌تواند به تحلیل رفتن سویه‌ سیاسی توده‌های تحت ستم منجر شده و در نهایت به حکومتی تازه تاسیس میدان دهد که با رادیکالیسمی انحرافی، بار دیگر مناسبات ناعادلانه قدیم را به شکلی تازه، بازتولید کند. پروژه مشترک هاله مشتاقی‌نیا و مرتضی اسماعیل‌کاشی، با نگاهی به جهان برشت اجرا شده است. گو اینکه چندان از لحن طنازانه و توده‌پسند برشت خبری نیست و کمابیش با روایتی اکسپرسیونیستی و هذیانی در یک موزه روبرو هستیم که گویی پیش از این اردوگاه‌ مرگ بوده. این اجرا را می‌توان ذیل همان سنت روایی پس از جنگ دوم جهانی صورتبندی کرد که نویسندگانی چون «پریمو لِوی» بر آن پافشاری کردند تا روایت از دست رفتگان، به فراموشی دچار ... دیدن ادامه ›› نشود.

به لحاظ اجرایی، فضا دو قطبی است. اشاره‌ای بی‌واسطه به همان تقسیم‌بندی کاذب و فاشیستی توده مردم در نمایشنامه برشت. اینکه مولفه‌های نژادی و ناتورالیستی، در اینجا فرم سرها، به کار برساختن ایدئولوژیک نوعی فراماسیون سیاسی و اجتماعی می‌آید و انسان‌ها را به ابژه‌هایی منقاد قدرت نوظهور و خطرناک تبدیل می‌کند. فضای موزه در نسبت با تاریخ و حافظه جمعی قربانیان فاشیسم هیتلری، ناگهان با رستاخیز مردگان، بدل به اردوگاه می‌شود. مردگان بازگشته‌اند تا بار دیگر امکان اجرای دسته‌جمعی یک تئاتر را بیابند. بدن‌هایی اغلب دفرمه شده، با ژست‌هایی هراسان و نگاه‌هایی خیره. مردگان لباس‌هایی متحدالشکل بر تن دارند که هر نوع فردیت و عاملیت را پس می‌زند و نشانی است از یک زیست اردوگاهی با موجوداتی که به قول آگامبن به حیات برهنه فروکاسته شده و تنها با اعداد از یکدیگر متمایز می‌شوند. استراتژی مرتضی اسماعیل‌کاشی در مقام طراح و کارگردان، بازنمایی اکسپرسیونیستی یک هراس جمعی است. بی‌جهت نیست که در انتها وقتی آن دو محفظه شیشه‌ای کنار هم قرار داده می‌شود تا فضایی مشترک مابین قربانیان ساخته ‌شود تفاوت‌ها رنگ می‌بازد و ناگهان موزه بار دیگر تبدیل به اتاق مرگ شده و هولوکاستی دیگر به راه می‌افتد. لحظه آجیدن اجرا و رفتن از منطق «پنجاه پنجاه» به یک کلیت صد در صدی مرگبار.

این اجرا را می‌توان فرمی از متا-تئاتر دانست. یک گروه تئاتری که قرار است نمایشی را بر صحنه آورند، متا-تئاتری که در آن خبری از همدلی و کار داوطلبانه نیست و از قضا همراه است با نوعی اجبار اقتدارگرایانه. برای مثال در طول اجرا مردی را مشاهده می‌کنیم که لباس نظامی بر تن دارد و مدام مشغول دستور دادن به بازیگران‌ است. او در نقش کارگردان، اسلحه به دست، به اجرایی تمایل دارد که هر نوع مقاومت و اعتراض اجراگران را پس زند. نظام زیباشناسانه‌ای که با زور اسلحه بر صحنه اجرا می‌شود، از جهان برشت فاصله گرفته و زیست اردوگاهی توده‌های بی‌شکل در گتوها و اتاق‌های مرگ را بازنمایی می‌کند. بدن‌هایی ماسیده، میل‌هایی سرکوب‌شده و عشق‌هایی به محاق رفته. این است جهانی که در نمایش اجرایی می‌شود.

همکاری مشترک هاله مشتاقی‌نیا و مرتضی اسماعیل‌کاشی، تجربه‌ای است قابل‌اعتنا در تولید تئاتر با هنرجویانی که قرار است در یک پروژه‌ طولانی مدت مشارکت کنند. نوعی تمرین زیستن جمعی که قرار است روایتگر جهانی باشد که مردگان بازگشته‌اند تا امیدهای فراموش‌شده را بار دیگر زنده کنند، حتی در اتاق‌های گاز وقتی در انتظار مرگ هستند. در مقابل مامور شکنجه اردوگاه که اسلحه به دست، قدرت پیشوا را به رخ می‌کشد. در همان فرا رفتن از دوگانه‌های کاذب «کله‌گرد یا «کله‌تیز» بودن و بدل شدن به یک کلیت صد در صدی سیاسی از قربانیان اردوگاه‌های نظام فاشیستی. به هر حال در برهوت اجراهای بی‌رونق و بی‌مسئله، نمایش «انسان/اسب، پنجاه/پنجاه» غنیمت است و تماشایی.

