دال‌های بی‌مدلول و مدلول‌های بی‌دال

زبان تمشک‌های وحشی، حکایت زبانی است که از انجام رسالتش که همان ارتباط است قاصر است. عنوان نمایش اولین نشانه را میدهد، زبان، که خاص موجودی است به نام انسان، که وظیفه‌اش ارتباط است میشود مال تمشک‌های وحشی. رابطه‌های انسانی به واسطه‌ی زبان است که شکل می‌گیرند و محکم می‌شوند، اما وقتی زبان، میشود زبان تمشک‌های وحشی، گویا کارکردش برای انسان همان‌قدر است که برای تمشک‌های وحشی.
در اسطوره بابل آمده است، هنگامی که خداوند به شهر و برجی که در حال ساخته شدن بود، نظر انداخت گفت: زبان همه‌ی مردم یکی است و متحد شده، این کار را شروع کرده‌اند. اگر اکنون از کار آن‌ها جلوگیری نکنیم، در آینده هر کاری بخواند انجام خواهند داد. پس زبان آن‌ها را تغییر خواهیم داد تا سخن یکدیگر را نفهمند.
انسان هایی که می توانستند همدست و هم زبان با یکدیگر با هم علیه خدایان وارد عمل شوند تا به لذت زمینی در برابر درد آسمانی دست بیابند، به گروه های متفاوت زبانی تقسیم می شوند که دیگر حرف یکدیگر را نمی فهمند و هر یک به سویی روان و برج متوقف شده و بر عکس درگیری و تفرقه و تنش میان آنها بالا می گیرد.گویی که زبان اگر که متفرق نمیشد میتوانست سر به آسمان‌ها بگذارد و نیرویی به آدمیان دهد هم‌رتبه خدایان و خدایان را ... دیدن ادامه ›› هراس افتاد.
زبان تمشک‌های وحشی، تمام این نفرین خدایان را بازمی‌گوید، انگار که حتی اگر زبان را به تمامی شناخته باشی، که اگر حتی زبان‌شناس باشی، اگر هر آن‌چه گفتنی است به چندین زبان زنده دنیا بازگویی، اگر حتی بتوانی آن را به زبان‌های ساختگی برگردانی، حتی اگر آن‌قدر پیش‌رفته باشی که بتوانی کوچک‌ترین واحد معنادار زبان، جمله را فروبکاهی به چند حرف و آن‌حروف معلق در فضا را به نچسبیدنی فرم ممکن به هم بچسبانی و هنوز هم تمام این دال‌های پراکنده توانسته باشند به آن مدلول مشخص اشاره کنند، باز هم از فهمیدن همدیگر عاجز هستی. و انگار این همان نفرین خدایان است.
زبان از دالان تکرار و ملال زندگی که بگذرد انگار اگر چه بایستی به واسطه پختگی در بستر زمان، باقوام‌تر باشد، که توانسته باشد اتصال محکم‌تری بین دال‌ها و مدلول‌های انسان‌ها برقرار کند، که از دریچه‌ی هم‌زبانی راهی بگشاید به دل، بشود همدلی، ولی الکن می‌ماند. که اتفاقا جایی که باید کارکردش اتفاق بیفتد، بی‌رنگ میشود، که دیگر مدلول‌های من، مدلول‌های تو نیستند که تمام دال‌ها انگار به هیچ چیز مشترکی اشاره نمی‌کنند و سوال اینجاست که چه اتفاقی می‌افتد که زبان این اندازه قاصر می‌شود.
زبان تمشک‌های وحشی، به دنبال یافتن این سوال است، شاید سهمگین‌ترین شکل این اتفاق در روزمرگی‌ها و تکرارها و عادت‌های یک زندگی مشترک عاشقانه بیفتد، رابطه‌ای که زبان در ابتدا، بهانه‌ای است برای شکل‌گیری این رابطه و به مرور علتی است برای قوام این رابطه، ولی از جایی که به روشنی مشخص نیست از کجا، زبان همچون عشق راهی وارونه می‌رود، که قطعه شعری که زمانی بیان عاشقانه‌ها بوده است، میشود ابزار فاصله‌اندازی، ابزار کینه‌‌توزی، میشود چیزی برای وارونه‌کردن مسیری که یک رابطه می‌پیماید و از آن‌جاست که دیگر، واژه‌ها محو می‌شوند، دود می‌شوند به آسمان می‌روند، میان یک زندگی مشترک، حرف جای خود را به سکوت می‌دهد، و این انگار ابتدای ویرانی است، چرا که انگار از روز نخستین رسالت زبان‌(یک زبان مشترک) رساندن آدم‌ها به آسمان بوده ولی با نفرین خدایان زبان نیروی جادویی خود را از دست می‌دهد.