سحر عصرآزاد/ منتقد سینما:

تماشای این نمایش تجربه هیجان انگیز و تاثیرگذاری است.
اثری که به مخاطب این امکان را می دهد که با یک طراحی منحصر به فرد، در جایگاه قربانی یا زندانبان، سفری در دل تاریخ داشته باشد؛ از اردوگاه کار اجباری نازی ها تا موزه تاریخ فراموش شده امروز و لحظه ای از این برش های زمانی مداوم؛ که به شیوه ای برشت وار در اجرا و متن و بازیها لحاظ شده، غافل نشود. یعنی نتواند غافل شود.

هرچند هاروکی موراکامی معتقد است؛ درد اجتناب ناپذیر اما رنج اختیاری است، این نمایش تعدیل کننده چنین دیدگاهی است. چراکه رنج وقتی به اعماق روح بشری رسوخ کرده باشد، یک نشانه کوچک همچون اشیا بازمانده از زندانیانِ موزه ای که قبلا اردوگاه کار اجباری بوده، می تواند تورا به بازنمایی همه آن تجربه های رنج آور وادارد. تا به جهان وهم آلود خاطراتی پناه ببری که در آن؛ بازی یک رنج دائمی و مفهوم زنده ماندن داشته؛ آنهم با طعم و بوی همه قربانیانی که مجبور شده ای به اتاق گاز بسپاری.

پس رنج جزئی جدایی ناپذیر از وجود توست و این جانمایه پس از پایان‌ نمایش در عمق روح مخاطب رسوب می کند.

امید طاهری | عضو کانون ملی منتقدان تئاتر ایران

وقتی خروجی دوربین فیلمبرداری را به مانیتور می دهید و همزمان از صفحه ی مانیتور فیلم می گیرید، یک پرسپکتیو هزار تو ایجاد می شود. تصویر در تصویر در تصویر.
موقع تماشای نمایش انسان/اسب،پنجاه/پنجاه، این انعکاس و تو در تویی جهان واقعی، جهان نمایش و جهان نمایشی در نمایش برایم تداعی شد. انگار دو یا چند آینه را روبروی هم گرفته اند. همه چیز انعکاسی از یک واقعیت هولناک است. واقعیت تلخی که این روزها در جهان بیرون از نمایش به زشت ترین صورت ها دارد خودش را نشان می دهد.
تاریخ حیات انسان پر از دوره های جنون شر است. شری که همیشه وجود دارد اما انگار در پریودهای مکرر به جنونی ویرانگر مبتلا می شود. جنونی که کشتار بومی های آمریکا را به وجود می آورد، کشتار آپارتاید را، فجایع جنگهای جهانی را، ویرانگری های اتمی را، افراطی گری های داعشی و طالبانی و صهیونیستی را و همه بی توجهی ها به کرامت انسانی و آزادی این موجود توامان ظالم ... دیدن ادامه ›› و مظلوم را.
وقتی همه ی آنچه زیر پوسته ای از تمدن، اخلاق، انسانیت و حقوق بشر پنهان شده، چهره زشت و خشن خودش را انکار می کند، دیگر هنر نمی تواند در اشکال معمول و موزه ای کارکرد داشته باشد. زمانی که واقعیت بیرونی، از تصویر خشونت در اثر هنری پیشی می گیرد، پایه های محتوا را در اثر متزلزل می کند. اینجاست که بر آمدن فرم از دل معانی و استتیک اثر می تواند از زاویه ای دیگری بر موجودیت جنون شر نور بیافکند و ریشه های متصل به منابع ارتزاق آن را آشکار کند.
" از آن پس، فرمانروایی بر همه بدیهای وجود انسان،امتیاز انحصاری جنون بود "
میشل فوکو تاریخ جنون را گویی برای این عصر نوشته. اگر چه ممکن است فجایع اعصار پیشین بزرگتر از روزگار ما بوده باشد، اما آنچه در عصر حاضر دارد اتفاق می افتد، آمیخته به دروغ است. این جنایتی است که در طول تاریخ کمتر به گستردگی این روزگار اتفاق افتاده. در روزگار ما جنون شر، علاوه بر جنایت و ظلم و نسل کشی، دارد تلاش می کند تا چهره حقیقت را نیز مخدوش و مصادره به مطلوب کند.
ما در روزگار استیلای رسانه زندگی می کنیم و ابر رسانه ها در اختیار ابر قدرت های هر کشوری است. دست اندازی در حقیقت و مخدوش کردن چهره آن، بزرگترین جنایت بشر از ابتدای تاریخ تا کنون است. گرفتن جان انسانها ظلم بزرگی است، و تحریف حقیقت این ظلم، جنایتی هولناک تر است. ظلم کردن جنایت بزرگی است و تبدیل کردن ظالم به مظلوم و به عکس، جنایتی هولناک تر.
نمایش انسان/اسب، پنجاه/پنجاه ، شاید به همین دلیل از مرزهای واقعگرایی جلوتر می رود. به این دلیل که واقعیت بیرونی اکنون بسیار هولناک تر از جهان نمایش است. تنها با این اکسپرسیون غلیظ می شد به عمق یک رنج و جنایت نزدیک شد. به همین سبب آنچه در این اجرا اتفاق افتاده، تلاشی نتیجه یافته و درست برای پدیدار کردن وضعیت جنون شر در یک اردوگاه است. پدیدار کردن از طریق اکسپرسیون و بیانگرا کردن عناصر دیداری همچون رنگ ( در طراحی لباس ها و دکور ) نور، تکسچر، میزان سن، و عناصر شنیداری همچون موسیقی، اصوات و...
انسان/اسب،پنجاه/پنجاه ، جزو معدود نمایشهایی است که نشان می دهد درک درستی از تاثیر شگفت انگیز رنگ، نور، بافت، گریم و ... در ایجاد اتمسفر اجرا وجود دارد.
استفاده درست از عناصر بصری و مجموعه طراحی ها در این نمایش رویکردی تزئینی ندارد و کاملا در استتیک اجرا ارتباطی پویا با درون مایه اثر دارد.
نمایشنامه به خوبی روند استیلای جنون شر را دراماتیزه کرده.کنترل توده، جداسازی توده مردم ( کله گردها و کله تیزها ) بهره کشی از توده، بی هویت کردن توده ( سلب نام ها و نشانه ها ) و در اختیار گرفتن بدن ها و نابود کردن همه ی رویاها و آرزوهای توده. در نمایشنامه همه ی اینها در روندی دراماتیک رخ می دهد. رنج زندانیان با پیش رفتن اجرا بیشتر و بیشتر می شود تا جایی که در اوج رنج و فلاکت، امیدی تلخ جوانه می زند: بخند!
با وجود اینکه نمایش رویکردی اجرا محور دارد، اما بر پایه درامی استوار قرار گرفته و همین امر باعث شده تا با مشتی اطوار بی معنا روبرو نباشیم.
همه چیز دور یک محور تماتیک می چرخد و این نمایش را به اثری هارمونیک و هدفمند تبدیل کرده است.
در نهایت این گروه با حدود سی بازیگر روی صحنه، اثری تمرین شده، رنج کشیده، به بلوغ رسیده و تاثیرگذار را روی صحنه آورده اند. نمایشی که انعکاسی از وضعیت این روزهای جامعه بشری است.

فرامرز روشنایی / ژورنالیستِ پیشکسوتِ سینما

واقعا عالی بود
عالی
خوشبختانه منو به یاد اجرای سال ۵۶ گروه تئاتر پیاده در تالار مولوی انداخت.
اون موقع جوان بودم و حیرت زده ولی این بار بدون حیرت زدگی جوانی با تعقل لذت بردم.
چه اقتباس موجز و دلنشینی.
و البته چه اجرای فوق العاده ای.
در دورانی که به اصطلاح نمایش ها رو به لودگی آورده اند،سرانجام یک نمایش واقعی،درست،با متنی قوی و میزانسن های شاهکار دیده شد.
دستمریزاد.

یادداشت خانم رزیتا بهزادی، نویسنده و ناشر

ما همان مرگ‌آفرینان کابوس‌های مکرر انسانیم؛
در تقدیرهای محتوم نیستی، پوچی، ذلت.

همان ارواحی که از نان و رویا و معنا خالی خالی شده‌ایم.

سلاخ‌گران آن اسب‌ها که حرمان ابدی بشر را بر گرده‌های زمان حمل می‌کنند.

ما بانیان اردوگاه‌های هولناک جسدها و قلب‌هاییم.

چرا که ایمانٍ ... دیدن ادامه ››
«همه افتاب‌های عالم‌تاب
از درون انسان‌ می‌دمند و نه از آسمان‌ها»
در ما فرو ریخته.
ما شکنجه‌گران انسانیم، برآمده از تاریخ‌های تو‌در تو.
اسب‌های پیریم که در پاس‌داشت انحطاط شیهه سر داده‌ایم.

ما صاحبان ایدئولوژی‌های پوشالی،
برای تبدیل «انسان» به «بدن» لوح تقدیر گرفته‌ایم.
بر گرده‌‌هامان شلاق می‌زنند، بر گرده‌هاشان شلاق می‌زنیم
دسته و دسته‌ها را مثله می‌کنیم، مثله‌ می‌‌شویم.

ما قاتلان شاعرانیم با این سروده‌ها:
«یک سوی آدمیت سقوط کرد
سوی دیگر روشنایی‌ست.»

ما صاحبان چنان و چنین اندیشه‌هاییم که
«سقوط آدمی نه از زخم‌های شکنجه،
که از زخم‌های تقسیمات ایدئولوژیک است.»

آی
انسان!
انسان!
مگر تا کجا می‌توانی تنفس در اتاق‌های شیشه‌ای زهراگین را تاب بیاوری؟

ما همان امپراطور قدرتیم که مترهای اهنین به دست داریم.
ماییم با نگاه‌های مرگ زا. دهان خون‌ریز و پاهایی پانسمان شده از چرک زخم‌ها
پابرهنه
وارفته
در صف‌های بی‌اختیار مرگ.

من‌ها و‌ ماییم که خفت را به شریان ادمی تزریق می‌کنیم.

و‌ اسب‌ها را پنجاه، پنجاه، به آخور لاطائلات می‌بندیم
و انسان را پنجاه،‌ پنجاه،
بر سفره‌های بی‌نانٍ بردگی قرون وسطایی می‌نشانیم.

چرا که قصه رنج آدمی را
سر بازایستادن نیست.