اما همچنان سوال باقی است در زبان تمشک‌های وحشی این راه وارونه زبان، از کجا آغاز میشود؟ آیا از زمانی که داوود دیگر دنیایش را نمی‌بیند، دیگر تفاوت‌های کوچک دنیا به چشم نمی‌آید، آیا از زمانی که دنیا، آخرین یادداشت‌های داوود را نخوانده در باکس ایمیلش باقی می‌گذارد؟ آیا از آن‌جا که ن.ک راهش را میان گفتگوهای آن‌ها باز می‌کند؟

دکتر ملکیان در یکی از سخنرانی‌هایش دررابطه با عنصر تخیل و اخلاقی زیستن انسان‌ها اشاره میکند: انسان‌ها هرچه تخیل بیشتری داشته باشند، هنرمندترند. برای اخلاقی زیستن باید قدرت تخیل بالا باشد. کتاب «ابتذال شر» حاصل شرکت کردن هانا آرنت، فیلسوف بزرگ معاصر در محاکمه آدولف آیشمان، یکی از افسران جلاد آلمان نازی، پس از جنگ بود. آیشمان مسئول «اداره امور مربوط به یهودیان» در دفتر مرکزی امنیت رایش بود و نزدیک به 400 هزار یهودی را کشت. پس از تشکیل اسرائیل یهودی‌ها این شخص را ربوده و برای محاکمه به اسرائیل بردند. آرنت که شخصا در این محاکمه حضور داشت، در کتاب «ابتذال شر» نوشت که آیشمان هیچگونه رذیلت اخلاقی فردی ندارد و فقدان «قدرت تخیل» در وی باعث کشته شدن 400 هزار یهودی شده است. به باور آرنت اگر آیشمان دارای قدرت تخیل بود، می‌توانست خود را جای یک مادر یهودی تصور کند که تمام اعضای خانواده‌اش را به کوره‌های آدم‌سوزی برده‌اند، بنابراین از جنایت دست می‌کشید.
قدرت تخیل در ادبیات به خوبی پرورش مییابد و در این میانه از نظر من نقشی که تاتر و رمان بازی میکنند بسیار پررنگ است، در واقع اگر قدرت تخیلی نداشته باشید نمیتوانید از خواندن رمان لذت ببرید، نمیتوانید به دنیای ذهنی شخصیت ها نزدیک بشوید، نمیتوانید درد و رنج آن ها را درک کنید و بفهمید که فلان شخصیت در فلان جای داستان چرا فلان واکنش را نشان داد یا چرا انقدر در خود فرورفت؟ چرا شکست؟ چرا فروریخت؟ در دیدن تاتر هم همین گونه است. اما میخواهم بگویم بعضی از نمایش ها هستند، که شما را مجبور میکنند که تخیل کنید و فراتر از آن همدلی کنید، اگر تخیل کردن منجر به همدلی کردن بشود، شاید دنیا جای بهتری برای زیستن باشد، همدلی یعنی وقتی که بتوانید خودتان را در پوست دیگری فرو ببرید و از همان دریچه‌ی باورهای او به جهان نگاه کنید و احساسات، عواطف و خواسته‌های خودتان را مانند او شکل دهید و کروماکی شما را یاری میکند که تلاش کنید در پوست دیگری فرو روید.
کروماکی، در این دنیایی که هر روز بی‌تفاوت فقط شاهد و ناظر بدترین اتفاق‌ها و خشونت‌ها هستیم، قصد دارد دست‌مان را بگیرد ببرد جایی که بتوانیم ... دیدن ادامه ›› از دریچه‌ای دیگرگونه ببینیم، که انقدر بی‌تفاوت نگذریم، که تخیل کنیم، از خود بپرسیم، اتفاقی که فقط شاید چند دقیقه سرخط خبرهای روزنامه‌ها و سایت‌های خبری بود، چگونه می‌توانست باشد.
کروماکی از بیرون سالن شروع می‌شود، جایی که چند استوانه گذاشته‌اند تا نقش صندلی را برایت بازی کند، جایی که تماشاچی به حالتی مستاصل باید جایی برای ایستادن یا نشستن پیدا کند و منتظر بماند و کسی هم نیست توضیحی بدهد، کمی با کلافگی به صورت یکی‌یکی باید وارد سالن شوی. بقیه‌اش را دوستان گفته‌اند که با چه فضایی روبه رو میشوی.
نمایش که شروع می‌شود، تنها خودت هستی که باید سوژه‌ات را پیدا کنی، ببینی قادری خودت را جای کدام یک بگذاری، پناه جوی سوری؟ عراقی؟ افغانی؟ بحرینی یا ایرانی؟ سوژه ات را که پیدا کردی دیگر خیلی سخت است که از او جدا شوی، که عمق نگاهش را رها کنی و به دیگران چشم بدوزی، شاید این اولین قدم باشد که بتوانی در پوست دیگری فرو بروی، در کروماکی همه بازیگران، در طول نمایش، در پوست نقششان فرو رفته‌اند، حتی وقتی آن سوی سالن همه به تماشای مهلکه‌ای نشسته‌اند، چند نفر را در گوشه‌هایی میبینی که دارند با کابوس‌ها و ترس‌هایش عرق میریزدن، که مردمک چشم‌هایشان از ترس گشاد شده است، که دستان‌شان میلرزد، یکی هست که هی کوله‌اش را از اضطراب باز می‌کند و میبندد. از درک همه نمایش شاید بازبمانی، شاید در جریان هر آن چه باید قرار نگیری، ولی این هم مثل خود زندگی است.
نمایش که تمام شد، فکر کردم که چقدر، چقدر ادبیات کمک میکند که اخلاقی تر زندگی کنم.