یادداشت دکتر مهدی نصیری بر نمایش «انسان/اسب، پنجاه/پنجاه»

انسان/اسب را در تئاتر شهرزاد حتما ببینید. مخصوصا به دانشجوها و آن‌ها که اجراهای خلاق و طراحی در فضای اجرایی را دوست دارند دیدن این تئاتر را توصیه می‌کنم. انسان/اسب یک اقتباس است؛ نه برداشت آزاد و نه عناوین دیگری که به‌جای اقتباس از آن‌ها استفاده می‌کنیم. یک اقتباس درست و هنرمندانه است از «کله‌گردها و کله‌تیزها»ی برشت. اتفاقا در آن شیوه بیگانه‌سازی برشت هم مثل نمایش‌نامه او به‌روز شده و نمونه خوبی برای آموزش می‌تواند باشد. هاله مشتاقی‌نیا و مرتضی اسماعیل‌کاشی آن روایت خطی را در سه‌لایه به‌روز کرده‌اند و با زبان روایت و اجرایی مدرن اجراومی‌کنند. سه لایه‌ای که در روایتی منطقی یک جهان مستقل را پیکربندی کرده و در فرم نیز برخط و به‌جا عبارت‌سازی می‌شود. یکی همان حاکم و محکوم سیاسی برشتی است که دارد موتیف‌های دورانی دیگر را معنا می‌کند؛ وحشت است؛ "ترس از دور" است. دومی، با "تماس با ترس" و دهشت سروکار دارد و مربوط به اردوگاه مرگ بوخن‌والد است. ارواح در ابتدای نمایش احضار می‌شوند تا رنج و شکنجه‌ای که بر آن‌ها گذشته را در نمایشی به اجرا بگذارند؛ اینجا آن فرم اجرایی چشم‌نواز و پر از زیبایی که می‌تواند در تئاتر اتفاق بیفتد را گروه اجرایی به بهترین شکل نمایشی می‌کنند. و سومی لایه‌ای‌ست که به کمک تاویل می‌آید و می‌خواهد تا معانی را از خلال آن وحشت و دهشت برایمان تفسیر کند. سومی، خود هراس‌انگیز و کابوس‌وار نشان می‌دهد. می‌خواهد که کابوس باشد. نسخه‌ی به‌روز‌شده‌ی همان فئودالیسم وحشتناک برشت است در ترکیب با رنج دهشتناکی که فاشیسم دهه چهل و ایدئولوژی افراطی دارد تحمیل می‌کند؛ نتیجه‌اش را این اجرا به‌زیبایی توانسته در متن خود به‌روز کند؛ خوانش مدرنی شده است از دلهره و وحشتی که هم‌چنان نتیجه‌ تحمیل همان ایدوئولوژی افراطی طبقه حاکم بر عموم مردم است. وجه سیاسی و برشتی‌اش بیشتر بر رنج طبقاتی و توده‌ی محکوم تمرکز پیدا ... دیدن ادامه ›› کرده. به تعبیری؛ برای مای امروز به‌روز شده.
انسان/اسب نمونه بسیار موفقی از درک یک متن و به‌روزرسانی آن در تئاتر است. کاری که می‌کند هیچ وابستگی‌ای به متن اولیه ندارد و در عین استقلال، دارد خودش را به‌واسطه‌ی آن تعریف تاریخی از داده‌ها به اثبات می‌رساند. یک فرآیند گسترش‌یافته برای نتیجه‌گیری و اثبات در ژرف‌ساخت و معنامندی را پی گرفته است که به زیبایی به‌انجام می‌رسد.
اجرای اسماعیل کاشی زیباست. پر از حرکت است. فضا می‌سازد و روی صحنه‌اش زیبایی می‌آفریند و در تمام مدت نه‌تنها در ساختن تصاویر و گسترش فضای تئاتری دچار تکرار نمی‌شود بلکه بی‌وقفه کار خلاقه‌اش را ادامه می‌دهد؛ هر لحظه زیباترش می‌کند و آن را تا لحظه‌ی آخر ادامه می‌دهد.

انسان/اسب یک کلاس کامل آموزشی است. ۱.نمونه موفقی از یک اقتباس هنری‌ست. نشان می‌دهد که چطور می‌توان در فرآیند اقتباس همواره مولف بود و چه در فرم و ساخت و چه در معناسازی، اثری تازه، کامل و مستقل خلق کرد که تمام آن متعلق به سازنده‌اش باشد. ۲.یک تراژدی موفق درباره‌ی محاکات فروتر است که به‌روز شده و می‌تواند چگونه معنا داشتن و صاحب تفکر بودن و فهمیدنی شدن توسط مخاطب امروز جامعه‌اش را آموزش بدهد. آگاهانه سیاسی است. هم به جنبه‌های عام آن اشاره دارد و هم رنج امروز ایرانی را سیاسی کرده است. ۳.می‌خواهید بدانید چگونه می‌توان بدون افه‌های تکراری و کپی کردن از روی کتاب، براساس متد کار کرد؟ این اجرا آن را به خوبی دارد انجام می‌دهد. انسان/اسب در اقتباس‌ش از برشت نه‌تنها ساختار روایت قصه‌ای برخط و براساس سه‌لایه روایی را ساخته است، بلکه از شیوه اجرای همین روایت در ساختارش به خوبی توانسته به همان هدفی که منظور برشت از بیگانه‌سازی‌ست دست یابد. با این تفاوت که آن‌را هم به شیوه‌ی خودش انجام می‌دهد. در ساختار تازه‌ای که طراحی می‌کند؛ با ظرافت در اجرای برهم این لایه‌های روایی فاصله می‌گذارد و هرچند هیجان عاطفی ایجاد می‌کند اما بیشتر فرصت اندیشیدن می‌دهد. ۴.فضاسازی و پویایی و حرکت و تصاویر زیبایی که می‌توان در تئاتر خلق کرد را می‌توانید در اجرای اسماعیل‌کاشی ببینید. طراحی‌صحنه و میزانسن و ضرباهنگ اجرا آنقدر درهم‌تنیده و خوش‌ریتم برروی ضربان فضاهای حسی و دیداری قرار گرفته‌اند که نمی‌شود از اجرایشان لذت نبریم. جاهایی حتی میخکوب‌مان می‌کند. در لحظه‌هایی از دیدن تصاویر غرق لذت می‌شویم و یک جاهایی هم تلنگر می‌خوریم که این جماعت رنجور و محکوم کیست؟ فریب نمی‌دهد. معلوم است دارد چه چیزی را اجرا می‌کند و مشخص است که دارد چه می‌گوید. اجرای مرتضی اسماعیل‌کاشی، صادقانه، هنرمندانه و کامل است.

مهدی افروزمنش: نویسنده ی رمان موفقِ سالتو که سریال یاغی بر اساسِ آن ساخته شده است.

در " انسان/اسب، پنجاه/پنجاه" جای همه ی ما فریاد کشیده شده و تن زده می شود. از بازیچه بودن، مسخ شدن و بهره ی مالکانه دادن...

یادداشت هاله مشتاقی نیا، نمایشنامه نویس| روزنامه اعتماد | تکرارِ تاریخ

در شب های اجرا دوستان و تماشاگرانی که موفق به تهیه و خواندن نمایشنامه ی "کله گردها و کله تیزها" نوشته ی "برتولت برشت" نشده بودند، این پرسش را مطرح می کردند: کدام بخش از این نمایش نامه مربوط به برشت است و کدام متعلق به شما؟
به مناسبت اجرای دوباره در تماشاخانه ی شهرزاد به کارگردانی آقای مرتضی اسماعیل کاشی، بهتر دیدم به عنوان یکی از نویسندگان این نمایش نامه، در قالب این یادداشت، خلاصه وار، به آن بپردازم:

ایده در نمایش نامه ی "زاک و زیک"، همان "کله گردها و کله تیزها"، (ترجمه به انگلیسی) این است: چه می شود اگر حکومت که به دلیل جنگ های داخلی و خارجی، در حال فروپاشی است، برای حفظِ قدرت، مردم را به دو دسته ی خودی و غیر خودی (زاک و زیک) ... دیدن ادامه ›› تقسیم کند؟

در متنِ برشت، این تقسیم بندی در قالبِ شخصیت های متعدد و داستان های فرعی مختلف در روایتی خطی آمده که ما تنها در لایه ی اولیه ی متنِ خودمان، یک خطِ اصلی را برگزیدیم و سایر شخصیت ها و خطوط دیگر داستانی را حذف، موقعیت هایی دراماتیک را انتخاب و یا اضافه کردیم و در ساختاری مدرن، دیالوگ هایی از نو نوشتیم.
این لایه ی اولیه که از متن برشت آمده، این است: نانا کالاس، دختری که به دلیل فقر در عشرت کده ای کار می کند، از اربابِ خود، امانوئل دوگوتسمان که با او رابطه دارد، می خواهد که پدرش، کالاسِ رعیت را از بهره ی مالکانه معاف کند. و چون ارباب نمی پذیرد، در شرایطی که حکومت با دو دسته کردن اجتماع، کله گردها را در برابر کله تیزها قرار داده و برتر می داند، نانای کله گرد توانسته اربابِ خودش را به زندان کشانده و دادگاه حکم اعدام برای دوگوتسمانِ کله تیز صادر کند.

اما دو لایه ی دیگر که حاصلِ حضور در تمرینات در کاری کارگاهی، تعامل با کارگردان و تحقیقاتِ مفصل است و به این لایه ی اولیه ی برشت اضافه کرده ایم:

نمایشِ ما فراخواندنِ ارواحی است که از اوریل ۱۹۴۴ پا به دنیای اکنون می گذارند، و این تکرارِ تاریخ است.
ارواحِ بازیگرانی که در اردوگاهِ مرگِ بوخن والد، زیر شکنجه کشته شدند و تنها دو بازیگر از آن جهنم توانستند فرار کنند، هرتا و برونو.
و به این ترتیب دو لایه ی دیگر شکل گرفت:
لایه ی دوم ما همان اردوگاه مرگ است در سال ۱۹۴۴ که گروه بازیگری با فعالیت های ضدِ فاشیستی به آن جا آورده شدند تا زیر نظر زندانبان، افسرِ شکنجه گرِ نازی، با نمایشی که تمرین می کردند، شکنجه شوند.
این نمایشی که برای زنده ماندن، زیر شکنجه، باید بازی می کردند و ادامه می دادند تا زنده بمانند، خود رنجی مضاعف است.

لایه ی سوم، زمان اکنون است. دو بازمانده که حالا پیر و فرتوت شده اند، واردِ همان اردوگاه می شوند که تبدیل به موزه ای شده است. و با دیدنِ اشیاء به جا مانده از گروه، ارواح از گذشته پیش می آیند و نمایش چون کابوسی برای آن دو اجرا می شود. روایتِ ما کابوسِ این دو بازیگر است که در آن زمان نقشِ اسب ها را داشتند. بدیهی است که چنین محتوای لایه در لایه، روایتِ خطی در ساختار را برنمی تابد.

بردن نمایش در لایه ی دوم به زمانِ فاشیسم، آلمان نازی موجب شد تا بتوانیم استفاده ی دراماتیک از مختصاتِ تاریخی آن زمان داشته باشیم مانندِ وجودِ اتاق های گاز، اردوگاه های مرگ و... و تعمیمِ آن به هر حکومتِ فاشیستی...
و به این ترتیب منحصر به متنِ برشت نشدیم. متن برشت با آن که به زمان و مکانِ خاصی اشاره نمی کند، نشانگرِ فئودالیسم، نظام ارباب - رعیتی است، اما ما تلاش کردیم از آن فراتر رفته و با مستنداتِ جنگ های جهانی و ... آن را به عصر امروز تعمیم دهیم.

در این راستا، شخصیت های هرتا و برونو دو راویِ اکنون، زندانبان همان افسرِ نازیِ شکنجه گر، بازیگرانِ نقش های نمایشِ برشت که حالا زندانیانِ متن ما هستند در زندان- موزه، در جهانِ نمایشی ما شکل گرفته اند.
در این میان برای خلقِ شخصیت هایی چون مارزولی یر و یا بازیگرانِ گروه نمایش از اسناد تاریخی بهره گرفته شد. مثلا مارزولی یر، شخصیتی حقیقی است که هنگام فرار از اردوگاه، در آتش شعله افکن ها خاکستر شد.
اما ایده ی اصلی ما که زندانی در یک نمایش است که آن نمایش خودش در یک زندان اجرا می شود، مستلزم پرداختِ شخصیتی جدید بود که همان افسر نازی، کارگردان است که با خودِ تئاتر، بازیگرانِ تئاتر را شکنجه می دهد که بر اساس نیاز درام به آن رسیدیم.
آن چه دو راوی هرتا و برونو از اردوگاه مرگ روایت می کنند نیز بر اساس مستنداتِ آن زمان است: کتاب های خودزندگی نگاریِ بازماندگان، عکس ها، مصاحبه ها، فیلم های مستند و ... که آمیزه ای از این وقایع و تخیل ما در پردازشِ داستان است.

این متن حاصلِ تعامل با آقای مرتضی اسماعیل کاشی، کارگردانِ مولفی است که با طراحی و کارگردانیِ خود، کلام را به این شیوه ی بیانی جدید رساند.

هاله مشتاقی نیا
مِهر ۱۴۰۲

نگاهِ دکتر قطب الدین صادقی به نمایشِ "انسان، اسب / پنجاه، پنجاه" نوشته ی مشترکِ هاله مشتاقی نیا و مرتضی اسماعیل کاشی که به کارگردانی مرتضی اسماعیل کاشی با استقبالِ تماشاگران در تالار مولوی همراه بود و به درخواستِ تماشاگران، دوباره در پردیس تئاتر شهرزاد به صحنه خواهد رفت. پیش فروش بلیت در تیوال آغاز شده است.

دکتر قطب الدین صادقی: نمایشِ " انسان/ اسب" به کارگردانی آقای مرتضی اسماعیل کاشی را دیدم:
نمایشی پُرخون، پُر از حرکت، پُر از تصویر با تکیه بر موسیقی ای که دارای ضرباهنگ دقیق و تمیز است. این نمایش بر اساس اثری از برشت، "کله گردها و کله تیز ها" و هم چنین اسنادی از جنگ جهانی دوم در فرهنگ سیاست آلمان نوشته شده است.

به نظر من توانسته‌ از مفهوم یک جنگ طبقاتی به یک مفهوم جنگ نژادی و کشتار بشریت برسد که چگونه این نگاه توانسته نسل ها و فرهنگ ها را به راحتی و با منطق های ایدئولوژیک افراطیِ احمقانه از بین ببرد.

نمایش صرف نظر از این محتوای انسانی و درستی که دارد، از نظر زیبایی شناسی، دارای استحکامی نیرومند ... دیدن ادامه ›› از طریق اعمالِ هیجان درونی کارگردان به روح و جسمِ تک تک بازیگران است که در صحنه بندی های تصویری دقیق، تاثیرگذار و مهیج، تماشاگر را در جوی یک دست قرار می دهد که واقعا پر از شور و حرکت است و با خود یکی می کند.

این نمایش هم‌چنان که دارای یک سبک یک دستِ تئاتر فیزیکی و تصویری مدرن است، در عین حال متکی به یک محتوای انسانی قابل دفاع است، نمایشی است به دور از تبلیغ، به دور از ریا و به دور از جنبه ی تجاری که دارای همه ی ویژگی های یک تئاتر هنری و در عین حال مدرن است.

من بعد از مدت ها یک تئاتر خوب دیدم، با همه ی اعتقادم می گویم که می تواند تماشاگر را از درون تسخیر کرده و با خودش همدل، هم فکر و هم احساس سازد: از ابتدا تا انتهای نمایش.
به نظر من حفظ این یک دستیِ ارتباط و قدرت تاثیر، هم از نظر فکری و هم، احساسی برای یک کارگردان کار اندکی نیست.
ِآقای اسماعیل کاشی کار بسیار بزرگی کرده است، ایشان بسیار موفق، خلاق و باهوش است.

خانم الهام پاوه نژاد / بازیگر

نمایشی که باید دید برای یادآوری( تکرارِ تاریخ )
انسان، اسب / پنجاه، پنجاه

تبریک به مرتضی اسماعیل کاشی و هنرجویان بی نظیرش که با کار بر فیزیک روی صحنه خدایی می کنند.
تبریک به هاله مشتاقی نیا و این همه
ظرافت قلم.
سارا اسکندری ، قلمویت بر چهره همیشه می درخشد.

آقای هوشنگ گلمکانی / از بنیان گذاران مجله ی فیلم

نمایش " انسان/اسب:پنجاه/پنجاه "
نوشته هاله مشتاقی نیا و مرتضی اسماعیل کاشی که چندی ست در تالار مولوی به کارگردانی مرتضی اسماعیل کاشی اجرا می شود و گویا تا پایان شهریور ادامه دارد، حاصل یک کار کارگاهی طولانی بر اساس نمایشنامه ای از برشت است؛ بسیار پخته و گیرا و تاثیرگذار. نمایشی که در ابتدا به نظر می رسد عمدتا متکی بر فرم ( از طریق نور و حرکت ) است و مضمون و محتوا در سایه فرم قرار می گیرد، به تدریج لایه های مضمونی اش را هم آشکار می کند و مهابت موضوع از طریق فرم و صدا بر تماشاگر آوار می شود. کارگردان گر چه از قراردادهای تئاتر حماسی برشت استفاده می کند اما این قراردادها را به روز می کند.
این جا گروه همسرایان برشتی از حالت جمعیت بیرون می آیند و هویت انسانی و فعال تر در نمایش پیدا می کنند. این نمایش تلویحا به دوران ما تعمیم می یابد و با وجود فضای تلخ و تیره اش با بارقه هایی از امید پایان می یابد؛ امیدی که گویا ناگزیر از دل خون و آتش سر بر می آورد. میزانسن های نمایش، سنجیده و تحسین برانگیز است؛ پر از تصویرهای چشم نواز اما منقلب کننده در ترکیب با صداها.

یادداشت "رویا دستغیب" نویسنده ی رمان های تحسین شده ی مجمع الجزایر اوریون و تراتوم بر نمایش #انسان_اسب_پنجاه_پنجاه
.
به گزارش ایران تئاتر:
رویا دستغیب✍️ ظهورِ نا انسان
انسان و حیوان- ناحیه ی تمیز ناپذیری- گوشت و استخوان- ترحّم- کلّه، چهره و گوشت مرده.
بدن فیگور است، یا به عبارتی مادّه فیگور است. مادّه ی فیگور نباید با ساختارِ مادی فضا دهنده ای که در تقابل با آن قرار دارد اشتباه گرفته شود. بدن فیگور است نه ساختار. به طور معکوس، فیگور، بدن بودن، چهره نیست و حتی چهره ای هم ندارد. کلّه دارد. چرا که کلّه بخش جدایی ناپذیری از بدن است.حتی بدن می تواند به کلّه فرو کاسته شود. ( ژیل دلوز، فرانسیس بیکن: منطق احساس )
.
فرانسیس بیکن در نقاشی هایش چهره را ویران می کند تا به کلّه که در آن تمایز حیوان و انسان رنگ می بازد دست یابد.حیوان شدنِ انسان خالی شدن ... دیدن ادامه ›› او از چهره است. در اردوگاه های مرگ یا هر وضعیت استثنایی که انسان را به مثابه ی حیاتی برهنه و بدنی مقدس که می توان آن را قربانی کرد بر می سازد چهره ی انسان فرو می پاشد و او از هر هویتی خالی می شود و این شاید آغازِ پایانِ تاریخ است.
.
بودریار در مصاحبه اش ( فوکو را فراموش کن ) می گوید: « بحث را با نقل قولی از کتاب الیاس کانِتنی به نام ایالت انسان آغاز می کنم، حتا اگر که این گفته کمی به داستان های علمی- تخیلی شباهت داشته باشد. کانتنی می گوید- و این ایده را بسیار دردناک می یابد- که ممکن است نوع بشر در یک برهه ی زمانی خاص،از تاریخ بیرون افتاده باشد.ما، بی آن که حتا از این تحول آگاه باشیم، ناگهان واقعیت را پشتِ سر گذاشته ایم. او در ادامه می گوید،کاری که حال باید کرد یافتنِ آن نقطه ی بحرانی،آن نقطه ی کور زمانی است. وگرنه، فقط شیوه های خود مخرب خویش را پی خواهیم گرفت. این فرضیه برای من جالب است، چون کانتنی نه یک پایان بلکه چیزی را مد نظر دارد که من آن را نشئگی می خوانم، نشئگی به معنی اصلی کلمه- گذری همزمان به اضمحلال و استعلای یک شکل ».
در نمایشِ اسب- حیوان این نقطه ی بحرانی بازنمایی می شود. مرز میانِ انسان و حیوان به تعلیق در می آید و چهره ها فرو می ریزند.
مکان و زمان به لرزه در می آیند و گذشته شکاف بر می دارد. اشباح از تاریکترین زوایای تاریخ در اکنونی که نمی گذرد پا به صحنه ای ممکن می گذارند تا با کلامی خونین چهره ی فاجعه را بازنمایی نمایند. در کتابِ امر گشوده- انسان و حیوان آگامبن از قول کوژو می گوید: « ناپدید شدن انسان در پایانِ تاریخ را نمی توان نوعی فاجعه ی کیهانی دانست: این امر نوعی فاجعه ی زیستی نیز نمی باشد: انسان در مقام حیوانی که در همنوایی کامل با طبیعت یا " وجود داده شده " است، به حیات اش ادامه خواهد داد. آن چه ناپدید می شود انسان در معنای راستین آن، یعنی سوژه به عنوان قطبِ مخالف ابژه است ». این ناپدید شدگی انسان در آشویتس و دیگر اردوگاه های مرگ اتفاق افتاده و تا امروز این اتفاق را در هسته ی مرکزی هر بحرانی می توانیم ببینیم، تبدیل انسان به نا- انسان. در همان کتاب آگامبن به این می پردازد که توجه به مرز تنش آلود بین انسان و حیوان نه تنها فلسفه و الاهیات بلکه سیاست و اخلاق و حقوق را هم دچار وقفه می کند او در این باره می گوید: « آنچه امروزه به وقوع پیوسته است- تفاوت میان وجود و عدم، مشروع و نامشروع، الوهی و شیطانی نیز به نوبه ی خود محو و ناپدید می گردد، و به جای آن چیزی پدیدار می گردد که از قرار معلوم حتی واجد نامی برای آن نیستیم. شاید اردوگاه های کار اجباری و اردوگاه های مرگ نیز آزمونی از این گونه اند، نوعی تلاش هولناک و حدی برای تعیین کردن{ تصمیم گرفتن میان } امر انسانی و امر غیر انسانی که نهایتا منجر به ویرانی کشانده شدن نفس امکان مندی این تمایز شده است ». اردوگاه هایی که با انسازدایی از انسان یا آنگونه که آگامبن از قول گوبلز در کتاب بازمانده های آشویتس می گوید: « سیاست- هنر ممکن ساختن آنچه ناممکن می نماید »، فضایی بر می سازد که انسان را حیرت زده در لبه ی پرتگاهِ بی سر و تهی از تضادها به خود وا گذارد. در نمایشِ انسان- اسب- پنجاه- پنجاه، صحنه، موزه و اردوگاه مرگ، خلاء ایی در میان دارند که بازیگران و ما که به تماشا نشسته ایم را در بر می گیرد، مغاکی تپنده مملو از رخدادهای تاریخی که سیال و روان از موزه ها سر بر می آورند و از درز ها و شکاف های دیوارها به بیرون سر ریز می شوند و به خیابان ها، کوچه ها و خانه ها و حتی بسترهایمان راه می یابند و گسستِ درونمان را ملتهب می کنند. این تضادی که هر انسجام و یکپارچگی را از هم می گسلد به هیچ مکان و زمانِ ایستایی تن نمی دهد. نمایش، صحنه ای خاموش را روشن می کند تا بتواند با تلاشی خلاقانه این اکنونِ ابدی را به نمایش بگذارد.
بدن هایی که در ژست هایی انباشته از حرکت به دیوارهای شیشه ای سلول هایشان چسبیده اند درهمان آغاز تماشاگر را به نوع تازه ای از مواجهه با یک موقعیتِ انسانی فرا می خوانند و در اوج ایستایی تنشی تاریخی را بازنمایی می کنند. در بازیِ نور و سایه و گاه خاموشی کامل، بازیگران با لباس های خاکستری و گریم هایی که هوشمندانه انتخاب شده از اشباحی مواج به بدن هایی زنده بدل می گردند و باز در سایه ها محو می شوند تا بتوانند چهره ی انسانی که دچار اعوجاج شده را در حرکت و سکونی توامان قاب بگیرند. در این وضعیتِ سیال، اردوگاه مرگ از درونِ ورطه ای که موزه رویش سرپوش گذاشته به بیرون راه باز می کند و غیابِ سهمگینِ بدن هایی که از زندگی بازمانده اند در این صحنه ی ممکن به حضوری تام و تمام می انجامد. والتر بنیامین در کتابِ فهمِ برشت می گوید: « تئاتر اپیک زندگی ای می سازد که از درونِ بسترِ زمان به بالا فوران می کند و برای یک لحظه در آسمان، در آن فضای تهی رنگارنگ معلق می ماند، و سپس آن را به درونِ بسترِ خود باز می گرداند ». در این موقعیت است که در رویارویی با فضاهایی که نمایش به رویمان می گشاید می توانیم ماشینِ خشونتی را به تصور در آوریم که هیچگاه در طول تاریخ متوقف نشده و با انسان زدایی از انسان مسیرِ خون بارش را با گذشتن از روی گوشت و پوست و استخوان های او همچنان ادامه می دهد و از امیال سرکوب شده اش تغذیه می کند. نمایش به تقلای از پیش محکوم به شکست انسان برای به دست آوردن هویتی یکپارچه می پردازد. انسانی که در هم آمیزی با روح حیوانی اش به دنبالِ چهره اش می گردد. جورجو آگامبن در کتابِ باقی مانده های آشویتس درباره ی اردوگاه های مرگ می گوید : « خواه آنچه باقی می ماند امر انسانی باشد خواه امر نا انسانی، امر حیوانی باشد یا امر اندام وار، به نظر می آید که زندگی، رویا- یا کابوس- بقا را درون خود دارد ». در نهایت ما تماشاگرِ نمایشی هستیم که با صحنه پردازی تاثیرگذار چه از نظر بازی و نورپردازی و دکور و گریم و لباس بازیگران موفق است و با روایتی غیر خطی و مدرن فضایی تازه به روی ما می گشاید تا شاید لحظاتی بتوانیم به انسانی بیاندیشیم که غیابش را در جهان با کشیدنِ پرده ای از خون بر روی تاریخ پنهان می کند.